گروه راك پاكستانى «جنون» و تلاش در راه آشتى هند و پاكستان

براى شنيدن ترانه‌هايى از گروه راك «جنون» به پايان صفحه رجوع و فايل صوتى «عصر شنبه» را كليك كنيد!

***********

بنيانگذارى گروه «جنون» برمی‌گردد به ۱۶ سال پيش. در سال ۱۹۹۰ ميلادى در شهر كراچى بود كه "سلمان احمد" با "على عظمت" آشنا شد كه درآن زمان به عنوان خواننده گروهى پاپ به اسم The Jupiters سرزبان‌ها افتاده بود. چهره سومى كه به اين دو ملحق شد، "نصرت حسين"، نوازنده كيبورد بود كه بعد از مدتى جاى خودش را به Brian O’Connell داد كه دوران نوجوانى با سلمان احمد دوست بود و بعد از پيوستنش به گروه «جنون» نوازندگى گيتار بيس را برعهده گرفت.

سبك كارهاى گروه «جنون» به پاپ و راك به اصلاح عرفانى و صوفی‌گرانه معروف شده، چرا كه اين گروه می‌كوشد كه در بسيارى از ساخته‌هايش از آثار شاعران كلاسيك و شاعران عرفانى پاكستان استفاده كند. اولين آلبوم «جنون» در سال ۱۹۹۱ روانه بازار شد كه با خود گروه هم اسم بود.

دو آلبوم بعدى اين گروه هم تحت عنوان‌هاى «تلاش» و «انقلاب» به ترتيب در سال‌هاى ۱۹۹۳ و ۱۹۹۶ انتشار پيدا كردند و در واقع بعد از اين آلبوم سوم، يعنى «انقلاب» بود كه تب گروه «جنون»، در بين نسل جوان پاكستان فراگير شد و نام اين گروه در سراسر كشور سر زبانها افتاد، به ويژه اينكه گروه «جنون» يكى از اولين گروه‌هاى پاپ و راك فعال در پاكستان بود كه كارهايش را بطور زنده در كنسرت‌هاى مختلف عرضه می‌كرد.

اعضاى اصلى گروه «جنون»، هركدام اهل يك مذهب هستند: سلمان احمد گيتاريست گروه سنى است، على عظمت خواننده گروه «جنون» شيعه مذهب است و بالاخرهBrian O’Connell نوازنده گيتار بيس، مسيحى است. اين رنگارنگى در كارهاى خود گروه هم بخوبى ديده می‌شود كه علاوه بر به كارگيرى اشعار كلاسيك در تلاش است كه موسيقى راك را با عناصر موسيقى سنتى و محلى پاكستان تلفيق كند و در كنار سازهاى غربى، از سازهاى بومى پاكستان بهره ببرد.

البته شعر شمارى از ترانه‌ها هم از خود سلمان احمد و على عظمت هستند و به موضوعات اجتماعى، سياسى و همچنين صلح و آشتى بين هند و پاكستان می‌پردازند. و دقيقا تركيب چنين مضامين با اين موسيقى تلفيقى است كه جذابيت گروه «جنون» را به ويژه براى نسل جوان پاكستان دوچندان می‌كند. سلمان احمد، گيتاريست و آهنگساز گروه «جنون»، ساخته‌هاى گروه را واكنشى می‌داند در برابر افراط‌گرايى روزافزون در پاكستان، خشونت، فقر و بحران هويت در اين كشور.

اگر چه پاكستان دوران استبداد و سال‌هاى حكومت نظامى تحت رهبرى ضياء الحق را پشت سرگذاشت و به اصطلاح به دامان دمكراسى بازگشت، اما روياها و خواست‌هاى نسل جوان اين كشور آنطور كه بايد و شايد تحقق نيافت. سلمان احمد در اينباره می‌گويد: «در دهه نود ميلادى با انتخاب شدن بينظير بوتو و نواز شريف، دو دولت منتخب مردم روى كار آمدند كه هر دوى آنها به خاطر فساد مالى مجبور به كناره گيرى شدند. نيمى از مردم پاكستان در فقر زندگى می‌كنند، اما سياستمداران ما در ناز و نعمت به سر می‌برند و زندگى شاهانه‌اى دارند. من هم در سال ۱۹۹۶ ترانه‌اى درباره مسئوليت شناسى و مسئوليت پذيرى ساختم كه ويدئو كليپى طنزآميز و انتقادى هم براى اين آهنگ تهيه شد.»

