سیاست‌ورزی به روش مرکل؛ صدراعظمی برای بحران‌ها
۱۳۹۹ اردیبهشت ۴, پنجشنبه
تابستان سال گذشته بود که آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان طی یک ماه، سه بار مقابل دوربین خبرنگاران دچار لرزش شد. آنگلا مرکل می‌گفت، حالش خوب است. اما افکار عمومی آلمان که به دیدن تصویر صدراعظمی قدر عادت داشت، مدت‌ها در حال گمانه‌زنی بود، به خصوص وقتی دوربین‌ها مرکل را در مراسم رسمی استقبال از نخست وزیر دانمارک (ژوییه ۲۰۱۹) در حالت نشسته دیدند که به سرود ملی آلمان گوش می‌داد.
افکار عمومی آلمان به دیدن این تصویر عادت نداشت. مرکل سلامت خود را بازیافت و ایستاد. تا نوبت به کرونا رسید. صدراعظم آلمان باید به قرنطینه خانگی می‌رفت. آنگلا مرکل باید از خانه کار می‌کرد و با تماس تلفنی و کنفرانس ویدیویی با مسئولان و سیاستمداران ارتباط می‌گرفت.
ارتباط‌ها گاهی قطع و وصل می‌شدند و صدای مرکل در یکی از این نشست‌ها پس از تلاش مجدد برای برقراری تماس، شنیده می‌شد که می‌گفت: «دوباره از اول شروع می‌کنم چون کیفیت صدا بد بود...»
رهبری کشوری چون آلمان آن هم در شرایطی که اوضاع در اثر شیوع کرونا اضطراری است، بدون دیده شدن، بدون حضور مستقیم، در قرنطینه خانگی و ... آیا امکان‌پذیر است؟ مرکل نشان داد که امکان‌پذیر است.
وضعیتی که می‌توانست برای دیگر سیاستمداران دشوار باشد، برای دونالد ترامپ یا برای امانوئل مکرون. اما برای مرکل این چنین نبود. او با بحران و مدیریت آن بیگانه نیست، در واکنش به رخدادها و بحران‌ها آرام است و مردم این اطمینان را در رفتار و گفتار او می‌بینند.
تحسین‌شده در درون و بیرون مرزها
آنگلا مرکل، سیاستمداری که ۱۵ سال است بر صدر نشسته. پیش از شیوع کرونا به نظر می‌رسید حضورش و وزنش در سیاست آلمان کمرنگ شده. رقابت بر سر جانشینی او شروع شده بود. اما حالا در سراسر جهان تحسین‌ها را به عنوان سیاستمداری که مدیریت بحران می‌داند، برانگیخته است؛ به عنوان سیاستمداری که در بحران کنونی، گام‌های کوچک و حساب‌شده برمی‌دارد و وضعیت را می‌سنجد اما همزمان از اعمال محدودیت‌های شدید هم نمی‌هراسد.
محبوبیت او نه تنها در خارج از مرزهای آلمان که در خود این کشور هم در حال افزایش است.
مرکل در اواسط ماه مارس در گفتگویی تلویزیونی خطاب به شهروندان آلمان مسیر حرکت خود در رویارویی با پاندمی کرونا را روشن کرد؛ هشدار داد که "مسئله جدی است و ما هم آن را جدی می‌گیریم" و به عقل سلیم و خرد جمعی شهروندان ارجاع داد: «به تک تک ما بستگی دارد. از هیچ‌کس نمی‌توان چشم پوشید. به تلاش تمامی ما نیاز است.»
مرکل در ابتدای بحران ساکت بود. عرصه را به وزیر بهداشت و درمان سپرده بود. اما رفته رفته که برای او مشخص شد، شیوع این ویروس چه پیامدهایی را می‌تواند به دنبال داشته باشد، مسیر ارتباط مستقیم با شهروندان را پی گرفت. سخنرانی کرد، توضیح داد؛ به گونه‌ای که تا پیش از این افکار عمومی چنین چیزی از صدراعظم ندیده بود. سخنانی که برای او و با توجه به تصویری که از او هست، می‌توان آنها را "احساساتی" توصیف کرد:
«می‌خواهم در اینجا دوباره بگویم که بسیار بسیار سپاسگزارم که شهروندان زیادی با وجود اینکه هوا در حال حاضر بسیار مناسب است، به مقررات بسیار بسیار سختگیرانه پایبندند چرا که می‌دانند، به این وسیله به نجات جان انسان‌ها کمک می‌کنند.»
تا همین ایام اخیر بسیاری به او و قابلیت‌هایش اعتماد داشتند چرا که دستاورد رهبری او برای اقتصاد آلمان مثال‌زدنی بود. اما خیلی به مردم نزدیک نبود اما اکنون به میان مردم آمده است.
اعتماد به شهروندان در نزد مرکل بسیار بیشتر از رهبران دیگر کشورهاست. برای مثال در فرانسه، امانوئل مکرون برای گذر از بحران به ممنوعیت، مجازات و محدودیت‌های شدید متوسل شده است. مرکل اما نمی‌خواهد اینگونه اوضاع را کنترل کند. می‌گوید:
«به عنوان یک شهروند آزادی‌خواه در سی‌امین سال وحدت آلمان، باور نکنید که برای من به عنوان سیاستمدار آسان است که به همراه دیگران مجبور به کاربست چنین تدابیری شوم. این چیزی است که ترجیح می‌دادم پیش نیاید اما شرایط این را می‌طلبد.»
آهسته و سنجیده، بردباری و پرهیز از قهرمان‌بازی
فشار بر روی مرکل هیچ‌گاه تا به این اندازه سنگین نبوده است. چه پیش می‌آید اگر این تدابیر کافی نباشند و پایبندی به سخت‌گیری‌ها کاهش و شمار مبتلایان افزایش یابد؟ سناریوی وحشتناک برای صدراعظم:
«خیلی بد می‌شود، اگر به سرعت [در رفع محدودیت‌ها] وارد عمل شویم و بعد دوباره مجبور شویم همه‌چیز را [محدودیت‌ها را] به حالت قبلی برگردانیم، تلاش می‌کنیم چنین چیزی رخ ندهد.»
قدم‌های کوچک، سنجش وضعیت، صبر و پرهیز از قهرمان‌بازی. سیاست‌ورزی به شیوه مرکل همیشه برای او انتقاد به همراه آورده است. اما درست همین روش است که در بحران‌ها جواب داده است.