چالشهای نظربایف در پنجمین دوره ریاست جمهوری قزاقستان
۱۳۹۴ اردیبهشت ۷, دوشنبه
مقامات قزاقستان میگویند مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری و نمایندگان پارلمان قزاقستان در روز یکشنبه (۶ اردیبهشت/ ۲۶ آوریل) بالای ۹۵ درصد بوده است. بر این اساس، نورسلطان نظربایف بیش از ۹۷ درصد آرا را به خود اختصاص داد و برای پنجمین بار متوالی رئیس جمهور قزاقستان شد. وی حدود یک سوم از عمر خود را بر کشور ۱۶ میلیونی قزاقستان که به لحاظ وسعت نهمین کشور دنیا به حساب میآید، حکومت کرد.
بیشتر بخوانید: مجموعهای گزارشهای دویچه وله درباره قزاقستان
نظربایف که لقب "پدر ملت" را گرفته خود در آستانه انتخابات اعلام کرد ۹۳ درصد از مردم کشورش از اوضاع جاری کشورشان راضی هستند. در قزاقستان هیچ شخصیت سیاسی نیست که جای نورسلطان نظربایف "رئیس جمهور مادامالعمر" را بگیرد. حتی از تورگن سیزدیکوف ۶۸ساله، دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست، و آبیلغازی کوساینوف ۶۳ ساله، رئیس اتحادیه‌ی کارگری قزاقستان، دو رقیب نظربایف در انتخابات ریاست جمهوری به عنوان حامیان دولت نام برده میشد.
طبق قانون اساسی این کشور هر فرد فقط برای دو دوره متوالی می‌تواند نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود اما نظربایف به عنوان نخستین ریئس جمهوری کشور از این شرط مستثنی شده است.
چرا انتخابات زودهنگام برگزار شد؟
قزاقستان برای چهارمین بار پیاپی پیش از زمان تعیین شده انتخابات ریاست جمهوری برگزارمیکند و برگزاری انتخابات زودرس تبدیل به "سنت سیاسی" در این کشور شده است.آگاهان به وضعیت قزاقستان گفتهاند نظربایف به دلیل نگرانی از احتمال اعتراض‌های عمومی این بار مجبورشد دستور برگزاری زودهنگام انتخابات را صادر کند. گرچه انگیزه و دلایل متفاوتی برای برگزاری زودهنگام انتخابات ذکر شده اما کاهش بهای انرژی، مشکلات اقتصادی و ادامه بحران اوکراین ازعمدهترین دلایل برگزاری انتخابات قزاقستان بوده است.
بیشتر بخوانید: نگرانی قزاقستان از تکرار واقعه کریمه در خاک این کشور
کارشناسان همچنین میگویند خدمات اجتماعی در قزاقستان کاهش پیدا کرده، پروژههای کلان اقتصادی متوقف شده و پرداخت حقوقها نیز به تعویق افتاده است. بیم آن میرود که این کشور در سال ۲۰۱۵ دچار بحران و اعتراضات عمومی شود. آناتولی باشماکوف، رئیس "مجمع خلق قزاقستان" دلیل میآورد که سال ۲۰۱۶ اوج بحران اقتصادی جهانی است و منطق حکم می‌کرد که انتخابات زودرس انجام گیرد.
محمدرضا شیرازی، مدیر"پایگاه اطلاع رسانی قزاقستان" به دویچه وله میگوید: «بعد از برداشته شدن تعرفههای گمرکی بین قزاقستان و روسیه در اوایل سال ۲۰۱۵ ما شاهد سرازیر شدن کالاهای روسی به بازار قزاقستان بودیم. بسیاری از شرکتهایی که در حوزه موادغذایی و ساختمانی در این کشور فعالیت میکردند، تعطیل شدند و نارضایتی عمومی در این کشور به وجود آمد. در ظرف دو ماه بیش از ۵۰ هزار خودرو وارد این کشور شد. قیمت خودروها حدود ۲۵ درصد کاهش پیدا کرد. حال انتخابات برگزار شد تا یک بار دیگر آقای نظربایف حمایت مردمی را نشان دهد و اهداف خودش را قویتر پیش ببرد.»
مدیر پایگاه اطلاع رسانی قزاقستان در گفت‌وگو با دویچه وله تاکید میکند که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی قزاقستان رقابتی نبوده است و پیروزی نظربایف و "حزب نوراوتان" از قبل پیشبینی میشد.
