شروط پنجگانه هسته‌ای − راه حل یا وقت کشی؟
۱۳۸۹ تیر ۸, سه‌شنبه
محمود احمدی نژاد در یک کنفرانس خبری در تهران شرایط پنجگانه تهران را تشریح کرد و افزود برای "ادب" کشورهای ۵+۱ مذاکرات با تاخیر برگزار خواهد شد.
پیش از این برای دور جدید گفتگوها زمان مشخصی اعلام نشده بود اما احمدینژاد زمان آغاز آن‌را پایان مردادماه اعلام کرده است.
رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران در این کنفرانس خبری اعلام کرد که "بیانیه تهران به خواست آقای اوباما تهیه شد" و از صدور دور جدید تحریم‌ها پس از امضای این توافقنامه میان ایران، ترکیه و برزیل انتقاد کرد.
احمدی نژاد یکی از شرط های ایران برای ادامه گفتگوها "اعلام نظر ۵+۱ در مورد بمب اتمی اسراییل" اعلام کرد. وی در این باره گفت: «ما مذاکرات را بر مبنای اعلام نظر آنها تنظیم می‌کنیم کسانی که با بمب‌های رژیم‌صهیونیستی موافقند یک جور مذاکره می‌کنیم و با کسانی که مخالف هستند جور دیگر.»
دیگر شرط مطرح شده این است که به این سؤال پاسخ داده شود که "آیا مذاکرات بر اساس مقررات ان‌پی‌تی صورت می‌گیرد؟".
محمود احمدی نژاد سومین شرط را اینگونه طرح کرده است: «آنها باید اعلام کنند منظورشان از گفت‌وگو چیست، آیا دنبال دوستی هستند یا دشمنی. با کسانی‌که به دنبال دوستی باشند یک‌جور مذاکره می‌کنیم و با آنها که دنبال دشمنی باشند جور دیگر.»
احمدینژاد از دیگر شرایط مذاکره را تغییر ترکیب طرف مذاکره کننده و همچنین محور مذاکرات اعلام کرد: «طرف گفت‌وگو با ما باید به طور شفاف نظرات خود را اعلام کند و همان گونه که برنامه و بسته پیشنهادی ایران آشکارا اعلام شده محور این مذاکرات مسائل بشری و دغدغه‌های انسانی نیز خواهد بود.»
مصاحبه با دکتر رضا تقی‌زاده
دویچه‌وله: همان طور که اطلاع دارید، محمود احمدینژاد شرایط پنج گانه‌ای را در مورد شروع مذاکرات با غرب اعلام کرده است. به نظر شما طرح این شرایط توسط ایران به چه دلایلی صورت گرفته است؟
رضا تقی زاده: آقای احمدینژاد تأخیر در آغاز مذاکرات را به عنوان عامل تنبیه کشورهای عضو شورای امنیت اعلام کرده است. ولی به هرحال این نشان می‌دهد که ایران از اعمال تحریم‌ها ناراضی و عصبانی است. ولی باید ببینیم این تأخیر در آغاز گفت‌وگوها واقعاً تغییری در شرایط و وضعیت ایران خواهد داد و آیا رغبت کشورهای عضو گروه ۵+۱ را برای آغاز گفت‌وگو با ایران و یا شرایط مذاکره را عوض می‌کند یا خیر. آنچه در مطالب آقای احمدینژاد دیده می‌شود، خیلی شاید تفاوتی اساسی در وضعیت ایران نمی‌گذاشت.
آنچه الان در شرایط فعلی روشن است، این است که امید چندانی به رسیدن توافق با ایران در جامعه جهانی وجود ندارد. تقریباً همه کشورهای بزرگ و کشورهای جامعه اروپا، ضمن اعلام آمادگی برای آغاز گفت‌وگو با ایران، تأکید می‌کنند که واقعاً نمی‌شود با رژیم ایران به توافق اساسی رسید؛ زیرا هدف این توافق از نظر جامعه جهانی متوقف کردن برنامه‌ی اتمی ایران است و در اظهارات آقای احمدینژاد هم کمترین اشاره‌ای به این وضعیت نمی‌شد.
آقای احمدینژاد اشاره کرده بود که جامعه جهانی برای فروش اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده به ایران که موضوعش دست پیدا کردن به داروهای شیمیایی است، شرط ایجاد می‌کند. ولی آقای احمدینژاد اعلام نمی‌کند که جامعه جهانی واقعاً آمادگی کامل دارد، بدون هر نوع محدودیتی، این داروها را بدون هر شرطی به ایران بفروشد.
