چشم‌انداز آلمانی به عنوان زبان علم
۱۳۸۷ بهمن ۱۵, سه‌شنبه
زیرکمیسیونی در پارلمان آلمان که مسئول سیاست فرهنگی و آموزشی است، در نشستی تلاش کرده برای پرسش‌های بالا پاسخی بیابد. بر طبق بررسی‌ها، تنها «بنیاد هومبولت» سالانه ۱۵۰۰ دانش‌پژوه برخوردار از بورس تحصیلی را به آلمان دعوت می‌کند. حدود نیمی از آنان، برای مدت اقامت خود در آلمان، درخواست شرکت در کلاس‌های آموزش زبان آلمانی می‌کنند. شمار شرکت‌کنندگان در اینگونه کلاس‌ها، در میان همسران آنان حتا بیشتر است.
به گفته‌ی کارشناسان، این‌ها ارقام خشنودکننده‌ای هستند، ولی نباید ما را فریب دهند. علاقه به فراگیری زبان آلمانی در میان دانش‌پژوهان جوان رو به کاهش است. «رالف موکیگات»، رییس شعبه‌ی کار «آلمانی به عنوان زبان علم» می‌گوید: «۶۷ درصد بورسیه‌ها به دانش‌پژوهان علوم طبیعی اختصاص دارد که در آلمان می‌توانند به یاری زبان انگلیسی هم نیازهای خود را برطرف سازند.»
وی می‌‌افزاید: «ترس‌آور این واقعیت نیست که انگلیسی به تنها زبان کتبی و شفاهی کنگره‌های بین‌المللی تبدیل شده است. تامل‌برانگیز این مساله است که حتا در زندگی روزمره‌ی آکادمیک در آلمان نیز، زبان آلمانی هر چه بیشتر کاربرد خود را از دست می‌دهد. کار به آنجا رسیده که در نشست‌های ملی نیز که شرکت‌کننده‌ی خارجی ندارند، تنها به زبان انگلیسی صحبت می‌شود، یا حتا در انستیتوها، دو دانش‌پژوه آلمانی با هم انگلیسی صحبت می‌کنند».
یکه‌تازی زبان انگلیسی
به گفته‌ی «فلیکس گیرگات» نماینده‌ی اتحادیه‌ی مدارس عالی آلمان، بیش از ۹۰ درصد نشریات علمی در سراسر جهان، به زبان انگلیسی منتشر می‌شوند. جهان‌روایی، استفاده از اینترنت و رقابت بر سر بورسیه‌های بین‌المللی، این فرایند را بویژه در حوزه‌ی علوم طبیعی دامن زده‌است.
«رالف موکیکات» نیز یادآور می‌شود که اخیرا در سوئد و هلند بررسی‌هایی تجربی انجام شد تا میزان موفقیت فراگیری زبان انگلیسی در کلاس‌های درس معلوم شود.
نتیجه‌‌ای که از این بررسی‌ها به دست آمد، چندان خشنودکننده نبود. زیرا آدمی در زبان بیگانه چندان دقیق نیست. او می‌تواند بر زبان بیگانه مسلط شود، ولی این زبان همواره برای او یک زبان خارجی باقی می‌ماند. حتا وقتی کسی مدت‌ها در کشورهای آنگلو ـ آمریکایی زندگی کرده، هرگز به این توانایی دست نمی‌یابد که در زبان انگلیسی هم مانند زبان مادری خود، ظریف، موشکافانه و دقیق استدلال کند. در کلاس‌های آموزش زبان انگلیسی، همواره می‌توان یک چنین کمبود محتوایی را دید.
لزوم تقویت نقش زبان آلمانی
این کارشناس زبان، مدارس عالی آلمان را فرامی‌خواند که با زبان انگلیسی محتاطانه‌تر رفتار کنند و از آن تنها در جاهایی استفاده کنند که واقعا سودمند است، برای نمونه در کنگره‌های بین‌المللی. ولی زمان آن فرارسیده که از زبان‌های علمی دیگری نیز استفاده شود. در مواردی می‌توان ترجمه‌های همزمان ارائه کرد تا دانش‌پژوهان خارجی نیز این فرصت را بیابند که شناخت خود را از زبان آلمانی عمیق کنند و بتوانند کشور و فرهنگ آلمانی را بهتر بشناسند.
با این همه، برای «اولریش آمون» استاد زبان‌شناس آلمانی در دانشگاه، چنین اقداماتی دیگر نمی‌توانند به زبان آلمانی اهمیتی را ببخشند که پیش از جنگ جهانی اول از آن برخوردار بود. وی می‌گوید: «آلمانی را می‌توان در یکسری از رشته‌های علوم انسانی حفظ کرد، در صورتی که از این رشته‌ها پشتیبانی شود. آلمانی در این زمینه‌ها هنوز در خارج از آلمان هم جالب است، برای نمونه در ادبیات آلمانی و علوم اجتماعی. می‌توان از این رشته‌ها با طرح‌های پژوهشی و انتشاراتی هدفمند و اقدامات مشابه پشتیبانی کرد».
«ماتیاس ماکوفسکی» مدیر بخش زبان انستیتو گوته معتقد است که در اروپای مرکزی و شرقی، رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی بدون شناخت زبان آلمانی تصورناپذیر است. هر کس بخواهد در آنجا جامعه‌شناس شود، باید خود را با یورگن هابرماس و نیکلاس لومان مشغول کند و آثار آنان را بخواند، آن هم به آلمانی.
هنگامی که چنین دانش‌پژوهان جوانی پس از چند ترم تحصیل دانشگاهی در آلمان به کشورهای خود بازمی‌گردند نه تنها آگاه‌تر شده‌اند، بلکه همچنین به پیام‌آوران فرهنگ آلمان تبدیل شده‌اند. کارشناسان متفق‌القول‌اند که این غنابخشی را نباید از دانشجویان خارجی دریغ کرد، حتا از آن‌هایی که در رشته‌های علوم طبیعی تحصیل می‌کنند.