سفر روحانی به چین؛ چرخش ایران به سوی شرق؟

روزهای شنبه و یکشنبه، ۹ و ۱۰ ژوئن (۱۹ و ۲۰ خرداد) در چینگ‌دائو همایش سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برگزار می‌شود. حسن روحانی نیز برای شرکت در این نشست به چینگ‌دائو می‌رود. روحانی تلاش دارد در جریان سفر خود با رئیس جمهور چین و احتمالا با رئیس جمهور روسیه دیدار و گفت‌وگو کند.

موضوع اصلی دیدارهای روحانی با رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، توافق هسته‌ای و خروج آمریکا از برجام است. موضوعی که طرح آن به نشست سران کشورهای این سازمان نیز محدود نمی‌شود.

به موازات برگزاری نشست سران سازمان همکاری شانگهای، کشورهای عضو گروه جی-۷ نیز روز جمعه ۸ ژوئن در "لا مالبه"‌ی کانادا نشست دارند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یکی از موضوع‌های اجلاس کشورهای عضو گروه جی-۷، "تحریم‌های ثانویه" آمریکا در ارتباط با توافق هسته‌ای است. "تحریم‌های ثانویه" ناظر بر مجازات شرکت‌های خارجی است که با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند.

افزون برآن باید به سفر اروپایی بنیامین نتانیاهو نیز اشاره کرد. نتانیاهو در هفته جاری به سه کشور  اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا سفر کرد. تلاش نتانیاهو در جریان این سفر اروپایی افزایش فشار بر ایران بود.

فشارهای آمریکا و تهدیدهای دولت آمریکا مبنی بر مجازات شرکت‌هایی که با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند، به تدریج اثرات خود را نشان می‌دهد. به عنوان نمونه شرکت بزرگ نفتی فرانسه "توتال" و همچنین شرکت خودروسازی پژو و سیتروئن اعلام کرده‌اند که فعالیت‌های اقتصادی خود را در ایران متوقف خواهند کرد.

یکی از بزرگترین پالایشگاه‌های نفتی جهان که صاحب آن یک شرکت هندی است، اعلام کرده که واردات نفتی خود از ایران را متوقف خواهد کرد.

بر اساس پیش‌بینی دولت آمریکا، شرکت‌های نفتی ۶ ماه فرصت دارند تا برای تامین نیازهای نفتی خود جایگزین مناسبی بیابند و به تدریج از حجم خرید نفت خود از ایران بکاهند.

مذاکره با متحدان

سفر روحانی به چینگ‌دائو و حضور او در اجلاس سازمان  همکاری شانگهای در شرایطی صورت می‌گیرد که بازار بحث و مذاکره بر سر توافق هسته‌ای و تحریم‌های ایران داغ است.

سازمان همکاری شانگهای برای ایران بسیار جذاب است. پس از عضویت پاکستان و هند، دامنه‌ی عملکرد این سازمان حال حدود نیمی از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد. 

نشست سران سازمان همکاری شانگهای در عین حال امکان گفت‌وگو و مذاکره روحانی با سران کشورهای آسیایی را فراهم می‌آورد.

به عنوان نمونه، دیدار با شی جین‌پینگ قطعی است. احتمال دیدار روحانی با پوتین نیز در حاشیه  این همایش منتفی نیست.

"نفت در ازای کالاهای بنجل"

چین ظرف سالیان گذشته از تحریم‌های ایران به سود گسترش مناسبات اقتصادی خود با ایران بهره فراوان گرفته است.

علی واعظ، کارشناس مسائل ایران در گفت‌وگویی با دویچه وله گفته است که حجم واردات کالاهای چینی به ایران ظرف این مدت آن چنان افزایش یافت که عده‌ای مبادلات بازرگانی ایران و چین را "نفت در ازای کالاهای بنجل" نام نهاده بودند.

این کارشناس مسائل ایران در توضیح این موضوع گفته است: «ایران به چین نفت می‌فروخت و در ازای آن اما کالاهای نامرغوب چینی دریافت می‌کرد، چرا که قادر به انتخاب دیگری نبود.»

انریکو فلز، یکی از کارشناسان مسائل مربوط به سازمان همکاری شانگهای که در مرکز مطالعات بین‌المللی شهر بن فعالیت می‌کند به دویچه‌وله گفته است که چین خرید نفت از ایران را به‌مثابه تلاشی برای پشتیبانی اقتصادی از جمهوری اسلامی عرضه می‌کند.

الی گرانمایه، عضو شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، آمادگی چین برای همکاری اقتصادی با ایران را با اشاره به زیرساخت‌های مالی چین توضیح می‌دهد.

به باور او، زیرساخت‌های مالی چین برخلاف کشورهای اروپایی از استقلال بیشتری نسبت به آمریکا برخوردار است و از این رو، کمتر می‌تواند از مجازات‌های اقتصادی آمریکا آسیب ببیند.

ایران و عضویت در سازمان شانگهای

جمهوری اسلامی ایران خواستار عضویت در سازمان همکاری شانگهای است و از ده سال پیش تا کنون در این رابطه تلاش می‌کند. در حال حاضر ایران می‌‌تواند به عنوان ناظر در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای شرکت کند.

تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای تا کنون با اشاره به تحریم‌های ایران از سوی سازمان ملل متحد توسط اعضای این سازمان پذیرفته نشده بود.

علی واعظ معتقد است که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، موقعیت مناسبی است که به ایران حق عضویت کامل در این سازمان داده شود.

این در حالی است که انریکو فلز نظر دیگری دارد و معتقد است که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به این سازمان یک خصصیه "آشکارا ضد آمریکایی" می‌دهد و از این رو بعید به نظر می‌رسد که اعضای این سازمان ظرف ۲ یا ۳ سال آینده با عضویت ایران در این سازمان موافقت کنند.

افزون بر آن، اسرائیل نیز تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای را نموده و این موضوع می‌تواند روی تقاضای ایران برای عضویت در  این سازمان سایه افکند.

 

JF/ با استفاده از گزارش ماتیاس فون‌هاین از رداکسیون مرکزی دویچه وله