آنچه جامعه جهانی نگرانش است، این است که اورانیوم غنی‌شده در اختیار ایران تبدیل به اورانیومی با غلظت بالاتر و در نهایت تبدیل به بمب اتمی شود و آنچه می‌خواهند خنثی کنند، خطری است که در اختیارداشتن این حجم اورانیوم غنی‌شده در ایران می‌تواند ایجاد کند.
در فاصله‌ی دو ماه آینده که آقای احمدینژاد با قید تأخیر برای آغاز گفت‌وگو در نظر گرفته است، ظاهراً پیش‌بینی این موضوع را کرده است که با افزایش هر ماه ۷ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با غلظت ۲۰ درصد ایران در شرایطی قرار می‌گیرد که به راحتی می‌تواند تا ماه اکتبر به یک بمب اتمی حداقل دست پیدا کند.
در مذاکرات بعدی یقیناً به غیر از اورانیوم غنی‌شده با غلظت ۵ / ۳ درصد، شرط خارج کردن اورانیوم با غلظت ۲۰ درصدی فعلی ایران هم باید مطرح شود.
آقای احمدینژاد اعلام کرده که این مذاکرات با تأخیر انجام می‌شود. آیا اصلاً زمانی برای مذاکرات اعلام شده بود که حالا این دو ماه را به عنوان تنبیه غرب در نظر گرفته‌اند؟
این هم از شگفتی‌های اظهارات آقای احمدینژاد است. این تاریخی است که ایشان انتخاب کرده و پیشنهاده داده است. در هیچ کدام از مواردی که آقای احمدینژاد در سخنان روز گذشته‌اش مطرح کرد، واقعاً یک منطق اجرایی دیده نمی‌شود. جامعه جهانی گفت‌وگوهایش را با ایران قطع کرد و مطابق آن در شورای امنیت قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب شد و پس از آن جامعه اروپا و متعاقباً کنگره‌ی آمریکا تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کردند. به این علت که گفت‌وگوهای گذشته با ایران به نتیجه نرسیده بود.
ما زمانی برای آغاز گفت‌وگو نمی‌شناسیم، بین ایران و گروه ۵+۱ و یا جامعه اروپا. و این گفت‌وگوها به علت تخلف ایران از خواسته‌های شورای امنیت قطع شده و تاریخ دیگری برای آغاز گفت‌وگو تعیین نشده است. آقای احمدینژاد تصور می‌کند که جامعه جهانی در صف ایستاده و منتظر اعلام تاریخ از جانب ایشان است که وارد مذاکره با دولت جمهوری اسلامی شوند. این واقعیت وجود ندارد.
حتی بعد از آن تاریخ هم امکان این که گفت‌وگوهایی با شرایط منطقی بین ایران و جامعه جهانی صورت گیرد، بسیار بسیار ضعیف است. پیش از آغاز این گفت‌وگوها حالا شرایطی وجود دارد که ایران بایستی برای تن دادن به آنها اعلام آمادگی کند. تعیین تاریخ از جانب آقای احمدینژاد نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد، بلکه فقط به عنوان یک مطلب شوخی و غیرجدی در برخورد با دیپلماسی اتمی ایران با آن برخورد می‌شود.
نکته‌ای که الان مطرح هست، این است که بالاخره تحریم‌هایی صورت گرفته و منافع ایران به نوعی تهدید شده است. اصلا در این شروطی موردی را می‌بینید که تأمین کننده‌ی منافع ایران باشد؟
من منظور شما را از منافع ایران نمی‌دانم. آیا خواسته‌های دولت است و یا منافع مردم ایران و یا مشکلاتی که برای مردم پیش خواهد آمد؟
به هرحال تحریم‌هایی که به موقع اجراء گذاشته خواهد شد، دولت و مردم ایران را به صورت مشترک در فشار قرار خواهد داد. در ماههای آینده که این تحریم‌ها عملاً به موقع اجراء گذاشته می‌شود، یقیناً صادرات نفت خام ایران بتدریج کاهش پیدا می‌کند که این در وضعیت اقتصادی ایران، اثر وضعی منفی بسیار شدیدی خواهد داشت. همین طور در تولید نفت ایران اثر خواهد گذاشت. به این علت که تأمین نیازهای فنی صنایع نفت ایران با مشکلات بیشتری مقدور خواهد بود.
همزمان فروش مواد پالایش‌شده‌ی نفتی، به خصوص نفت و گازوییل به ایران هم با مشکلات تازه‌ای روبه‌رو می‌شود.
با توجه به این که در کنگره‌ی آمریکا تصویب کرده‌اند که فروش هر محموله‌ی باارزش به ایران، حتی دویست هزار دلار هم، ممنوع است و یا هر شرکتی که بیش از یک میلیون دلار سالانه با ایران مبادلات نفتی داشته باشد و یا مواد پالایش‌شده بفروشد، مشمول این تحریم‌ها خواهد شد، ایران راهی بجز قاچاق و خرید اعلام‌نشده‌ی مواد پالایش‌شده‌ی نفتی ندارد.
