چه کسی مسئول اتلاف انرژی در ایران است، مردم یا دولت؟
۱۳۹۸ آذر ۲۵, دوشنبه
او خردادماه سال جای با انتقاد از مردم ایران گفته بود: «چینی‌ها با یک وعده غذا هم رفع گرسنگی می‌کنند... ما (ایرانیها) بیشتر از متوسط کشورهای صنعتی و توسعه یافته غذا می‌خوریم».
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
البته سرانه مصرف سالانه گوشت چینی‌ها ۶۰ کیلوگرم، یعنی شش برابر ایرانیان است و معلوم نیست وزیر نیرو با توسل به چه آماری مردم را به خاطر خوردن روزانه بیش از یک وعده غذا نکوهش کرده است.
مقامات ایران به دفعات از مصرف بالای انرژی توسط مردم شکایت کرده و آقای اردکانیان نیز اکنون آن را بیماری مزمن خوانده است.
دی‌ماه پارسال علی مبینی‌دهکردی معاون وزیر نفت ایران گفته بود که میانگین تولید روزانه نفت خام و گاز در ایران معادل ۹ میلیون بشکه است و از این میزان، معادل ۵.۵ میلیون بشکه در داخل کشور مصرف می‌شود.
این آمار با گزارش‌های بین‌المللی کاملا همخوانی دارد.
معمولا مقامات دولتی مردم را برای اتلاف انرژی در کشور مقصر معرفی کرده و آن را دستمایه‌ای برای ملامت مردم یا افزایش قیمت حامل‌های انرژی می‌کنند.
اما نکته اینجاست که حتی بر اساس آمارهای رسمی، بخش اعظمی از انرژی مصرفی کشور، بدون اینکه به دست مصرف‌کننده (مردم) برسد، در همان مرحله تولید و توزیع از بین می‌رود.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز اخیرا گزارشی منتشر کرد که می‌گوید بخش عمده‌ای از انرژی کشور در پالایشگاه‌های نفت و گاز و نیروگاه‌های برق به هدر می‌رود. «تلفات بخش عرضه انرژی قبل از اینکه به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، سالانه معادل ۵۰۰ میلیون بشکه نفت خام است».
بدین ترتیب، عملا یک چهارم مصرف انرژی در کشور مربوط به اتلاف انرژی توسط خود دولت است و ارزش این میزان از تلفات انرژی به سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد که معادل بیش از کل لایحه بودجه عمومی دولت برای سال آینده است.
اتلاف انرژی در سازمان تحت رهبری اردکانیان
انتقاد اردکانیان از مردم ایران به خاطر "بیش از یک وعده غذا خوردن" و "بیماری مزمن مصرف انرژی" در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی خود وزارت نیرو، متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور حدود ۳۸ درصد است، در حالی که این رقم در نیروگاه‌های پیشرفته سیکل ترکیبی به همراه تجهیزات تولید آب گرم برای مصرف خانگی و غیره، بالای ۶۰ درصد است.
بدین ترتیب بیش از یک سوم سوخت مصرفی در بخش تولید برق ایران تنها به خاطر راندمان پایین نیروگاه‌ها به هدر می‌رود.
ایران پارسال نزدیک ۷۰ میلیارد متر مکعب گاز و ۹.۶ میلیارد لیتر نفت کوره و گازوئیل در نیروگاه‌ها مصرف کرده که ارزش آن در بازارهای کشورهای همسایه ایران حدود ۲۲ میلیارد دلار است. به عبارتی، همین نیروگاه‌های حرارتی وزارت نیرو، سالانه حدود ۷.۵ میلیارد دلار تلفات انرژی دارند.
البته اتلاف انرژی در مرحله تولید تنها بخشی از داستان است. بر اساس آمارهای رسمی، ۱۱ درصد از برق تولیدی کشور در مرحله انتقال و توزیع تلف می‌شود، بدون اینکه به دست مردم برسد. ایران پارسال حدود ۳۰۰ تراوات ساعت برق تولید کرده بود. بدین ترتیب، بیش از ۳۰ تراوات ساعت برق، به ارزش تقریبی ۳ میلیارد دلار تنها در در مرحله انتقال و توزیع در کشور به هدر رفته است.
معضل مشعل‌سوزی گاز
یکی از بخش‌های اتلاف انرژی توسط خود دولت، سوزاندن بخش عظیمی از گاز در مرحله تولید، به خاطر نبود امکانات پیشرفته جمع‌آوری گاز است که اصطلاحا "فلیرینگ" یا مشعل‌سوزی گفته می‌شود.
بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران سالانه بیش از ۱۷ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی‌اش را به خاطر نبود تجهیزات پیشرفته جمع‌آوری گاز، در مشعل‌هایی که بالای سکوهای تولید گاز یا پالایشگاه‌ها نصب شده، به هدر می‌دهد.
ارزش این میزان از گاز در بازارهای منطقه‌ای بیش از ۴ میلیارد دلار است.
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران اخیرا اعلام کرد با سرمایه‌گذاری ۷.۵ میلیارد دلاری می‌شود سوزاندن گاز در مشعل‌ها را ۹۵ درصد کاهش داد.
البته، اتلاف انرژی در نیروگاه‌ها یا مشعل‌سوزی تنها بخشی از زیان وارده بر اقتصاد کشور است.
ایران از مصرف سوخت‌های فسیلی سالانه معادل ۷۲۰ میلیون تن دی‌اکسیدکربن منتشر می‌کند که جزو ده کشور عمده تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان است. این گازها نه تنها باعث گرمایش زمین می‌شود، بلکه برای خود ایران هزینه‌های هنگفتی دارد.
علیرضا رییسی معاون وزیر بهداشت ۱۲ آذرماه سال جاری اعلام کرد: «طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم آلودگی هوا در ایران بیش از ۳۰ میلیارد دلار است».
ذکر این نکته شاید خالی از لطف نباشد که نیروگاه‌های برقی سهمی ۲۵ درصدی در کل مصرف انرژی کشور دارند و سهم مشعل‌سوزی گازها در کل تولید دی‌اکسیدکربن کشور نیز پنج درصد است.