نسل دوم ایرانیان؛ مسئله هویت و زبان فارسی

هنگامی که از نسل دوم ایرانیان مهاجر در آلمان می‌پرسید که بیشتر آلمانی هستند یا ایرانی، غالبا پاسخ‌هایی از این دست می‌شنوید: «نمی‏دانم کدام بیشتر کشور من است.»، «می‌‌شود گفت هر دو؛ وقتی می‏خواهیم از زندگی لذتی ببریم، می‏خواهیم بگوییم و بخندیم، ایرانی هستیم، اما موقع کارکردن بیشتر آلمانی هستیم. آنجا نظم بیشتری وجود دارد و حواس‌مان را جمع می‏کنیم.» یا «قیافه‏ام ایرانی است؛ گذرنامه‌ام آلمانی.»

بسیاری از نسل دومی‌ها با آداب و رسوم ایرانی‏ها فقط از طریق پدر و مادر یا دوستان‏شان آشنایی دارند. مثلا جشن گرفتن عید نوروز یا کریسمس یکی از مشکلاتی است که این جوان‏ها با آن روبرو می‏شوند. جشن گرفتن عید نوروز برای نسل دوم فقط به خاطر این است که پدر و مادرهای‏شان آن را جشن می‏گیرند و شمار زیادی از جوان‏ها هم این مسئله را می‏دانند.

وقتی جوان‏های نسل دوم فارسی حرف می‏زنند، مقداری هیجان‏زده می‏شوند و اشتباه‏هایی به هرحال برای‏شان پیش می‏آید. البته بسیاری از آنها با خواندن و نوشتن به زبان فارسی آشنایی چندانی ندارند و توان آنها از نوشتن چند حرف ساده، اسم‌شان یا اعداد فراتر نمی‌رود.

از آنجا که زبان فارسی در مدرسه‏ها و دانشگاه‏ها استفاده نمی‏شود، این جوان‏ها هیچ لزومی نمی‏بینند که خط فارسی را یاد بگیرند و با اینکه پدر و مادرهای‏شان سعی زیادی می‏کنند که بچه‏ها فارسی یاد بگیرند، این تلاش‏ها بی‏نتیجه می‏ماند.

خانم احمدی، مادر یکی از این جوان‏ها، می‌گوید: «دو تا دختر دارم. متاسفانه هیچ‏کدام‏شان نمی‏توانند فارسی بخوانند و بنویسند. خیلی دوست داشتم این دو خواندن و نوشتن فارسی را یاد بگیرند، خیلی هم تلاش کردم و با آن‏ها خیلی کار کردم، ولی متاسفانه نتیجه نداد.»

شماری از ایرانی‏های مقیم آلمان سعی می‏کنند که زبان فارسی بین نسل دومی‏ها از بین نرود و با ابتکار عمل‌های شخصی زبان فارسی را به نوجوانان ایرانی بیاموزند. نتیجه‌بخش بودن این تلاش‌ها تا اندازه‌ی نیز به میزان علاقه‌ی نوجوانان بستگی دارد.

بسیاری از نوجوانان هنگامی که به سن جوانی می‌رسند، ذهنشان بیش از گذشته به مسئله هویت، ریشه و زبان مشغول می‌شود. خیلی از آنها ناگهان این نیاز را در خود حس می‌کنند که زبان فارسی را بیاموزند. آنها پی برده‌اند که حفظ هویت ایرانی بدون آشنایی با زبان فارسی دشوار است.

به گفته‌ی شهلا طاهرپسند، یکی از آموزگاران بسیار فعال زبان فارسی در سوئد، «بسیاری از نوجوانان وقتی به سطح دبیرستان می‌رسند، پویای هویت و گذشته‌ی خودشان هستند و این توانایی زبان یک حالت استقلال فردی به آنها می‌دهد. ‌آن دسته از آنان که بین سن ۱۲ تا ۱۵ سالگی آموختن و توجه به زبان فارسی را رها کرده‌اند، می‌کوشند که سال‌های از دست رفته را جبران کنند.»

DG/BB