اظهارات آقای احمدینژاد دائر براین که ما در عرض یک‌هفته ۲۰ میلیون لیتر می‌توانیم به ظرفیت بنزین خودمان اضافه کنیم، آن هم واقعاً در حد یک حرف تبلیغاتی توخالی است.
اگر ایران چنین امکانی را داشت، در طول چهارسال گذشته از ۴۰ درصد و حالا در حدود ۳۰ درصد نیازهایش را با قیمت سه برابر بیشتر از قیمت بازار وارد نمی‌کرد.
با توجه به همین صحبتی که خودتان کردید، آیا نباید دولت آقای احمدینژاد شرایطی را بالاخره اعلام کند که به نوعی این فشارها را کم کند، هم فشارهایی که به دولت ایران خواهد آمد و هم مردم ایران را متضرر خواهد کرد؟
به نظر می‌رسد آقای احمدینژاد شنوندگان خاصی را هدف گفت‌وگوهای خود قرار می‌دهد. شنوندگانی با دانش کمتر و یا آن‌هایی که صرفاً در ارتباط با آقای احمدینژاد و حامی ایشان هستند. آقای احمدینژاد گروه بزرگتر ملت ایران را و جامعه جهانی را مخاطب قرار نمی‌دهد.
بنابراین اظهاراتی را که ایشان دیروز مطرح کرده است، تنها در جهت تأمین خواسته‌ی گروه محدودی است که می‌خواهند حرف‌های خاصی بشنوند. در این اظهارات نه یک فکر درست برای تغییر وضعیت فعلی دیده می‌شود و نه پیشنهاد سازنده‌ای برای آن وجود دارد که بر مبنای آن پیشنهاد نسبت به آینده‌ی ایران بتواند امیدواری بیشتری داشته باشد و یا حداقل جامعه جهانی باور کند که امکان سازشی در آینده وجود دارد.
در اظهارات روز گذشته آقای احمدینژاد فقط یک برخورد منفی دیده می‌شود و یک برخورد تبلیغاتی با موضوع.
و فکر می‌کنید واکنش غرب نسبت به این شروط پنج‌گانه‌ای که آقای احمدینژاد مطرح کرده است به چه صورت خواهد بود؟
قبل از این که آقای احمدینژاد اظهارات روز گذشته‌اش را مطرح کند، هم دبیرکل سازمان ملل و هم کشورهای اروپایی و هم در بیانیه‌ی گروه بیست اعلام شده بود که آنها ضمن اعمال تحریم‌های تازه، آماده‌ی گفت‌وگو با ایران هستند. ولی همزمان با اظهارات آقای احمدینژاد شورای امنیت جلسه‌ای فوق‌العاده‌ای داشت، با حضور همه‌ی پانزده عضو ثابت و غیرثابت برای اجرایی کردن قطعنامه‌ای که در اول ماه مسیحی جاری به تصویب رسید.
آنها همچنان در گفت‌وگو را با ایران باز نگه داشته‌اند، ولی همزمان تحریم‌ها هم علیه ایران اعمال خواهد شد. توجه زیادی جامعه جهانی به اظهارات آقای احمدینژاد نکرده است، برای این که واقعاً حرف قابل گفت‌وگویی در مطالب وی اصلاً دیده نمی‌شود. یعنی آنچه در مطلب آقای احمدینژاد نیست، پیوستگی و انسجام یک فکر تازه است.
ایشان تنها با طرح مسائلی که دیروز شنیدیم، به نوعی با قضیه شوخی کرده است. بنابراین واکنش جامعه جهانی هم گذشتن از کنار ماجرا بود. ولی آن چیزی که در کنارش ایستاده‌اند، این است که ایران با یکسری تحریم‌های جدی روبه‌رو است و اگر این تحریم‌ها به ایران اثر کرد و دولت خواست در جهت منافع ملت و منافع مردم در سازش را با جامعه‌ی جهانی باز کند، از نظر جامعه جهانی هم امکان آغاز گفت‌وگوها وجود دارد.
ولی حالا ایران به جای برخورد منطقی با این قضیه، نه تنها شرایط تازه و متناسب و معتدلی در مقابل جامعه‌جهانی قرار نمی‌دهد، که عملاً اعلام می‌کند تا دو ماه آینده آماده‌ی شنیدن حرف منطقی و یا آغاز گفت‌وگو با جامعه جهانی هم نیست. بنابراین آنچه وجود دارد، ادامه‌ی وضع موجود است و اعمال تحریم‌ها علیه ایران.
مصاحبه‌گر: مهدی محسنی
تحریریه: رضا نیکجو