گمانه‌زنی‌ها و واکنش‌ها به برکناری امیرعبداللهیان
۱۳۹۵ تیر ۱, سه‌شنبه
حسین امیرعبداللهیان، مذاکره‌کننده ارشد ایران در امور سوریه روز یک‌شنبه (۳۰ خرداد/ ۱۹ ژوئن) با حکم وزیر خارجه جای خود را به حسین جابری انصاری داد که سخنگوی این وزارت‌خانه بود.
زمزمه‌های برکناری معاون عربی آفریقایی توسط محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران از مدتی پیش به گوش می‌رسید و برخی تحلیل‌گران داخلی و خارجی علت آن را تغییر سیاست خارجی جمهوری اسلامی در منطقه عنوان کرده‌اند.
بر اساس شواهد فراوان، سیاست خارجی ایران در کشورهای منطقه توسط دولت تعیین نمی‌شود و از امور حاکمیتی است که پیشبرد آن به‌طور عمده به واحد برون مرزی سپاه پاسداران، سپاه قدس محول شده است.
بیشتر بخوانید:انتقاد روحانی از "حرف‌های بی‌پایه" درباره برجام
ناخرسندی کمیسیون امنیت ملی
علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی سه‌شنبه، اول تیرماه به خبرگزاری مهر گفت که این کمیسیون از برکناری امیرعبداللهیان "به هیچ وجه خرسند نیست".
او تاکید می‌کند که سیاست خارجی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران را رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای تعیین می‌کند و این "روالی ثابت و لایتغیر" است.
بروجردی گفت: «اینکه سیاست خارجی ایران توسط دولت‌ها تغییر کند امکان‌پذیر نیست.» بر این اساس اگر تغییری در سیاست‌های منطقه‌ای در دستور کار باشد با موافقت خامنه‌ای خواهد بود.
برخی از دیپلمات‌های ارشد ایرانی در گفت‌وگو با سایت خبری "فرارو" ارتباط برکناری امیرعبداللهیان با تغییر سیاست‌های منطقه‌ای ایران، به ویژه در مورد سوریه را منتفی ندانسته‌اند.
بیشتر بخوانید: فرمانده سپاه: فتنه چهارم نفوذ در ایران پس از برجام است
نقش "ارگان‌های دیگر" در سیاست خارجی
شمس‌الدین خارقانی، سفیر پیشین ایران در آلمان گفته است: «به نظر می‌رسد وزارت خارجه توانسته ثابت کند که اگر بخواهیم سیاست خارجی را به نحو احسن پیش ببریم باید وزارت خارجه در راس امور باشد و ارگان‌های دیگر با هماهنگی وزارت خارجه کارها را پیش ببرند؛ یعنی همان کاری که تقریبا در دوره جنگ تحمیلی صورت می‌گرفت.»
او با بیان این که این ارگان‌ها در گذشته "به جای مذاکره و تعامل، درگیری را انتخاب کرده بودند" گفت: «ایران اکنون عاقلانه‌تر رفتار می‌کند و سیاست خارجی خود را منسجم‌تر و تعاملی‌تر پیش می‌برد.»
جاوید قربان‌اوغلی، مدیرکل پییشین آفریقای وزارت خارجه نیز عملکرد امیرعبداللهیان در دیپلماسی منطقه‌ای ایران را "غیرقابل قبول" ارزیابی کرده و به فرارو می‌گوید: «درک او از منطقه و رویکرد سیاسی او در شأن یک دیپلمات نبود و بیشتر با زبان غیردیپلماتیک صحبت می‌کرد.»
چند روز پیش برخی رسانه‌ها به نقل از دیپلمات‌های غربی گزارش دادند که محمد جواد ظریف در ملاقات‌های خود در سفر به نروژ نشان داده که به نسبت گذشته اختیارات بیشتری در رابطه با پرونده سوریه دارد و این می‌تواند به معنای انعطاف بیشتر ایران برای دست‌یابی به یک راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه باشد.
