«رودى پارِت»، شرق‌شناس آلمانى و مترجم و مفسر قرأن
۱۳۸۴ شهریور ۱۴, دوشنبه
� مى‌افكنيم به زندگى و آثار وى.
داود خدابخش
«رودى پارِت» در سوم آوريل ۱۹۰۱ در ويتندورف در منطقه‌ى شواتسوالد آلمان زاده شد و در ۳۱ ژانويه‌ى ۱۹۸۳ در شهر توبينگن، جايى كه ساليان دراز پروفسور شرق‌شناسى دانشگاهش بود، درگذشت. رودى فرزند ويلهلم پارت، كشيش دهستان زادگاهش بود. وى تا سال ۱۹۲۰ سمينارهاى مختلف را در مدرسه‌ى مذهبى شهر «شونتال» گذراند و با دريافت بورس از نهاد خيريه‌ى اوانجليك شهر توبينگن به تحصيل در رشته‌ى الهيات مسيحى پرداخت. وى خيلى زود اين رشته را رها كرد و در زمينه‌ى شرق‌شناسى به تحصيل خود ادامه داد و به همين دليل بورس او قطع شد. وى در سال ۱۹۲۴ در سن ۲۳ سالگى به اخذ درجه‌ى دكترا نزد شرق‌شناس پروتستان «انّو ليتمان» Enno Littmann (زيسته از ۱۸۷۵ تا ۱۹۵۸ م) نائل آمد. وى پايان‌نامه‌ى خود را به يك رمان ملى عربى اختصاص داده بود.
رودى پارت پس از يك اقامت پژوهشى در مصر در سال ۱۹۲۶ فوق دكتراى خود را در رشته‌ى شرق‌شناسى از دانشگاه توبينگن كسب كرد و در همان دانشگاه بعنوان استاديار به تدريس پرداخت. پس از دريافت كرسى استادى در دانشگاه هايدلبرگ نخست به اين شهر سپش به شهر بن نقل مكان كرد و كرسى سامى‌شناسى و اسلام‌شناسى دانشگاه بن به او تعلق گرفت.
با آغاز جنگ جهانى دوم بسيارى از دانش‌پژوهان به خدمت جنگ‌سالاران نازى گرفته شدند. رودى پارت از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۶ بعنوان مترجم زبان عربى به خدمت لشكر زرهى ارتش آلمان مستقر در آفريقا درآمد. پس از پايان جنگ مدت كوتاهى را در اسارت نيروهاى آمريكايى بسر برد. بار ديگر دانشگاه توبينگن پارت را براى اشغال كرسى استادى فراخواند و بدين گونه جانشين استادش ليتمان در اين دانشگاه شد. رودى پارت در سال ۱۹۶۸ م. بازنشسته شد و كرسى خود را به اسلام‌شناس و عرب‌شناس نام‌آور ديگرى بنام «يوزف فان اس» (Joseph Van Ess) سپرد كه در فرصتى ديگر به اين كارشناس الهيات اسلامى نيز خواهيم پرداخت. پارت در سن ۸۱ سالگى در توبينگن درگذشت.
فهرست بزرگ كتاب‌ها و مقالات رودى پارت موضوعاتى چون نظم و نثر در ادبيات عرب و تاريخ ادبيات عرب، پژوهش‌هاى قرأنى، زواياى گوناگون جهان اسلام، كتابشناسى شرق‌شناسانه، زندگى و انديشه‌ى محمد پيامبر اسلام، رستگارى در اسلام و ... را در بر مى‌گيرد.
دو كتاب ترجمه‌ى قرأن به زبان آلمانى (چاپ اول در سال ۱۹۶۲) و تفسير قرأن به همراه فهرست واژگان قرأنى به زبان آلمانى (چاپ اول در سال ۱۹۷۱) تا به امروز از منابع دست اول پژوهش‌هاى دانشگاهى محسوب مى‌شوند.
ترجمه‌ى قرأن به قلم رودى پارت در عين آنكه دقت موشكافانه‌ى آن از سوى كارشناسان شرق‌شناس مورد ستايش قرار گرفته، ولى برخى ديگر از اسلام‌شناسان امروز آلمان انتقادهايى را بر آن روا دانسته‌اند.
انجيل‌شناس و شرق‌شناس اتريشى «كلاوس شِدِل» (متولد ۱۹۱۴) كه خود از شاگردان «اِنّو ليتمان» بود در اواخر دهه‌ى هفتاد م. گفت: ”ترجمه‌ى ادب‌شناسانه‌اى را نمى‌توان يافت كه ياراى قياس با ترجمه‌ى قرأن رودى پارت داشته باشد، زيرا كه پارت موارد مبهم را با توضيحاتى داخل دو ابرو توأم كرده است. از اين رو اين احساس به خواننده دست مى‌دهد كه قرأن از يك نثر علمى برخوردار است.”
«تيلمان ناگل»، استاد اسلام‌شناس دانشگاه توبينگن در سال ۱۹۸۳ درباره‌ى ترجمه‌ى قرأن رودى پارت مى‌گويد: ”اين ترجمه براى عرب‌شناسان گنجينه‌ى شناختى گرانبهايى است، ولى نارسايى‌اش در اين است كه متن ترجمه براى خوانندگان غيرمتخصص كه چندان شناختى با فرهنگ و دين اسلام ندارند، متنى است صقيل و از نثرى روان برخوردار نيست.”
بايد گفت كه كارشناسان ديگرى متن ترجمه‌ى قرأن پارت را به دور از ساختار شاعرانه‌ى متن اصلى مى‌دانند و نثر ترجمه را بسيار خشك و بى‌جان ارزيابى كرده‌اند. ولى تمامى شرق‌شناس آلمانى بر اهميت اين ترجمه براى پژوهش‌هاى دانشگاهى تأكيد دارند.
رودى پارت در كنار دو كتاب ترجمه و تفسير قرأن، كتاب ديگرى زير عنوان «محمد و قرأن» دارد كه نخستين بار در سال ۱۹۵۷ انتشار يافت و از جمله منابع تدريس در برخى دانشگاه‌هاست. اين كتاب به فضاى اجتماعى/مذهبى و موقعيت دو دين ابراهيمى يهودى و مسيحى در دوره‌ى حيات پيامبر اسلام، زندگى و شخصيت محمد، فضاى وحى و موقعيت دو شهر مكه و مدينه مى‌پردازد.
مشخصات كتاب‌ها:
Rudi Paret: Der Koran, Übersetzung. Stuttgart 2004, Verlag Kohlhammer.
Rudi Paret: Der Koran, Kommentar und Konkordanz. 6. Auflage, Stuttgart 2001, Verlag Kohlhammer.
Rudi Paret: Mohammad und der Koran. 9. Auflage, Stuttgart 2005, Verlag Kohlhammer.