مشاور سابق روحانی: سطح رفاه خانواده‌ها به زودی کاهش می‌یابد
۱۳۹۹ فروردین ۵, سه‌شنبه
مشاور اقتصادی سابق رئیس جمهوری ایران گفته است که سطح رفاه مردم در آینده‌ای نه چندان دور "بسیار پایین‌تر" از سطح رفاه خانواده‌ها طی ۳۰ سال گذشته خواهد بود.
مسعود نیلی با هشدار نسبت به اینکه کاهش سطح رفاه مردم، جامعه ایران را با یک "شوک بزرگ" مواجه می‌کند، گفت که قرار گرفتن در این وضعیت وخیم اقتصادی، چون با سطح رفاه مورد انتظار خانوارها و سیاستمداران بسیار فاصله دارد، از یک طرف باعث ایجاد "مسائل بغرنج" در کشور می‌شود و از سوی دیگر، "هضم سیاسی و اجتماعی" آن برای جامعه بسیار دشوار خواهد شد.
سایت اقتصادنیوز روز سه شنبه پنجم فروردین(۲۴ مارس)، بخش‌هایی از سخنان مسعود نیلی، مشاور اقتصادی سابق حسن روحانی را در میزگرد "چشم‌انداز اقتصادی ایران" منتشر کرد. در این میزگرد که با حضور دو کارشناس دیگر تشکیل شد، آقای نیلی با اشاره به کاهش ۳۰ درصدی سرانه درآمد مردم طی سالهای اخیر، منفی بودن رشد اقتصاد در کشور و منحنی مقایسه "رشد سرانه مصرف"، گفت که سطح رفاه خانواده‌ها با افت چشمگیر و بسیار نگران‌کننده همراه خواهد شد.
آمارها حرف می‌زنند
استناد این تحلیل آقای نیلی به آمارهای ثبت شده کشور قبل و بعد از انقلاب ۵۷ است. مقایسه این آمارها و میزان سطح رفاه مردم در دو بازه قبل از وقوع انقلاب ۵۷ و چهار دهه بعد از آن، از وخامت اوضاع خبر می‌دهد.
او بر مبنای آمارها گفت که از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۶۷، درآمد سرانه در ایران به شدت سقوط کرد و "متوسط درآمد سرانه یک ایرانی معادل ۶۰ درصد کاهش" یافت. به اعتقاد نیلی، اگرچه وضعیت اقتصادی از سال ۶۷ تا ۹۷ "در مسیر بهبود بسیار ملایم" قرار گرفت ولی در حال حاضر و نسبت به سال ۵۵، "حدود ۳۰ درصد کاهش درآمد سرانه" دیده می‌شود. در این میان اگرچه میزان خرید و مصرف خانوارها بهتر از چهار دهه قبل (یعنی از سال ۵۵ تا ۹۷) شده و متوسط مصرف سرانه ۵۰ درصد افزایش نشان می‌دهد ولی به گفته آقای نیلی، این روند اولاً بیانگر یک تناقض رفتاری است و دوماً طی سالهای نه چندان دور، مردم ایران گرفتار عارضه اقتصادی-اجتماعی کاهش سطح رفاه می‌شوند.
سطح رفاه خانوارها در بسیاری از کشورها به تناسب ساختار اجتماعی و نظام اداری آنها متفاوت است. با وجود این، برای تعریف کلی سطح رفاه زندگی، از معیارهای سنجش فقر در سه موضوع "عمده اقلام مصرفی" و "میزان هزینه‌ها" و "درآمد خانواده" استفاده می شود.
آمارهای متناقضی درباره رفاه اقتصادی خانوارها و خط فقر در ایران وجود دارد. اواخر بهار سال ۹۸ "شاخص رسمی" خط فقر در ایران سه میلیون و ۴۰۰هزار تومان تعیین و در همین حال گفته شد که درآمد ماهیانه ۵۵ درصد خانوارهای ایرانی کمتر از این مبلغ است.
محسن‌هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، ۲۳ مرداد ۹۷ با استناد به آمار رسمی، گفته بود که یک سوم مردم ایران زیر خطر فقر و یک دهم آنان در زیر "خط فقر مطلق" زندگی می‌کنند. حسین راغفر، اقتصاددان، "خط فقر مطلق" برای یک خانواده چهار نفری شهری را حدود چهار میلیون تومان عنوان کرده و نتیجه گرفته بود که ۳۳ درصد جمعیت ایران دچار "فقر مطلق" هستند و شش درصد آنها نیز در زیر "خط گرسنگی" به سر می‌برند.
کاهش سطح رفاه مردم در سال ۹۹
به نظر می‌رسد رشد اقتصادی منفی در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ که بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس باعث کاهش شدید درآمد و رفاه خانوارها در ایران شده بود، در سال ۹۹ هم زندگی مردم را تحت تاثیر قرار دهد.
دکتر نیلی، استاد دانشگاه، با اشاره به اینکه رشد اقتصادی کشور در سالهای ۹۷ و ۹۸ "به طرز قابل توجهی منفی" بوده و مشابه این وضعیت در سالهای نخست انقلاب ۵۷ و دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق اتفاق افتاده است، چشم‌انداز درخشانی برای اقتصاد ایران در سال ۹۹ ارزیابی نکرد.
او گفت: «رشد اقتصادی ما در سال ۹۹ هم با اندکی رشد در بخش کشاورزی و خدمات در محدوده صفر خواهد بود. اقتصاد ما با توقف رشد مواجه است و این بار کاملاً بر خلاف سه دهه گذشته، هرگونه توقف رشد یا رشد منفی عیناً در کاهش رفاه خانوار منعکس می‌شود.»
رابطه تحریم‌ها با رفاه مردم
آیا توقف یا کاهش احتمالی تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند روزنه امیدی باشد که رفاه مردم ایران کاهش نیابد؟ پاسخ صریح و شفاف دکتر نیلی، منفی است. دلیل آن، به گفته وی، در ارقام مرکز آمار ایران نهفته است.
بر اساس گزارش مرکز آمار، رشد مصرف خصوصی در سالهای ۹۷ و ۹۸ "دائماً منفی" بوده که طبعاً نشاندهنده رشد منفی اقتصاد کشور است. مشاور اقتصادی سابق رئیس جمهوری ایران با استناد به این آمار گفت که روند منفی اقتصادی کشور به قدری قوی است که حتی در صورت برداشته شدن تحریم‌های آمریکا، اوضاع شاید "اندکی بهتر" شود ولی گویا امیدی به نجات رفاه خانوارها و جلوگیری از حرکت رو به کاهش سطح رفاه مردم نیست.
نیلی تاکید کرد: «متاسفانه این حرکت نزولی، دوره‌ای بلندمدت است و محدود به یکی دو سال آینده یا دوره تحریم نمی‌شود.»
با وجود ادعای جمهوری اسلامی در کاهش نرخ فقر و هزینه کردن میلیاردها تومان برای فقرزدایی طی 40 سال، کارشناسان اقتصادی در ایران معتقدند از نیمه دوم دهه ۱۳۸۰، روند نرخ فقر افزایش پیدا کرده است.
آنها تاکید دارند اقتصاد ایران برای کاهش فقر نیازمند بهبود وضعیت اقتصاد کلان و توزیع درآمد میان همه مردم و نیز طراحی برنامه جامع و بلندمدت حمایتی است.