سازمان امنیت و همکاری اروپا پیش از این در گزارشی نسبت به "سوء استفاده" نظربایف از سمتش در جریان این انتخابات ابراز نگرانی کرده بود. در بخشی از گزارش این سازمان انتقاد شده بود که همزمان با نصب بیلبوردها و پوسترهای نظربایف در سراسر کشور هیچ اثری از کمپین‌های تبلیغاتی دو نامزد دیگر به چشم نمی‌خورد. در عین حال بیش از ۱۰۲۶ ناظر خارجی بر این انتخابات نظارت کردند.
قزاقستان قربانی آزمایش‌های هستهای شوری سابق
یکی از چالشهای بزرگ رئیس جمهور قزاقستان از بین بردن تاثیرات منفی آزمایش‌های هستهای شوروی سابق در کشورش است. در پایگاه اتمی "سمی‌پلانتینسک" (semiplantinsk) قزاقستان در فاصله سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۸۹ حدود ۴۶۰ انفجار هستهای آزمایش شد. به دلیل تشعشعات رادیواکتیو، نرخ سرطان و زایمان‌های نارس در این منطقه نسبت به سایر مناطق کشور بالاست و پیامدهای منفی این آزمایش‌ها همچنین ادامه دارند. این عوارض تا به حال هزاران قربانی گرفته‌اند.
روس‌ها در ۴ استان قزاقستان
بحران اوکراین هم قزاقستان را بیشتر از هر کشور دیگر نگران کرده است. قزاقستان بعد از فدراسیون روسیه تنها کشوری است که بیشترین تعداد متکلمین به زبان روسی را دارد و حدود یک چهارم از جمعیت قزاقستان روس هستند.
نظربایف سالهاست نگران پیوستن استانهای روسی زبان کشورش به روسیه است و با توجه به ادامه بحران اوکراین نگرانی او در دوره پنجم ریاست جمهوریاش در این خصوص بیشتر خواهد شد و حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی کشور یکی از بزرگترین چالش های او در این دوره خواهد بود.
دکتر اووه‌هالباخ (Uwe Halbach)، کارشناس امور قفقاز و آسیای مرکزی در "بنیاد علم و سیاست" در برلین به دویچه وله میگوید نظربایف برای مقابله با الحاق ۴ استان این کشور به روسیه، پایتخت کشورش را در سال ۱۹۹۸ از آلماتی به آستانه انتقال داد. وی برای کنترل کامل کشورش پیشنهاد کرده است که نام کشورش را از قزاقستان به "قزاق ائیلی" (سرزمین قزاقها) تغییر دهد.
چه کسی جانشین نظربایف میشود؟
نورسلطلان نظربایف ۷۴ سال دارد و به رغم کهولت سن میگوید "تا زمانی که توان جسمانی‌اش به او اجازه دهد در قدرت باقی خواهد ماند". کارشناسان ولی اعتقاد دارند که بحث بر سر جانشینی او در دوره جدید ریاست جمهوریاش تشدید پیدا خواهد کرد. میشائل لاوبش، رئیس "بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه" (Euroaisian Transition Group) به دویچه وله میگوید انتخابات قدرت نظربایف را تثبیت میکند و وی از "محبویت و مشروعیت" خود برای تعیین جانشین استفاده خواهد کرد.
این کارشناس همچنین تاکید میکند که دولت نظربایف در دو دهه اخیر به برخی موفقیت‌های اقتصادی دست پیدا کرده اما سرکوب و سانسور معترضان و منتقدان در این کشور بر این موفقیتها سایه افکنده است. به نظر لاوبش یکی از بزرگترین چالشهای نظربایف تعیین جانشین برای خود است. رئیس جمهور فرزند پسر ندارد اما دریغه نظربایوا، دختر ارشد او در میان ۳ دختر از شانس بیشتری برای جانشینی پدر برخوردار است. دختر ارشد رئیس جمهور قزاقستان ثروتمندترین زن کشورش به شمار میآید. او صاحب شبکه تلویزیونی خبر و چند کانال تلویزیونی دیگر است. وی در صحنه سیاسی قزاقستان نیز فعال است.
دینارا، دختر دوم نظربایف صاحب بانکی در قزاقستان است. دختر کوچک نظربایف، عالیه، با یک شومن قزاقستانی ازدواج کرد و او هم یکی از ثروتمندترین زنان قزاقستان به حساب میآید.