قدردانی از عباس امیرانتظام در مجلس بزرگداشت این قدیمی‌ترین زندانی سیاسی ایران
۱۳۹۳ مهر ۱۴, دوشنبه
در این مراسم که روز شنبه (۴ اکتبر/ ۱۲ مهر) برگزار شد، ابوالحسن بنی‌صدر، نخستین رییس‌جمهور ایران٬ کمال ارس٬ کورش زعیم٬ رضا علیجانی٬ هدایت متین‌دفتری٬ روزبه میرابراهیمی٬ نعمت میرزازاده٬ پرویز نویدی و فرهنگ قاسمی سخنرانی کردند. عباس امیرانتظام نیز از بستر بیماری در تماسی تلفنی سخنانی ایراد داشت.
عباس امیرانتظام سخن‌گوی دولت موقت مهندس مهدی بازرگان بود که پس از مخالفت دولت با تصرف سفارت آمریکا از طرف دانشجویان خط امام از منصب خود استعفا داد و به عنوان سفیر ایران به سوئد رفت. او اندکی بعد به ایران فرا خوانده شد و در آذر ماه سال ۵۸ از سوی دادستان کل کشور بازداشت و با اتهاماتی چون "همکاری با سازمان جاسوسی سیا" و "ارتباط پنهانی با آمریکا" به اعدام محکوم شد. اندکی بعد این حکم به حبس ابد تقلیل یافت.
بنی‌صدر: امیرانتظام بر دستگاه استبدادی پیروز شد
ابوالحسن بنی‌صدر با "دموکراتیک" خواندن چشم‌انداز آینده ایران، گفت: «سوال این است که بدیل این رژیم کیست و جای برخورد با آن کجاست؟ درون یا بیرون از رژیم؟ این بدیل باید به جامعه نوع دیگری از زندگی را پیشنهاد کند. اگر این نظام بدیل نداشته باشد٬ ایران محکوم به فناست. آن‌هایی که برعهده می‌گیرند تا نقش بدیل را بازی کرده و این مسئولیت را می‌پذیرند، اگر هیچ کاری نکنند ادامه‌ی حیات ملی را تضمین کرده‌اند. امیرانتظام یکی از این الگوهاست.»
بنی‌صدر در ادامه یادآور شد که در سال‌های قبل از انقلاب «آن‌چه کم‌تر از همه مطرح بود٬ دموکراسی بود». نخستین رییس‌جمهوری ایران گفت: «وقتی که دموکراسی‌خواهی عمومیت پیدا کرده یعنی بدیل، کار خود را انجام داده و چشم‌انداز را روشن کرده است. امیرانتظام استقامت کرد و به دلیل ایستادگی بر حق٬ سرانجام بر دستگاه استبدادی فوق‌العاده خون‌ریز پیروز شد. او به نسل امروز می‌گوید که اگر بر حق ایستادگی کند٬ پیروز می‌شود. امیرانتظام همچنین از عهده نقش بدیل برآمده است. از آن‌جایی که او و امثال وی استقامت کرده و دموکراسی را به عنوان هدف برگزیده‌اند٬ ایران امروز می‌داند که چه می‌خواهد و چه نمی‌خواهد.»
طرح امیرانتظام در دولت خاتمی
کمال ارس٬ عضو سابق چریک‌های فدایی خلق از سخنرانان این مراسم با نقل جمله‌ای از امیرانتظام٬ در معرفی وی گفت: «جمله‌ای را در وب‌سات رسمی ایشان دیدم که که فکر می‌کنم شخصیت او را خیلی خوب می‌رساند. شخصیتی که به سادگی مبارزه و میدان را خالی نمی‌کند: "در آن‌جا هیچ بن‌بستی نیست؛ یا راهی خواهم یافت یا راهی خواهم ساخت". این جمله روحیه‌ی ایشان را به خوبی نشان می‌دهد.»
کمال ارس در ادامه به مشورت گرفتن محمد خاتمی٬ رییس‌جمهوری سابق از امیرانتظام اشاره کرده و گفت: «امیرانتظام حاضر بود به هر شکل به کشور و ملتش خدمت کند. برای مثال یکی از بستگان خاتمی از او خواست پیشنهادهایی برای بهبود وضع کشور بدهد. او با کورش زعیم٬ طرحی را برای بهبود وضعیت کشاورزی و طرح‌های کلان در این‌باره تهیه کردند و نتیجه آن٬ پیشنهادی بود که به دست رییس‌جمهوری رسید و ایشان آن را عینا به وزیر کشاورزی ابلاغ کرد.»
«اگر امیرانتظام پیروزمند می‌شد٬ رای مردم حاکم بود»
کورش زعیم٬ عضو شورای مرکزی جبهه ملی که از طریق اسکایپ در این مراسم حضور داشت معتقد است که «اگر امیرانتظام پیروزمند می‌شد٬ رای مردم هم حاکم بود و بنیان قدرت نظامی و اقتصادی کشور نابود نمی‌شد.»
