"نقش پنهان‌کارانه دولت" در نوسان بهای ارز
۱۳۸۹ مهر ۱۳, سه‌شنبه
مدیر اداره نظارت بر موسسات پولی غیربانکی بانک مرکزی اعلام کرده که قیمت دلار در روز سه‌شنبه ۱۳ مهرماه بین پنج تا ده تومان کاهش خواهد یافت. وی از تحویل ده میلیون دلار ارز به متقاضیان توسط صرافی بانک ملی در روز ۱۱ مهر خبر داده و صرافی‌های خصوصی را از عدم فروش ارز برحذر داشته است.
هم‌زمان با این خبر، محمود احمدی‌نژاد در حاشیه سفر به استان گلستان یادآوری کرد که اختلال دربازار ارز ناشی از تبلیغات، پیش‌‌فرض‌ها و اطلاعات غلط برخی افراد به منظور ایجاد مشکل در بازار صادرات و واردات بوده است. وی افزود که دولت بر اوضاع مسلط است و اگر تقاضای ارز در بازار ایران ۵۰ برابر امروز شود، باز هم ذخیره ارزی کافی وجود دارد.
احمد علوی، کارشناس اقتصاد در گفتگو با دویچه‌وله تاکید می‌کند که اقدامات آمرانه و تبلیغاتی بانک مرکزی برای مهار بازار ارز ناکارآ و موقتی است. به عقیده وی، جهش بهای ارز به تحریم‌های بانکی، کاهش ذخایر ارزی ایران و پنهان‌کاری دولت در چگونگی اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها باز می‌گردد.
دویچه‌وله: بانک مرکزی ایران به صرافان هشدار داده که اگر به سیاست عدم فروش ارز ادامه بدهند، جواز آنها را باطل می‌کند. آیا مسئولیت بازار ارز و نوسان‌های مربوط به آن بر عهده صرافی‌هاست یا دولت؟
احمد علوی: کنترل بازار ارز در دست دولت است و بحران فعلی بر اساس گره خوردن چند عامل ایجاد شده است. اولین عامل مربوط به گسترده‌شدن تحریم‌هاست و این‌که بانک‌های دوبی، همکاری با بانک‌های ایرانی را متوقف کرده‌‌‌اند و ارزی به بازار عرضه نمی‌کنند. از طرف دیگر ذخایر ارزی ایران به دلیل همین تحریم‌ها رو به کاهش است. عدم دخالت فعال دولت در زمان بالارفتن بهای ارز نیز موجب شد که برخی این را به حساب آن بگذارند که خود دولت هم از شرایط کنونی سود می‌برد.
گفته می‌شود که دولت به این ترتیب به ذخایر ریالی خود می‌افزاید. این گمانه زنی تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟
نشانه‌هایی برای تایید این فرض هست اما کامل نیست. بالا رفتن قیمت ارز به گسترده شدن تحریم‌ها و واردات بی‌رویه و ناکارآیی استفاده از منابع ارزی بر می‌گردد که منجر به ته کشیدن منابع ارزی شده‌اند. بعید نیست که دولت از این شرایط مساعد برای ذخایر ریالی خود بهره برده باشد. ما می‌دانیم که دولت برای اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها مشکل نقدینگی دارد و به‌خاطر همین کسری بودجه است که با وجود وعده اجرای این طرح از اول مهرماه، آن را هنوز اجرا نکرده است.
و آیا قابل پیش‌بینی هست که عملی شدن دیر یا زود این طرح، چه اثری به صورت پایدار در بازار ارز می‌گذارد؟
یکی از پیامدهای اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها افزایش تورم است و در این صورت ارزش ریال کاهش خواهد یافت. حتی اگر دولت به شکل فعالی هم در بازار ارز دخالت کند، باز ما شاهد آن خواهیم بود که تورم خفته، به محض فرا رسیدن شرایط مناسب، خود را نشان خواهد داد. تاثیر اجرای قانون یارانه‌ها، افزایش قیمت ارز و کاهش ازرش ریال است و این یکی از نگرانی‌هایی است که باعث شده دلالان ارز و صرافی‌ها از معامله خودداری کنند تا مبادا دارایی خود را از دست بدهند.
فکر می‌کنید به همین دلیل است که زمان دقیق اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها را اعلام نمی‌کنند؟
دولت بر خلاف اصول شناخته شده و به‌جای این‌که شفاف عمل کند، به صورت مخفی طرح هدفمند کردن یارانه‌ها را اجرا می‌کند. مثلا قیمت بلیط هواپیما یا قطار را بالا برده‌اند بدون این‌که اعلام کنند این‌ها مستقیما به این طرح ربط دارند. ترس دولت این است که فعالان اقتصادی با اعلام این موضوع، قیمت‌ها را قبلا بالا ببرند و تورم زودتر آشکار شود.
تمهیدی که اینک بانک مرکزی به کار می برد آیا اثری در تثبیت بهای ارز خواهد داشت؟
این اقدامات آمرانه نمی‌تواند بحران کنونی را حل کند. صد سال تجربه نشان می‌دهد که هرگاه دولت‌ها چنین عمل می‌کنند، نگرانی‌ها بیشتر می‌شود. ما شاهد فرار سرمایه‌ها در این شرایط هستیم و این رفتارها نه به سود تولید داخلی است و نه موجب آسودگی بازار ارز می‌شود.
مهیندخت مصباح
تحریریه: فرید وحیدی