نوروز، نوروز است<br> اما در هر جایی جلوه ویژه‌ای دارد
۱۳۸۸ اسفند ۲۶, چهارشنبه
تلاش برای فراموش شدن نوروز
نوروز برای تاجیک‌ها عید ملی و اجدادی به حساب می‌آید. ایام تعطی در تاجیکستان چهار روز است. در آستانه‌ی عید، تاجیک‌ها خانه تکانی می‌کنند و سفره‌ی نوروزی می‌چینند. در تاجیکستان می‌گویند نوروز بدون سمنو، رنگ و بویی ندارد.
خیرامان باقی زاده، محقق تاجیک در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید، پیشتر در این کشور فارسی زبان، جشن نوروز ممنوع بوده است. «برای مردم تاجیکستان جشن نوروز بسیار محترم شمرده می‌شود. هر چند این جشن در طول تاریخ با مشکلات فراوان سیاسی روبرو شده است.»
خیرامان باقی‌زاده به اقداماتی اشاره می‌کند، تا نام نوروز را از خاطرات و فرهنگ مردم بزدایند. به نظر وی این اقدامات بی‌نتیجه ماندند، اما به هر حال تأثیر خود را به جا گذاشتند، «چون در تاجیکستان یک نسلی به وجود آمد که راجع به سنت‌های مردمی از جمله نوروز اطلاع ناکافی داشت و فقط اسم آن را شنیده بود.»
نوروز، در خفا
دکتر احمد امید یزدانی محقق آذری می‌گوید که نوروز در جمهوری آذربایجان مخفیانه در جشن گرفته می‌شد، از این رو مراسم آن با جشن‌های دولتی روزگار برپایی اتحاد جماهیر شوروی قابل مقایسه نیست.
امین گلی، فرهنگ‌شناس ترکمن ایرانی، که درباره‌ی عید نوروز تحقیق کرده، به ممنوعیت عمومی نوروز در برخی مناطق دارای سابقه‌ی تاریخی برپایی این جشن اشاره می‌کند. او از جمله می‌گوید که در در ترکمنستان هم به مردم اجازه نمی‌دادند نوروز را جشن بگیرند.
تفاوت مراسم ایرانی‌ها با مردم آسیای میانه
به جشن نوروزی در کشورهای آسیای میانه "باهار بایرامی" یعنی جشن بهاری و یا "نوروز بایرامی" یعنی جشن نوروزی می‌گویند.
مراسم نوروزی ایرانی‌ها با مردمان آسیای میانه چه تفاوت‌هائی دارد؟
خیرامان باقی زاده به این پرسش چنین پاسخ می‌دهد: «متاسفانه ما مراسم سیزده بدر و یا مراسم چهارشنبه سوری نداریم و فقط جشن نوروز را تجلیل می‌کنیم و معنای این جشن در همان اسم و در همین روز تبلور یافته است.»
خرامان باقی زاده درباره یک تفاوت دیگر هم چنین توضیح می دهد: «تفاوتی را هم باید بین جامعه تاجیکستان و ایران در نظر گرفت: در میان تاجیک‌ها آغاز سال جدید سال نو مسیحی است. تاجیک‌ها جشن نوروز را، به آن معنا که در ایران به عنوان آغاز سال نو تجلیل می‌شود، برگزار نمی‌کنند.»
نوروز مقدس
در قزاقستان نوروز را بسیار مفصل جشن می‌گیرند. غذاهایی که می‌پزند، مراسم و آئین‌هایی که برگزار می‌کنند، بین قزاق‌ها ویژگی خاصی دارد.
مردم قزاقستان نوروز را عید ملی خود می‌دانند و در روز عید با تجمع در میدان‌های شهر به رقص و پایکوبی می‌پردازند.
به عقیده‌ی محققان، نوروز برای قزاق‌ها، عیدی مقدس شمرده می‌شود. اگر در نوروز برف یا باران ببارد، مردم آن را به فال نیک می‌گیرند و می‌گویند، سالی پربار در انتظارشان هست. اصطلاح" برف سفید نوروز" برای قزاق‌ها مفهومی واقعا دلپذیر دارد و آنها دختران زیبا را به" برف سفید نوروز" تشبیه می‌کنند.
احیای مراسم نوروزی در قرقیزستان و ازبکستان
نوروز در قرقیزستان فقط یک روز جشن گرفته می‌شود. دختران و پسران با لباس‌های رنگارنگ سنتی و محلی در میدان‌های شهر جمع می‌شوند تا به پایکوبی و آوازخوانی بپردازند.
ازبک‌ها سمنو را رمز جاودانگی می‌دانند. شهرهای قدیمی مثل سمرقند، بخارا همیشه با نام نوروز و جشن‌های باستانی همراه بوده است. مردم در این شهرها دوباره آئین‌های نوروزی را زنده کردند.
بسیاری از محققان تاکید می‌کنند، آئین‌های نوروزی در کشورهای آسیای‌میانه نیاز به تحقیق علمی و جامعی دارد. برخی از مراسم نوروزی که در طول قرن‌ها شکل گرفتند، علیرغم ممنوعیت ۷۰ ساله‌ی آن در شوروی سابق، توانستند ویژگی‌های خود را حفظ کنند. اکنون عید نوروز سبب پیوند وهمگرائی بیشتر مردمان آسیای میانه شده است.
نویسنده: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: رضا نیکجو