بیشتر بخوانید: ادامه رویارویی اقتدارگرایان با دولت بر سر برجام
تغییر توازن قوا در سوریه
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در آذربایجان نیز درباره احتمال ارتباط برکناری امیرعبداللهیان با سیاست ایران در قبال سوریه به فرارو گفته است: «به نظر می‌رسد با توجه به آنکه نیروهای متحدین (ائتلاف آمریکایی) در سوریه قوی‌تر عمل می‌کنند و پتانسیل بیشتری از نیروهای متفقین (ایران، روسیه، سوریه، عراق و حزب‌الله) دارند، این تغییر به این دلیل صورت گرفته که حرف‌های جدیدی گفته شود یا حداقل شخص جدیدی به عنوان معاون وزیر خارجه مسائل را پیگیری کند و همچون معاون سابق خلاف صحبت‌های وزیر صحبتی نکند.»
در برابر این تحلیل‌ها، رسانه‌های وابسته به سپاه و بسیج، از جمله خبرگزاری‌های فارس و دانشجو و سایت "رجانیوز"، پایگاه رسانه‌ای افراطیان جبهه پایداری نسبت به تغییر و تحولات اخیر در وزارت خارجه واکنش نشان داده و برکناری امیرعبداللهیان را یکی از شرط‌های کشورهای عربی خلیج‌فارس برای عادی‌سازی رابطه با ایران عنوان می‌کنند.
خبرگزاری دانشجو می‌نویسد سران کویت چندی پیش در نامه‌ای به رئیس جمهور حسن روحانی حضور امیرعبداللهیان به عنوان معاون عربی آفریقایی وزارت خارجه را مانعی برای تعامل میان کشورهای عربی و ایران عنوان کردند.
بیشتر بخوانید: واکنش‌ها به شکست نیروهای سپاه و حامیان اسد در حومه حلب
موافقت احتمالی خامنه‌ای
این خبرگزاری و سایت رجانیوز با اشاره به سخنان چندی پیش حسن روحانی که خواستار الگو گرفتن از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برای حل دیگر معضلات ایران با کشورهای منطقه و غربی شده بود، تغییرات در وزارت خارجه را مقدمه اجرای "برجام منطقه‌ای" ارزیابی کرده‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی نوروزی خود در مشهد بدون نام بردن از روحانی از کسانی که می‌گویند "برجام ۲ و ۳ و غیره باید به وجود بیاید" تا مشکلات منطقه‌ای و دیگر معضلات کشور حل شود به شدت انتقاد کرد.
رجانیوز معاون برکنار شده وزارت خارجه را "یکی از چهره‌های مهم نقش‌آفرین در سیاست‌های منطقه‌ای ایران و حمایت از محور مقاومت در سالهای اخیر" خوانده است.
منظور از "محور مقاومت" مجموعه‌ای متشکل از گروه‌هایی نظیر حزب‌الله لبنان، حماس و حکومت بشار اسد است که مطابق سیاست‌خارجی مورد نظر خامنه‌ای در صف مقدم مبارزه با اسرائیل قرار دارند.
خبرگزاری فارس روز گذشته، ۳۱ خرداد گلچینی از واکنش‌های مخالفت‌آمیز با برکناری امیرعبداللهیان در شبکه‌های اجتماعی را منتشر کرده که در آنها او یکی از "معدود چهره‌های انقلابی" وزارت خارجه توصیف شده است.
بسیاری دیگر از کاربران نیز بر "انقلابی" بودن امیرعبداللهیان تاکید کرده‌اند و برکناری او را مقدمه اجرای برجام ۲ و رسیدن به توافق با آمریکا در مسائل منطقه به ویژه سوریه خوانده‌اند.
با توجه به سخنان بروجردی که تغییر سیاست خارجی جمهوری اسلامی توسط دولت را ناممکن عنوان کرده، برکناری امیرعبداللهیان و ارتباط آن با تغییر سیاست‌های منطقه‌ای ایران، نمی‌تواند بدون تائید خامنه‌ای انجام شده باشد.