زعیم گفت: «بینش٬ دوراندیشی سیاسی٬ میهن‌پرستی و شهامت ایرانی‌تبار امیرانتظام است که در تلاش برای جلوگیری از فروافتادن کشور در این منجلابی که افتاد٬ ستمگران و خودکامگان را ترساند. اگر رای مردم حاکم بود٬ جنگی در نمی‌گرفت و خشونت و نخبه‌کشی تدبیر امنیت استبداد نمی‌شد.»
وی تاکید کرد که «امیرانتظام خود را فدا کرد تا نسل ما٬ نمادی دیگر را برای روحیه دادن به خود در پایداری مقابل بدی‌ها و برای ناامید نشدن از پیروزی نهایی خوب بر بد داشته باشد.»
"بی‌رحمی" درباره امیرانتظام
رضا علیجانی٬ روزنامه‌نگار و فعال ملی‌مذهبی در سخنان خود یادآور شد که «شاید بخش مهمی از حاضران در جمع٬ در ابتدای انقلاب نگاه خیلی مهربانانه‌ای به آقای امیرانتظام نداشتند یا نداشتیم. هر مشی٬ یک منش خاص خود را دارد. یکی از خصلت‌های منفی انقلاب شاید نوعی قصاوت و بی‌رحمی باشد. نه تنها در باره‌ی آقای امیرانتظام٬ بلکه در باره‌ی اعدام برخی مسوولان رژیم سابق٬ نسل ما بی‌رحمی کرد. شاید بعضی‌ها هم مستحق اعدام بودند٬ اما بی‌رحمی بود.»
هم‌بندی امیرانتظام در سال ۶۷ به "مشی اصلاح‌طلبی" پرداخته و گفت: «از خصایص منفی مشی اصلاح‌طلبانه و تحول‌خواه این است که از هر مرز اخلاقی عبور می‌کند؛ اما شاید نوعی تسامح و دگرپذیری را بیشتر داشته باشد. آقای امیرانتظام یکی از قربانیان هر دوی این پدیده‌هاست. منش برخاسته از مشی انقلابی که از مبارزه قهرآمیز٬ مبارزه علیه امپریالیسم٬ عمال و پایگاه‌های ارتجاعی صورت می‌گیرد. شاید بازداشت اولیه آقای امیرانتظام براساس این توهم بود که همه کارها کار دشمن است؛ اما این نشانه‌ای از مشی بود که بخش‌های عوام‌زده او را جاسوس تصور می‌کردند.»
علیجانی در پایان تاکید کرد که در "گفتمان‌سازی"٬ "منش"٬ و "نیرو" نیاز به "بدیل" وجود دارد؛ چرا که «بدون نیروی بدیل٬ ما فقط پیروز اخلاقی خواهیم بود. آقای امیرانتظام یکی از نیروهایی‌ست که می‌توانیم در بدیل‌سازی روی آن حساب کنیم.»
روایت وزیر بهداری بازرگان از امیرانتظام
نعمت آزرم٬ شاعر و از اعضای موسس کانون نویسندگان ایران در سال ۴۷ ٬ سخنران دیگر این مراسم بود که خاطره‌ای از کاظم سامی٬ وزیر بهداری دولت بازرگان نقل کرد. او همچنین یکی از سروده‌های خود برای امیرانتظام را در پایان سخنانش خواند.
آزرم در نقل این خاطره گفت: «آن شب افزون بر روزنامه‌های داخلی٬ رسانه‌های خارجی را نیز مطلع کرده بودیم که برای دریافت خبری داغ از نخست‌وزیری آماده باشند. می‌خواستیم از هرگونه کارشکنی پیش‌گیری کنیم. وقتی کار تصویب‌نامه تمام شد٬ امیرانتظام آن را در دست داشت تا به خبرنگاران بدهد. دستش به دستگیره نرسیده بود که بازرگان او را صدا کرد٬ تصویب‌نامه را گرفت و در جیب خود گذاشت و گفت بی‌اطلاع امام صلاح نیست. صبح فردا دولت با امام دیدار کرد. بازرگان تصویب‌نامه را به عنوان پیشنهاد وزیران مطرح کرد اما مورد مخالفت شدید خمینی که از پیش در جریان امر قرار گرفته بود٬ واقع شد و دولت دست از پا درازتر بازگشت.»
آزرم در ادامه گفت: «چند روز بعد با اشغال سفارت آمریکا٬ آرزومندان هزار ساله تصرف قدرت سیاسی در ایران٬ شر دولت موقت را از سر خود برداشتند».
کاظم سامی چندین سال بعد در مطب شخصی خود به قتل رسید.
