سفر رییس‌جمهور ترکمنستان به ایران؛ از تنش تا توسعه روابط
۱۳۸۷ بهمن ۲۵, جمعه
قربان قلی بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان در طول دو سال زمامداری خود، امروز (۱۳ فوریه ۲۵ بهمن) برای سومین بار از ایران دیدارمی‌کند. سفر دو روزه وی درحالی انجام می‌گیرد که هر دو کشورهمسایه در روابط خود از تنش به سوی توسعه گام برداشته اند. از یکسو قطع گاز این کشور به ایران و گسترش روابط با ناتو و آمریکا سبب نگرانی ایران شده و از سوی دیگر اجرای پروژه های کلان و توسعه مناسبات اقتصادی در ماههای اخیر، دو کشور را به هم نزدیک کرده است. اکنون هر دو کشور، علیرغم چالش های حل نشده، از "صلح و دوستی" سخن می‌گویند.
لاینحل ماندن رژیم حقوقی دریای خزر
مطبوعات ترکمنستان گزارش داده اند که یکی از موضوعات مذاکرات ایران و ترکمنستان، رژیم حقوقی دریای خزر خواهد بود. در قسمت جنوبی دریای خزر مرزهای آبی بین ایران و ترکمنستان تابحال تعیین نشده و این مسئله تابحال مسکوت مانده است. برخی از کارشناسان احداث خط لوله نابوکو و صدور گاز حوزه دریای خزر به اروپا را انگیزه مطرح شدن دوباره این موضوع می‌دانند. پس از روی کار آمدن بردی محمداف مواضع این کشور در دریای خزر به جمهوری آذربایجان نزیکتر شده است.
ولادیمیر سوکور کارشناس "موسسه تحقیقی بنیاد جیمز تاون در واشنگتن" معتقد است که اختلافات جمهوری آذربایجان و ترکمنستان به کمک کشورهای غربی حل خواهد شد، اما مسئله ایران و ترکمنستان لاینحل باقی مانده است.
صدور گاز ترکمنستان به ایران
یکی دیگر از محورهای گفتگوی ایران و ترکمنستان صدور گاز این کشور به ایران خواهد بود. پس از انعقاد قرارداد گازی جدید ایران با ترکمنستان برخی از نمایندگان مجلس به بالا بودن نرخ گاز ترکمنستان اعتراض کردند. حال فروش گاز ترکمنستان به ایران بنابه گفته کارشناسان ترکمنستان به نفع هر دو کشور است.
نورمحمد حاناموف، یکی از مقامات بلند پایه سابق ترکمنستان در گفت‌وگو با بخش فارسی صدای آلمان می‌گوید، توسعه روابط با ایران برای استقلال ترکمنستان تاثیر مثبتی خواهد گذاشت: «ما با ایران حدود ۱۳۰۰ کیلومتر مرز زمینی و آبی داریم. ایران بزرگترین همسایه ماست و ترکمنستان با صدور گاز طبیعی خود به ایران توانست از وابستگی مطلق گاز خود به روسیه نجات یابد.»
حاناموف معتقد است مسئله گاز در توسعه روابط ترکمنستان و ایران مانعی بوجود نیاورده ولی لاینحل ماندن رژیم حقوقی خزر بین دو کشور بزرگترین چالش به حساب می آید. وی در این مورد می‌گوید: «هرچه روابط دو کشور بهتر شود در مسئله تقسیم دریا نیز بهتر می‌توان به نتیجه رسید و چاره اندیشی کرد.»
نگرانی ایران از حضور آمریکا در ترکمنستان
دولت ترکمنستان پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ سیاست بی‌طرفی را اتخاذ کرد. بر اساس این سیاست، ترکمنستان تابحال در پیمان‌های نظامی منطقه‌ای شرکت نکرده است. اعطای پایگاه‌های نظامی به خارجیان مغایر سیاست بی‌طرفی دولت ترکمنستان است. ولی ایران از نفوذ ناتو و آمریکا در ترکمنستان بیم دارد. کارشناسان محلی می گویند سفر بردی محمداف این نگرانی را برطرف خواهد کرد. بردی محمداف بار دیگر بنظر کارشناسان روی سیاست بی‌طرفی کشورش تاکید خواهد کرد.
کاهش تنش های دو کشور
پس از روسیه ایران دومین شریک تجاری ترکمنستان است. حجم مبادلات بازرگانی دو کشور اکنون به ۳ میلیارد دلار می‌رسد. پس از روی کار آمدن بردی محمداف تبادلات تجاری با ایران افزایش یافته است.
هم اكنون بيش از۱۴۰شركت با مشاركت سرمايه‌های ايرانی در اين كشور فعاليت می‌كنند. حمل و نقل جاده‌ای و ريلی بين دو كشور نیز از حجم بسيار زيادی برخوردار است بطوريكه براساس آمارهای رسمی تنها در سال جاری بيش از ۵۰ هزار كاميون ايرانی كالا به مقصد تركمنستان يا ساير كشورهای آسيای مركزی حمل كردند. قرار است ایران از مسیر اترک تا منطقه برکت در ترکمنستان حدود ۲۵۶ کیلومتر خط آهن احداث کند. کارشناسان محلی تاکید دارند، گسترش مناسبات اقتصادی در کاهش تنش بین دو کشور نقش اساسی داشته است.
موفقیت سیاست ایران در ترکمنستان
در چند ماه اخیر سمينارها و همایش های مشترکی با مشارکت شخصیت های سیاسی و فرهنگی دو کشور برگزار شد. دولت جمهوری اسلامی با توجه به ۲ میلیون اقلیت قومی ترکمن در ایران تلاش دارد با بکارگیری فرصت های فرهنگی و تاریخی تاثیر مثبتی در روابط خو با ترکمستان بگذارد. سمینار "مختومقلی فراقی"، "ملانفس" و "امام رضا" با مشارکت مقامات بلندپایه دو کشور در ماههای اخیر در ترکمنستان برگزار شد. حال قربان قلی بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان از فصل نوین روابط دو کشور سخن می‌گوید.