چهارشنبه سوری؛ بازی پرخطر با «بمب» و «دینامیت»
۱۳۸۴ اسفند ۲۳, سه‌شنبه
بيش از يك هفته مانده به چهارشنبه سوری هر روز صدای ترقه و فشفشه در همه‌ی نقاط تهران بيشتر و بيشتر به گوش می‌رسد. در سالهای گذشته چهارشنبه سوری در بعضی محلات تهران به جنگ و گريز جوانان و ماموران انتظامی بيشتر شبيه بود تا به برگزاری جشنی كهن. نام بعضی از مواد محترقه مانند ديناميت و نارنجك و بمب، صدای مهيب و لكه‌های بزرگ سياه بر ديوارها و عابران وحشت‌زده نيز كمتر به مراسم جشن و سرور ماننده است.
اين روزها ساختن و فروش مواد محترقه كاسبی پر رونقی است. دو روز پيش محمد تورنگ، رييس مركز اطلاع رسانی نيروی انتظامی تهران بزرگ پس از كشف و ضبط يك تن مواد منفجره در خانه‌‌ای، به خبرنگاران گفت «در صورت دستگيری تهيه، توليد و توزيع كنندگان مواد محترقه، اين افراد تا پايان تعطيلات نوروز در بازداشت بسر خواهند برد.»
تهيه و فروش مواد محترقه در حالی ممنوع و جرم است كه گذشته از هزاران كيلو ترقه و فشفه‌ای كه تا كنون دود شده ، هر روز بر تعداد عرضه‌كنندكان افزوده می‌شود. پشت چراغ قرمز بسياری از بزرگراهها و خيابانهای پر رفت و آمد، در مسير گردشگاه‌هايی چون دركه و توچال، در ميدان‌های بزرگ و پرازدحامی چون ميدان تجريش و بيش از همه در مناطق جنوب شهر مانند بازار و خيابان مولوی كه از مراكز اصلی توليد و عرضه‌ی اين مواد است صفی از جوانان و كودكان در كار فروش وسايلی هستند كه نه تنها فروش، كه حتا استفاده از آنها جرم محسوب می‌شود.
گرچه در بعضی فروشگاه‌ها مواد محترقه‌ای نيز به فروش می‌رسد كه مجاز محسوب می‌شود محمد سميعی معاون عملياتی اداره آتش نشانی معتقد است «بر اساس اعلام اداره استاندارد ايران، در حال حاضر هيچ يك از انواع مواد محترقه موجود استاندارد نيستند.» او در اين ارتباط به خبرگزاری مهر گفته «اين وظيفه سازمان استاندارد كشور است كه به اينگونه محصولات و توليد آنها نظارت كند و تا جايی كه سازمان آتش نشانی اطلاع دارد ، تاكنون هيچ مجوزی در اين خصوص صادر نشده است.» سميعی ۲۱ اسفند ماه سال گذشته به خبرگزاری فارس گفته بود «آمارها نشان می‌دهد كه امسال ميزان ترقه بازی نسبت به سال گذشته ٦٠ درصد كاهش يافته است.»
در حاليكه آمار وزارت بهداشت از رشد ميزان حوادث در اين شب و افزايش تعداد آسيب ديدگان خبر می‌دهد. محمدحسن ناصح معاون حوادث و عمليات مركز مديريت حوادث و فوريت‌های پزشكی وزارت بهداشت با اشاره به افزايش حوادث سال ۸۳ (۱۳۰۱ مورد) به نسبت سال ۸۲ (۱۱۵۹ حادثه) اعتقاد دارد «به طور حتم امسال نيز شاهد افزايش مصدوميت افراد خواهيم بود.» [خبرگزاری مهر ۱۳ اسفند ۸۴] به گزارش منابع وزارت بهداشت اغلب سوختگيهای چهارشنبه سوری، (با ۳۶۱ مورد) مربوط به تهران بوده است و در كنار سهم ناچيز شهرهای بزرگ از بسياری شهرستانها تقريبا حادثه‌ای گزارش نشده است.
شهرداری و نيروهای انتظامی امسال نيز كوشش دارند با برپايی جشنها و انجام آتش بازی در بعضی از نقاط شهر ابتكار عمل را در دست گيرند. شهرداری با صرف بودجه‌ای بالغ بر ۲۰ ميليارد تومان و در چارچوب طرح استقبال از بهار اقدام به زيباسازی شهر می‌كند و قرار است از ٢١ اسفندماه پايگاه‌های سلامت در نقاط مختلف شهر راه‌اندازی شود. شهرداری تهران همچنين پايگاهها و پاركهايی را برای مراسم كم‌خطر چهارشنبه سوری در نظر گرفته است.
امسال نيروی انتظامی در تلاش است با سختگيری و كنترل بيشتر بازار مواد محترقه غيرمجاز را محدودتر و آسيب‌های ناشی از انفجارهای شب چهارشنبه سوری را كاهش دهد. به گفته‌ی مرتضی طلايی فرمانده نيروهای انتظامی تهران بزرگ پليس قصد دارد علاوه بر كنترل دست فروشها كه در چارچوب طرح افزايش امنيت اجتماعی انجام می‌شود با توافق دادسرای تهران فروشندگان و استفاده كنندگان مواد محترقه را در صورت دستگيری تا سيزدهم نوزوز در بازدداشت نگه دارد.
همچنين در كردن ترقه و استفاده از فشفشه و امثال آن نيز تنها در شب چهارشنبه سوری مجاز و پيش و بعد از آن جرم تلقی می‌شود. اما سر و صدايی كه از روزها قبل در گوشه و كنار تهران به گوش می‌رسد حكايت از آن دارد كه جوانان، كه استفاده كنندگان اصلی مواد محترقه در اين روزها هستند، آنچنان كه انتظار می‌رود گوششان به اين هشدارها بدهكار نيست. هشتاد درصد قربانيان حادثه‌های سال گذشته پسران ۸ تا ۲۳ ساله بوده‌اند.
در مراسم چهارشنبه سوری نسل جديد از سنتهايی چون فال‌گوش نسشتن، قاشق زنی، كوزه شكستن و حتا پريدن از روی آتش خبری نيست. نسل امروز انگار تمرين جنگ می‌كند و در اين بازی هرچه صدا مهيب‌تر و انفجار قوی‌تر باشد هيجان آن بيشتر است. برخی از كارشناسان رفتارهای اجتماعی معتقدند جشنهايی مانند چهارشنبه سوری برای جوانان فرصتی برای تخليه‌ی انرژی و واكنشی نسبت به اعمال فشارها و بايدها و نبايدهاست. به اعتقاد بسياری، تلاش برای مهار آنها با اقدامات سختگيرانه تنها به تشديد اعمال خشنونت آميز و تحريك ميل به درگيری می‌انجامد.
بهزاد كشميری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران