ملتی که همگی نشئه‌اند و "قات" می‌زنند

گفته‌می‌شود در جمهوری سومالی‌لند، نزدیک به ۹۰ درصد مردان به طور منظم "قات" می‌جوند؛ ماده‌ای مخدر که با جویدن آن حالت نشئگی به انسان دست می‌دهد. عبدالخالد یکی از شهروندان معتاد این کشور است، بیکار است و در هارگیسا، پایتخت جمهوری سومالی‌لند، زندگی می‌کند. او می‌گوید دوستان‌اش به او برای خرید "قات" پول قرض می‌دهند. قرضی که به گفته‌ی عبدالخالد، هر وقت کار گیر بیاورد، لطف دوستان‌اش را جبران می‌کند.

نفیار یکی از معتادان است که هر روز تا پاسی از نیمه‌شب کار می‌کند. نفیار می‌گوید: «نگران تندرستی‌ام هستم اما وقتی کار می‌کنم به من کمک می‌کند.» او می‌گوید، "قات" بهتر از الکل است چون پس از استعمال آن «آدم کاملا عادی کار می‌کند.» اثر این ماده روی افراد مختلف فرق می‌کند. برخی پس از مصرف آن دلشان می‌خواهد مطالعه کنند و برخی دیگر شروع می‌کنند به کار کردن. نفیار دوست ندارد که عکسی از او جایی چاپ شود.

مشتریان، بیشتر از فروشندگانی که "مامان قات" نامیده‌می‌شوند ماده مخدر خود را می‌خرند؛ فروشندگانی حاضر در دکه‌های کوچک. زهرا آیدید یکی از آنهاست که می‌گوید: « پیش‌تر یک فروشگاه کوچک داشتم و یک کافه. می‌خواستم کارم را گسترش دهم. برای همین شروع کردم به فروختن قات.» او ۲۲ سال است که "قات" می‌فروشد. مشتری‌های او برای مصرف روزانه‌شان ۶ تا ۱۰ دلار خرج می‌کنند. زهرا هم نمی‌خواهد که از او عکسی گرفته شود.

زهرا آیدید معتقد است، بسیاری از زنان پس از جنگ داخلی دهه‌ی ۸۰ وارد عرصه‌ی تجارت "قات" شدند و یاد گرفتند چگونه می‌توان از این راه بر درآمد خود افزود. به اعتقاد او تنها از این راه بود که بسیاری از خانواده‌ها توانستند از نظر اقتصادی به زندگی خود ادامه دهند. بر پایه‌ی گزارش‌ها ۲۰ درصد از زنان سومالی هم خودشان "قت" می‌جوند اما خود را در حال مصرف این ماده کمتر از مردان در ملا عموم به نمایش می‌گذارند.

"قات" از شمال شرق اتیوپی به جمهوری سومالی‌لند صادر می‌شود. "قات" که گیاهی است گلدار در آن منطقه به خوبی رشد می‌کند. پس از برداشت، این محصول باید به سرعت انتقال داده شود؛ هرچه گیاه تازه‌تر، اثر مخدر آن هم بیشتر. غرفه‌های فروش "قات" معمولا دارای یک شماره‌ی رنگی هستند که نشان می‌دهد ماده مخدر خود را از کجا دریافت کرده‌اند. یکی از مصرف‌کنندگان می‌گوید، ۵۰۰۰ شماره رنگی در ۷۲۵ غرفه‌ی شهر وجود دارد.

بسیاری از مردم جمهوری سومالی‌لند از راه پرورش دام روزگار می‌گذرانند. اقتصاد مبتنی بر خرید و فروش "قات" هم اما در سال‌های گذشته رشد چشمگیری کرده است. دولت هم از این راه درآمد کسب می‌کند و برای واردات و فروش "قات" مالیات تعیین کرده است. یکی از شهروندان سومالی‌لند که در وزارت دارای این کشور مشغول به کار است می‌گوید، در سال ۲۰۱۴ میلادی ۲۰ درصد از درآمد دولت را تجارت "قت" تشکیل می‌داد.

اگر چه "قات" از یک سو وضعیت اقتصادی برخی را بهبود داده است اما باعث از هم پاشیده شدن بسیاری از خانواده‌ها هم شده‌است. بسیاری از مردان همه‌ی درآمدشان را صرف خرید "قات" می‌کنند. برخی با مصرف این‌ ماده دست به خشونت می‌زنند. به گفته‌ی فاطمه سعید، « مصرف "قات" انسان را معتاد می‌کند و فرد را دچار هالوسیناسیون و بی‌اشتهایی و بدخوابی می‌کند.»

مخالفان "قات" می‌گویند، ممنوع کردن این ماده مخدر راه حل نیست. فاطمه سعید یکی از این مخالفان است. به نظر او اما می‌توان برای واردات این ماده محدودیت قائل شد و فروش ماده مخدر را در هنگام روز ممنوع کرد. حرفی که بسیاری از مصرف‌کنندگان خیلی از شنیدن آن خوشحال نمی‌شوند. عبدل –خبرنگار- می‌گوید: «قات، مردم را به هم نزدیک‌تر می‌کند و بحث کردن را راحت‌تر.»

بسیاری از مردم جمهوری سومالی‌لند می‌گویند: «قات را وقتی می‌توانی درک کنی، که خودت آن را جویده باشی.» ترک داوطلبانه برای آنها موضوعی خنده‌دار است. دولت هم که از این راه درآمد خوبی کسب می‌کند. در اتیوپی هم وضع به همین منوال است. آنجا هم "قات" جزئی از زندگی روزانه شهروندان است. اتیوپی و جمهوری سومالی‌لند اما تنها نیستند؛ در جیبوتی، یمن و شمال کنیا هم مردم در کنار کارهای روزمره‌شان "کمی" قات" می‌زنند