گفتگوبا مهدی یحیی‌نژاد، مؤسس «بالاترین»<br>«بالاترین»، تمرین دموکراسی و آزادی بیان
۱۳۸۹ اردیبهشت ۲۱, سه‌شنبه
یکی از وب‌سایت‌هایی که پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته در ایران نامش بیش از گذشته بر سر زبان‌ها افتاد، سایت اجتماعی «بالاترین» بود. در بخش راهنمای این وبسایت آمده است: «بالاترین اولین وبسایت به زبان فارسی است که با استفاده از فیدبک خوانندگان، لینکهای جالبتر را به خوانندگان خود معرفی می‌کند. خوانندگان این سایت با دادن نمره مثبت و منفی به لینکها بر اساس جالب بودنشان، به بقیه خوانندگان کمک می‌کنند که لینکهای بهتر را ببینند. بالاترین سال ۲۰۰۶ به راه انداخته شده است و هر ماه نزدیک به یک میلیون بازدید کننده متفاوت دارد.»
پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم رسانه‌های هوادار دولت احمدی‌نژاد بارها این این سایت اشتراک‌گزاری لینک را به عنوان یکی از تارنماهایی که در پی انجام انقلاب مخملی در ایران است معرفی کرده‌اند.
حتا روزنامه کیهان، زیر نظر حسین شریعتمداری، نماینده‌ی آیت‌الله خامنه‌ای در این روزنامه، بارها نظرات بازدید کنندگان این وب سایت را با عنوان «بالاترین اعلام کرد» در روزنامه خود نقل کرده است. این موضوع در خود «بالاترین» باعث اظهار تعجب و تمسخر کاربران شده است. آنان می‌نویسند، گویا مسئولان این روزنامه و وب‌سایت‌های حکومتی تعریف و کارکرد وبسایت های اجتماعی را نمی‌دانند.
مصاحبه با مدیر و مؤسس "بالاترین"
به بهانه سالگرد جنبش اعتراضی برآمده با انتخابات ۲۲خرداد ۱۳۸۸ مصاحبه‌ای کرده‌ایم با دکتر مهدی یحیی‌نژاد، دانش آموخته فیزیک و مدیر و مؤسس «بالاترین» در مورد نقش و تأثیر این وبسایت در حوادث سیاسی یک ساله گذشته در ایران.
دویچه‌وله: از زمانی که وب سایت «بالاترین» شروع به فعالیت کرده، جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران اینترنت در ایران داشته است. در سال گذشته به اشکال مختلف نام «بالاترین» شنیده می‌شد. شما به عنوان مدیر و کسی که سایت را راه‌اندازی کرده، نقش این وب سایت را در تحولات پیش و پس از انتخابات اخیر ایران چگونه ترسیم می‌کنید؟
مهدی یحیی‌نژاد: بالاترین کارش را حدود ۴ سال پیش شروع کرد. این زمانی بود که به عنوان یک وبلاگ نویس وبلاگ می‌نوشتم و دوست داشتم صدای وبلاگ‌نویس‌ها انعکاس بیشتر پیدا کند، و «بالاترین» در واقع یک فرایند دموکراتیک به وجود آورد برای کاربران که بتوانند مسائل بهتر را انتخاب کنند، به‌نحوی که همه بتوانند مسائلی را که در دنیای وبلاگ نویسی فارسی انتشار پیدا می‌کند، پیدا کنند و گزیده‌اش را ببینند. این عملا هیچ ربطی به مسائل انتخابات نداشت و سالها قبل از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ شروع شد. محور اصلی‌اش هم سالها لزوماً مسائل سیاسی نبود. مسائل اجتماعی، تکنیکی یا تفریحی جزو مطالب مهم بالاترین بودند.
منتهی به دلیل همین مکانیزم دموکراتیکی که در وب سایت وجود داشت، زمانی که انتخابات سال گذشته اتفاق افتاد و جامعه به طور کلی سیاسی‌تر شد و مردم اهمیت بیشتری به مسائل سیاسی دادند، «بالاترین» هم در واقع انعکاس همین تغییر جو جامعه بود.
حجم بسیاری از مطالب راجع به انتخابات، بحث‌تحریم و یا شرکت و یا پس از انتخابات، بحث‌های مربوط به تقلب، اعتراضات و تظاهرات‌های گسترده، داغ بود و در «بالاترین» انتشار پیدا کرد.
شما به انعکاس جو جامعه‌ی ایران اشاره می‌کنید. فکر نمی‌کنید این انعکاس جو کاربران اینترنت ایرانی باشد، نه این که کل جامعه‌ی ایران؟
در تمام کشورهای در حال توسعه اینترنت هنوز گسترش به تمام افراد جامعه پیدا نکرده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. کسانی که سواد بیشتری دارند یا در دانشگاهها هستند یا روزنامه‌نگارند، دسترسی‌شان به اینترنت بیشتر است. این عملا طبیعی است که اتفاقاتی که در اینترنت می‌افتد، بیشتر انعکاس نظرات آن‌هاست و هنوز تا جایی که اینترنت بتواند انعکاس‌دهنده‌ی نظرات تمام مردم ایران باشد فاصله داریم.
ولی بالاخره این افراد روشنفکران و دلسوز جامعه‌اند و نظراتشان اهمیت دارد و در تمام کشورهای دیگر هم کسانی که در روزنامه‌ها مطب می‌نویسند یا در تلویزیون‌ها نظر می‌دهند، از همین طبقه‌ی روشنفکران جامعه می‌آیند.