ناگفته نماند كه اين ترانه به مذاق سياستمداران حاكم در پاكستان خوش نيامد و نه تنها پخش ترانه‌ها و ويدئوكليپ‌هاى گروه «جنون» از شبكه‌هاى تلويزيونى و راديويى اين كشور ممنوع شد، بلكه خود گروه هم از برگزارى كنسرت محروم گرديد، اما اعضاى گروه سعى كردند كه با اجراى كنسرت‌هاى خصوصى و تهيه آلبوم به فعاليت خود ادامه دهند.

سال ۱۹۹۸، سالى پربار و موفقيت‌آميز براى گروه راك «جنون» بود. در اين سال اولين آلبوم گروه در هند انتشار يافت و يكى از ترانه‌هاى اين آلبوم به اسم Sayonee در سراسر جنوب آسيا به يكى از ترانه‌هاى پرفروش و بسيار محبوب روز بدل شد. اين ترانه كه درباره روياى صلح و آشتى است، دو ماه تمام در صدر رده بندى ترانه‌هاى پرطرفدار MTV Asia قرار داشت.

محبوبيت «جنون» به حدى رسيد كه شبكه تلويزيونى Zee از اين گروه دعوت كرد كه در مراسم اهداى جوايز «سينماى باليوود» در بمبئى كه در آن معروفترين ستارگان سينماى هند حضور داشتند، روى صحنه ظاهر شود و اين ترانه را اجرا كند. سلمان احمد گيتاريست گروه «جنون» اين رويداد مهم را به سفر گروه پرآوازه بيتلز به آمريكا تشبيه می‌كند، با اين تفاوت كه درآن زمان آمريكا و انگليس، برخلاف هند و پاكستان در حالت جنگ متقابل به سر نمی‌بردند.

همانطور كه در پيش اشاره شد، گروه «جنون» از اشعار كلاسيك و عرفانى زياد استفاده می‌كند، به خصوص از اشعار بابا بوله شاه، رومى و علامه اقبال لاهورى كه در آنها پيام صلح و آشتى و تسامح نهفته است. سلمان احمد دراينباره می‌گويد: «اين پيام براى دنياى امروزى ما و قرن بيست و يكم حائز اهميت است. جوانان ما طالب موسيقى‌اى هستند كه مثل بستنى و غذاى سردستى نيست، بلكه چيزى است كه آنان بتواند به آن تكيه كنند. به عقيده من، اين يكى از دلايلى است كه جوانان هندى هم می‌توانند با آهنگهاى ما ارتباط برقرار كنند.»

ناگفته نماند كه آلبوم پرواز كه در سال ۱۹۹۹ منتشر گرديد، تقديمى است به بابا بوله شاه، شاعر عرفانى پاكستان كه به يك اندازه، مورد احترام مسلمانان، سيك‌ها و هندوها قرار دارد.

در سال ۱۹۹۸ گروه «جنون» تور عظيم كنسرت‌هايش را در هند برگزار كرد و در برابر جمعيتى ۵۰ هزار نفرى به روى صحنه رفت. اين سفر بر روحيه و تفكر اعضاى گروه، به ويژه سلمان احمد تاثير زيادى گذاشت كه پى برد، مردم هند و پاكستان مشكلاتى مشابه دارند، معضلاتى چون فقر، بيكارى، بی‌سوادى، بی‌خانمانى و افراط‌گرايى روزافزون مذهبى. درآن مقطع بود كه گروه «جنون» به اين نتيجه رسيد كه نسل جوان هند و پاكستان بايد اين تنفر و دشمنى متقابل را پشت سر بگذارد و كنسرت‌هاى سال ۹۸ اين گروه در هند هم گامى در اين راه بود.

