هلند، پنج سال پس از قتل یک "کافر"
۱۳۸۸ آبان ۱۱, دوشنبه
تا پنج سال پیش یعنی دقیقا تا دوم نوامبر سال ۲۰۰۴ هلند از نظر همزیستی فرهنگی و مدارای مذهبی، جامعه‌ای نمونه به شمار می‌رفت. صدها هزار مسلمان در کنار پیروان ادیان دیگر در صلح و آرامش به سر می‌بردند. اما قتل فیلمساز هلندی در روز روشن در خیابان، جامعه را متوجه ساخت که از جانب گروهی از مسلمانان خطری فوری و مستقیم نظم و امنیت عمومی را تهدید می‌کند.
در آمستردام پایتخت هلند، جایی که خون فان گوخ بر زمین ریخت، یک باره از زمین خشم و نفرت جوشید و به سراسر هلند سرایت کرد. در همه شهرها رشته‌ای از عملیات خشونت و انتقام به راه افتاد. ظرف چند هفته فریادهای نفرت به آسمان بالا رفت و چند مسجد به آتش کشیده شد.
دولت هلند برای جلوگیری از تشدید موج خشونت به اقداماتی دست زد، از جمله بودجه‌ی هنگفتی برای جذب شهروندان با تبار خارجی اختصاص یافت. بنیادها و محافل اجتماعی و رسانه های جمعی کارزار گسترده‌ای برای تفاهم فرهنگی به راه انداختند. شخصیت‌های فرهنگی و اجتماعی بیشماری بر اهمیت مداراجویی و تفاهم میان پیروان ادیان گوناگون تأکید کردند.
نسلی تازه از "اهل جهاد"
اما پنج سال پس از قتل فجیع تئو فان گوخ وضعیت چگونه است؟ یک تحقیق تازه نشان می‌دهد که اوضاع همچنان نگران‌کننده است. در آمستردام حدود ۲ درصد از فرزندان مهاجران فاجعه را همچنان تائید می‌کنند. به عبارت دیگر حدود ۱۵۰۰ نفر از اتباع خارجی حاضرند به خاطر عقاید افراطی خود دست به قتل و کشتار بزنند. به ویژه جوانان ۱۶ تا ۱۸ ساله به پیشبرد عقاید افراطی خود از راه خشونت گرایش دارند.
الکساندر ریتسمان کارشناس در حوزه‌ی خشونت و تروریسم عقیده دارد: «در واقع افراد بسیاری کمی هستند که به عضویت تشکیلات افراطی در می‌آیند، اما همین عده‌ی اندک هم خطرناک است، زیرا بیشتر این افراد آماده‌ی اقدام هستند.»
قتل به نام خدا و قرآن
محمد بویری جوان مراکشی‌تباری که با خشمی جنون‌آمیز سر فان گوخ را در خیابان از بدنش جدا کرد، در برابر دادگاه به صراحت از اقدام خود دفاع کرد. او گفت که به حکم قرآن وظیفۀ دینی خود را انجام داده است و اگر بار دیگر آزاد شود، باز هم بنا به حکم قرآن و سنت پیامبر اسلام، کفار را به قتل خواهد رساند.
پرسشی که سیاستمداران و جامعه شناسان را به خود مشغول داشته این است: بنیادگرایی دینی از دیرباز در سراسر جهان و از جمله در اسلام وجود داشته، اما چگونه است که در دوران کنونی به قهر و خشونت بدل می‌شود؟
الکساندر ریتسمان در این باره عقیده دارد: «از یک تروریست نمی‌توان توصیف دقیقی ارائه داد. برخی از افرادی که فقر و محرومیت را تجربه کرده‌اند، در شرایطی به ترور گرایش پیدا می‌کنند. اما امروزه شاهد هستیم که افرادی با تحصیلات و موقعیت شغلی مناسب نیز به عضویت تشکیلات تروریستی مانند شبکه‌ی القاعده در می‌آیند.»
کارشناسان هشدار می‌دهند که رشد بنیادگرایی، خواه ناخواه به بیگانه‌ستیزی در جوامع غربی دامن می‌زند. پنج سال پس از قتل تئو فان گوخ، امروزه افراد بیشتری در هلند با صدای او سخن می‌گویند.