شما اشاره کردید که این سایت براساس قوانین دموکراتیک اداره می‌شود. ولی بارها رسانه‌های هوادار دولت آقای احمدی‌نژاد شما را متهم به همکاری با سرویس‌های امنیتی کشورهای متخاصم با ایران کرده اند. در این مورد چه توضیحی دارید؟
این‌ها واقعا آنقدر مسخره است. به تک تک‌شان هم نمی‌شود جواب داد و فرصتش نیست. کد «بالاترین» را خودم نوشتم و کسانی هم که وبلاگ من را می‌خوانند، با شروع کار «بالاترین» کاملا آشنا هستند و هنوزهم تاریخچه‌اش را در آنجا می‌توانند پیدا کنند. واقعا راه‌انداختن سایتی مثل «بالاترین» راحت‌است، به گونه‌ای که چندین وب سایت دیگر شبیه به بالاترین راه انداخته شده است.
ارزش «بالاترین» به کاربرانی است که آمده‌اند و در آن فعالیت می‌کنند و خواننده‌هایی که دارد که همان مطالب را می‌خوانند و به صورت‌های دیگر در فیس بوک یا توییتر انتشار می‌دهند.
هر کسی که با وب۲ آشنایی داشته باشد، می‌داند که کاربران حقوق نمی‌گیرند، کاربران به دلایل علاقه‌ی شخصی‌شان عضو این وب‌سایت‌ها می‌شوند و به فعالیت می‌پردازند و کسانی هم که این وب‌سایت‌ها را اداره می‌کنند، معمولا نقش بسیار کمی در خط دهی فضای کلی دارند.
البته برای محبوبیت وب سایتی مانند بالاترین بهتر است که افکار متفاوت آنجا انعکاس پیدا کند، نه این که فقط صدای یک بخش از جامعه باشد.
شما بارها نکاتی را در صفحه‌ی اول وب‌سایت‌تان اعلام کرده‌اید که به نظر می‌رسد خودتان را بالاخره بخشی از مبارز‌ه‌‌ی مردم ایران برای دموکراسی می‌دانید. این تلقی از وبسایت شما درست است ؟
علاقه‌ی من این است که یک زمانی برسد که آزادی بیان در ایران فراگیر شود. چه به طور قانونی، چه به طور فرهنگ جامعه. «بالاترین» واقعا یک نمونه‌ی بارز آزادی بیان است، چون شما می‌توانید بیایید هر چیزی که دوست دارید آنجا ارسال کنید و هر نظری که دارید بگویید.
واقعا درخواستی که برای آزادی بیان داریم و این هدفی که «بالاترین» برای آوردن آزادی بیان دارد، احتمالا تنها در یک جامعه دموکراتیک می‌تواند اتفاق بیفتد. برای همین، با این که خود وبسایت هیچ خط و مشی سیاسی ندارد، ولی واقعا برای کارکرد سالم و بدون مشکلش به یک فضای دموکراتیک نیاز دارد.
آیا فکر نمی‌کنید الان این جنبش اعتراضی که در ایران شکل گرفته، بیش از اندازه به فضای مجازی وابسته شده است؟
در ایران هر گونه تجمعی ممنوع است. حالا درست است که براساس قانون اساسی تجمع‌ها مجاز است، ولی در عمل همه می‌دانیم که هر تجمعی در ایران ممنوع است. تجمعی که نخواهد در حمایت از حکومت باشد، ممنوع است. به این دلیل همه به اینترنت روی می‌آورند که افکارشان را ابراز کنند و همین طور بتوانند کارهایی را که می‌خواهند انجام دهند، با همدیگر هماهنگ کنند. در نتیجه برای همین است که فضای مجازی این قدر مهم‌تر شده است و هر زمان که سرکوب‌ها بالاتر می‌رود، اهمیت فضای مجازی بیشتر می‌شود.
به همان میزان آیا برای امنیت کاربران و راههای ایمن‌سازی‌شان فکر شده یا آموزش‌هایی در اختیارشان قرار گرفته؟
دقیقا این نکته که گفتید خیلی مهم است. همه فکر می‌کنند وقتی با یک کاربر ناشناس فعالیت می‌کنند، مخفی می‌مانند. ولی می‌دانیم که کسانی که در ایران هستند، بدون چیزهایی مثل وی‌پی‌ان (vpn) به وب‌سایت‌های مختلف به وب‌سایت‌های مختلف مراجعه می‌کنند، به راحتی توسط نهادهای امنیتی و یا مخابرات می‌توانند ببینند که چه چیزهایی را می‌خوانند و به کدام وب‌سایت‌ها می‌روند. همین طور هک شدن ایمیل‌ها، هک شدن وب‌سایت‌ها. همه‌ی این‌ها واقعا نشان می‌دهد که اینترنت این قدر هم امن نیست و کاربران باید هرچه بیشتر در این زمینه یاد بگیرند
و ما هم در وبسایت «بالاترین» سعی می‌کنیم، هر از گاهی به کاربران خبر دهیم که مثلا مرورگری بروز می‌شود یا نرم‌افزارهایی هستند که مشکل امنیتی دارند، تا کاربران بروند نسخه‌ی جدیدش را دانلود کرده و از آن استفاده کنند.
مصاحبه‌گر: مهدی محسنی
تحریریه: رضا نیکجو