اما درست در زمانى كه اين گام‌هاى كوچك در راه آشتى برداشته شد، دولت‌هاى هند و پاكستان اعلام كردند كه دست به انجام آزمايش‌هاى اتمى زده‌اند. در يكى از كنسرت‌هاى گروه «جنون» در دهلى نو، جوانان پرچم‌هايى حمل می‌كردند كه بر آنها اين شعار نوشته شده بود: «ما همجوشى فرهنگى می‌خواهيم و نه همجوشى اتمى».

و خود گروه هم كه در كارهايش هميشه رنگ و بوى سياسى اجتماعى محسوس بوده است، در گفتگوهاى مختلف با شبكه‌هاى خبرى، مخالفتش را با رقابت اتمى بين هند و پاكستان ابراز داشت و اين سوال را مطرح كرد كه آيا چشم و هم‌چشمى هسته‌اى در منطقه‌اى كه درآن فقر و بدبختى و گرسنگى بيداد می‌كند، قابل پذيرش است؟ آيا بهتر نمی‌بود كه هند و پاكستان سعى می‌كردند كه نه در عرصه اتمى، بلكه در زمينه‌هاى آموزشى، بهداشت و اقتصاد بر هم تاثير بگذارند و از يكديگر بياموزند؟

على عظمت خواننده گروه حتى از يكى بودن انسان‌ها و وحدت هند و پاكستان سخن گفت و اين مسئله سبب شد كه بعضى از منتقدان، اعضاى گروه را به خيانت به وطن متهم كنند. البته تمامى تلاش‌هاى مقامات مسئول براى خفه كردن صداى «جنون» بى‌نتيجه ماند و اين گروه راك در سال ۱۹۹۹ حتى به خاطر تلاش‌ها و فعاليت‌هايش در راه برقرارى صلح و آشتى بين هند و پاكستان جايزه‌اى از طرف سازمان يونسكو دريافت كرد و در برنامه‌اى ويژه يونسكو كه براى صلح جهانى در پاريس برگزار شد، به همراه ستارگان بزرگ عالم موسيقى روى صحنه رفت.

در سال ۲۰۰۱ گروه «جنون» براى كمك به زلزله زدگان گجرات، به همراه گروه‌هايى از هند و بنگلادش، كنسرتى خيريه در دهلى برگزار كرد و در اكتبر همان سال براى كمك به آوارگان افغانى در اسلام‌آباد، پايتخت پاكستان به روى صحنه رفت. گروه «جنون» حتى به دعوت كوفى عنان دبيركل سازمان ملل هم راهى نيويورك شد و در روز ۲۴ اكتبر سال ۲۰۰۱ در برابر مجمع عمومى سازمان ملل برنامه اجرا كرد.

در كنار اين كنسرت‌ها، گروه «جنون» در كنسرت‌هايى عظيم كه براى كمك به بيماران مبتلا به ايدز و همچنين براى اعتراض به حادثه يازدهم سپتامبر برگزار گرديده، حضور يافته است.

سخن آخر هم از سلمان احمد گيتاريست گروه «جنون» است كه درباره روابط هند و پاكستان می‌گويد: «بزرگترين خطر اين است كه از ارتباط بين دو ملت هند و پاكستان جلوگيرى شود و آنان نتوانند با يكديگر حرف بزنند. من در حين كنسرت‌هايمان در هند، دوستان هندى زيادى پيدا كردم و هنوز هم با آنها در تماس هستم. تا زمانى كه روابط انسانى و ديدار و تبادل بين مردم دو كشور، آنطور كه بايد و شايد وجود نداشته باشد، تنش‌هاى بين دو كشور هم ادامه خواهد داشت.»

شهرام احدى