«وجدان جامعه٬ امیرانتظام را بزرگ می‌شمارد»
روزبه میرابراهیمی٬ روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی کتاب "ناگفته‌هایی از انقلاب" که مجموعه‌ای‌ست از گفت‌وگوهای این روزنامه‌نگار با عباس امیرانتظام٬ یکی دیگر از سخنرانان بود.
میرابراهیمی گفت: «وجدان عمومی جامعه٬ امیرانتظام را بزرگ می‌شمارد. تحقیر کردن ایشان توسط جمهوری اسلامی نقشی در برداشت جامعه نداشت. زمانی‌که در سخنرانی امیرانتظام در دانشگاه امیرکبیر با او همراه شدم٬ می‌شد از واکنش جمعی که تصوری از امیرانتظام نداشت٬ متوجه شد که با همه‌ی تلاش‌های حکومت٬ وجدانی که فرایند قضاوتش بود٬ ایشان را بزرگ می‌پنداشت. یکی از انرژی‌هایی که امیرانتظام را مقاوم نگه داشت٬ انرژی بود که از طرف جامعه به او رسید تا احساس کند که بیهوده جوانی و عمرش را به خاطر استقامت و ایستادگی از دست نداده است.»
امیرانتظام "معمار" طرح "ابطال خبرگان"
هدایت الله متین‌دفتری٬ از بنیادگذاران "جبهه دموکراتیک ملی ایران" دیگر سخنران این مراسم به طرح "انحلال خبرگان" اشاره کرده و گفت: «او از معماران اصلی و اساسی این طرح بود که توسط امیرانتظام و برادر آقای بنی‌صدر پیش برده شد. اما در شرایط انقلاب٬ این طرح عملی نبود و بازرگان نیز آن را به درستی به خمینی منتقل نکرد». وی در ادامه به ملاقات امیرانتظام با گزارش‌گر ویژه‌ی سازمان ملل پرداخت و سخنان امیرانتظام در آن دیدار را "افشای نقش" مسوولان زندان دانست.
متین‌دفتری در پایان سخنانش گفت: «امروز هم زندان‌ها مملو از دگراندیشان است. کشیش‌ها٬ دراویش٬ بهایی‌ها و ... در آن طرف اما قاضی صلواتی و صادق لاریجانی هستند که با وجود حکم دیوان عالی٬ آدم معصومی را به جرم توهین به یونس پیغمبر اعدام می‌کنند.»
«از حقوق بشر دفاع نکردیم»
پرویز نویدی٬ از رهبران سازمان چریک‌های فدایی خلق در سخنان خود اظهار داشت که «همه ما در هر موضعی که در آن زمان گرفته شد٬ شریکیم. ما خودمان را مدعی دموکراسی نمی‌دانستیم و از حقوق بشر هم حرفی نزدیم و نتیجه‌اش آقای امیرانتظام شد.» ما حتی در برخورد با سران رژيم گذشته هم موظف بودیم به عنوان انسان‌هایی که از حقوق بشر دفاع می‌کنند٬ از حقوق انسانی آن‌ها دفاع کنیم. آن‌ها باید در دادگاه‌های صالحه با داشتن وکیل٬ محاکمه می‌شدند.»
نویدی در پایان سخنانش گفت: «در آن زمان٬ ما ایستادگی نکردیم. این فرصت را از دست نمی‌دهم و از آقای امیرانتظام و همه مردم ایران عذرخواهی می‌کنم برای آن‌چه که در آن دوران انجام ندادیم.»
«از امیرانتظام اعاده حیثیت شود»
فرهنگ قاسمی٬ رییس اتحادیه مدارس عالی فرانسه و مدیر انجمن "رنگین‌کمان" به عنوان آخرین سخنران این مراسم تاکید کرد که «باید از امیرانتظام اعاده‌ی حیثیت شود.»
وی در ادامه افزود: «به نظر ما حق ایشان است که از پیشرفت علم برای معالجه خود استفاده کند پس باید به او اجازه‌ی خروج داده شود. اموال وی نیز که توسط جمهوری اسلامی به سرقت رفته باید به ایشان بازگردانده شود. حاکمیتی که حیثیت انسان‌ها را به بازی گرفته و حقوق آن‌ها را در سلول‌های زندان از بین برده٬ لیاقت حیثیت دادن به امیرانتظام و امثال او را ندارد.»
در پایان مراسم، عباس امیرانتظام از طریق تماس تلفنی خطاب به حاضران در جلسه گفت: «ای کاش شرایط سلامتی من بهتر از این بود تا می‌توانستم مطالبم را خدمت همگی عرض کنم. امیدوارم که روزی همه با هم در ایران بتوانیم چنین بزرگداشتی را برای عظمت و پیشرفت همه مردم ایران٬ برگزار کنیم. امیدوارم در آینده بتوانیم این اجتماع را داشته باشیم.»
این مراسم به دعوت بنیاد "آزادی و اندیشه و بیان" و جامعه "رنگین کمان" در پاریس برگزار شد.