چهارشنبه سوری؛ دگردیسی سنت
۱۳۸۶ اسفند ۲۸, سه‌شنبه
مطابق آمار رسمی تعداد مجروحان حوادث چهارشنبه سوری از سال ۸۳ روندی نزولی داشته است. در سال‌های گذشته این مراسم با انفجارهای مهیبی همراه بود که بیشتر به جنگ و گریز با ماموران شباهت داشت. این واقعیت که جوانان میدان‌دار این درگیری‌ها هستند از آمار مصدومان نیز آشکار می‌شود. سال پیش اکثریت قریب به اتفاق مجروحان را جوانان ۱۶ تا ۳۰ ساله تشکیل می‌دادند که بیش از ۶۰ درصد آنها دانش آموز بوده‌اند. یک نظر سنجی اینترنتی که سال ۸۴ با همکاری نیروی انتظامی برگزار شد نشان می‌دهد «بیش از ۷۵ درصد نظر دهندگان فکر می کنند که این سنت دیرینه تبدیل به مراسمی خشن و پرخطر شده است.» همچنین ۵۷ درصد معتقدند «چهارشنبه سوری تبدیل به مراسمی شده که فقط جوانان از آن لذت می برند.»
روز شنبه ۲۵ اسفند ماه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران توصیه‌هایی به شهروندان ارائه کرده تا با رعایت آن «جلوی حوادث تلخ و ناگوار گرفته شود.» این سازمان توصیه‌های خود را به صورت دستورالعمل در اختیار شهرداری‌های مناطق ۲۲ گانه ی تهران نیز گذاشته است. برخی از این توصیه‌های ایمنی بیانگر ابعاد تجربه‌ی سال‌های پیش هستند. روابط عمومی این نهاد از مردم می‌خواهد از «پرتاب نارنجک و مواد محترقه به ساختمان‌ها» و «از سوزاندن وسایل یا مواد غیرمتعارف مانند کپسول گاز، لاستیک و آمپول» جدا خودداری کنند. در این اطلاعیه همچنین از والدین خواسته شده « از نگهداری مواد محترقه، و تهیه و ساخت وسایل آتش بازی دستی توسط فرزندان‌شان اکیدا جلوگیری كنند.» بنابر گزارش‌ها سال پیش تنها «بيمارستان فارابي در تهران پذيراي بيش از ۲۰۰ مجروح چشمي بود كه از اين ميان ۳۸ تن برای عمل جراحی بستري شدند.»
یکی از اقداماتی که ظاهرا تاثیر زیادی در کاهش حوادث چهارشنبه‌سوری ایفا کرده مبارزه‌ی جدی ماموران با خرید و فروش مواد منفجره‌ی غیرمجاز و کارگاه‌های غیرقانونی ساخت این مواد بوده است. رئیس پلیس آگاهی کشور در نشست خبری نوزدهم اسفند خود خبر از کشف بیش از ۵ میلیون مواد محترقه طی یک هفته می‌دهد. به گفته‌ی سردار اصغر جعفری «بسیاری از مواد محترقه خطرناک هستند و گاهی انفجاری در حد نارنجک جنگی ایجاد می‌کنند.» جعفری می‌افزاید «در سال قبل بیشتر مواد محترقه از چین وارد کشور می‌شد که اغلب آنان نیز غیراستاندارد و خطرناک بود اما امسال ترکیه با سرمایه گذاری در این امر بیشترین مواد محترقه را تولید و روانه بازار ایران کرده است.» یک هفته پیش از این نیز نیروی انتظامی گزارش می‌دهد که در بازار تهران بیش از ۶ هزار کیلو از انواع مواد محترقه‌ی دست ساز را کشف و ضبط کرده است. در همین ارتباط تا کنون صدها نفر از تولید و توزیع کنندگان نیز دستگیر شده‌اند.
در کنار توفیق نسبی نیروی انتظامی در برخورد با پخش مواد منفجره‌ی غیر استاندارد طرح‌های دیگر، از جمله اختصاص مکان‌هایی برای برگزاری مراسم چهارشنبه سوری لااقل از سوی جوانان با استقبال زیادی روبرو نشده است. جوانان امسال نیز، گرچه بسیار کمتر از سال‌های پیش، از چند روز قبل خود را برای این مراسم آماده کرده و اینجا و آنجا به در کردن ترقه و انفجار مواد محترقه می‌پردازند. مطابق نظرسنجی یادشده نزدیک به ۴۲ درصد نظردهندگان «چهارشنبه سوری را نوعی فرصت برای اعلام نارضایتی و اعتراض کسانی که از دولت دلخور هستند دانسته‌اند.» به هر تقدیر امسال نیز مانند سال‌های گذشته در خیابان‌ها و محله‌های شهر آنچه به عنوان مراسم چهارشنبه سوری برگزار می‌شود شباهت کمی با آیین‌ها و سنت‌های کهن این روز دارد.