۱۱ نکته در باره برلیناله ۲۰۲۰؛ از درس فارسی تا فرش قرمز
۱۳۹۸ بهمن ۲۹, سه‌شنبه
۱) فصلی تازه با مدیرانی جدید
برلیناله اگر چه امسال طعم هفتادمین سال عمر خود را می‌چشد، اما در عین حال فصل تازه‌ای را تجربه می‌کند. دیتر کالسلیک، مدیر برلیناله پس از ۱۹ سال مدیریت جای خود را به زوجی هنری داده است. هدایت این جشنواره را از این پس کارلو چاتریان و ماریته ریسن‌بک عهده‌دار هستند. چاتریان مدیریت هنری را بر عهده خواهد داشت و ریسن‌بک مدیریت اجرایی این جشنواره را.
آنان به افزودن سالن‌های تازه، بخش‌های جدید و همچنین برگزاری میزگردهای متنوع خونی تازه به رگ‌های جشنواره فیلم برلین جاری کرده‌اند. مرکز اصلی این جشنواره همچنان میدان بزرگ پتسدام در برلین خواهد ماند. مجموعا ۳۴۰ فیلم در هفتادمین دوره برلیناله نمایش داده می‌شوند که البته این شمار در مقایسه با سال‌های پیشین اندکی کمتر است. اکثر این آثار برای اولین بار اکران می‌شوند.
۲) تلاش برای شکار خرس طلایی
مهترین بخش برلیناله بخش مسابقه یا بخش رقابتی است که در آن این بار ۱۸ فیلم شرکت دارند. این ۱۸ فیلم بر سر شکار خرس طلایی و خرس‌های نقره‌ای با یکدیگر رقابت می‌کنند.
"شیطان وجود ندارد" اثر تازه محمد رسول‌اف، کارگردان ایرانی، از فیلم‌های شرکت‌کننده در این بخش است. این فیلم که محصول مشترک آلمان، جمهوری چک و ایران است، در برلیناله نخستین اکران خود را تجربه می‌کند.
دیگر فیلم‌های بخش مسابقه برلیناله محصول آلمان، اروپای شرقی و غربی، ایالات متحده، آمریکای جنوبی و مرکزی و جنوب شرق آسیا هستند.
۳) هیأت داوران بخش اصلی
ریاست هیأت داوران بخش اصلی را جرمی آیرونز، هنرپیشه معروف بریتانیایی بر عهده دارد که بیش از ۴۰ سال فعالیت سینمایی در کارنامه‌اش به ثبت رسیده است. کسب جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد در سال ۱۹۹۱ برای بازی درخشانش در فیلم "برگشتن بخت" از جمله افتخارات جرمی آیرونز است.
دیگر اعضای هیأت داوران بخش رقابتی عبارتند از برنیس بژو (بازیگر فرانسوی‌آرژانیتی)، آن‌ماری یاسر (کارگردان فلسطینی)، کلبر مندونسا فیلیو (کارگردان و منتقد برزیلی)، لوکا مارینلی (بازیگر ایتالیایی)، کنت لونرگان (فیلمنامه‌نویس و کارگردان آمریکایی) و بتینا بروکمپر (تهیه‌کننده آلمانی).
۴) دربرگیرنده بخش‌های متنوع
محدود کردن جشنواره فیلم برلین به بخش رقابتی اشتباهی بزرگ است. در طول برگزاری این جشنواره (۲۰ فوریه تا اول مارس) ۳۴۰ فیلم به نمایش درمی‌آیند. فوروم، چشم‌انداز، نسل و مروری بر آثار از بخش‌های مهم جشنواره فیلم برلین محسوب می‌شوند و به علاقمندان امکان می‌دهند که تازه‌ترین فیلم‌ها و آثار سینمایی از نقاط گوناگون جهان را ببینند. این فیلم‌ها ژانرهای گوناگون و متنوعی را دربرمی‌گیرند. بخش فوروم امسال پنجاهمین سالگرد تولدش را جشن می‌گیرد.
مدیران جدید جشنواره فیلم برلین در این دوره بخش رقابتی جدیدی به راه‌انداخته‌اند که "رویارویی" (Encounters) نام دارد و قرار است با گذشت زمان نقش مهمی در چارچوب این فستیوال ایفا کند و تنوع و گوناگونی عالم فیلم و سینما را بازبتاباند. در این بخش مجموعا ۱۵ فیلم با یکدیگر رقابت می‌کنند.
۵) بخش ویژه
بخش ویژه برلیناله (Berlinale Special) نیز از بخش‌های بسیار جذاب این جشنواره محسوب می‌شود و این امکان را به علاقمندان می‌دهد که افزون بر تماشای آثار متنوع از نزدیک ستارگان را لمس کنند و با کمک میزگردهای گوناگون با ابعاد و جزییات بیشتری در مورد فیلم‌های مورد علاقه‌شان آشنا شوند.
یکی از آثاری که در این بخش اکران می‌شد و در کاتالوگ برلیناله از آن تقدیر شده، "درس فارسی" به کارگردانی وادیم پرلمان، فیلمساز آمریکایی است.
داستان این فیلم در سال ۱۹۴۲ در دوران جنگ جهانی دوم می‌گذرد. یک بلژیکی به همراه شماری یهودی توسط نیروهای اس‌اس نازی بازداشت و به یکی از اردوگاه مرگ در آلمان منتقل می‌شود. او با تلاش فراوان می‌تواند نازی‌ها را متقاعد کند که یهودی نیست، بلکه ایرانی است. این دورغ اگر چه او را نجات می‌دهد، اما مأموریتی "غیرممکن" نیز برای او به همراه دارد. نازی‌ها او را مأمور می‌کنند که به یکی از افسران نازی فارسی درس بدهد.
۶) افتتاح جشنواره با "سال سلینجر من"
مدیران جشنواره فیلم برلین در این دوره آگاهانه تصمیم گرفتند که فیلم افتتاحیه از آثار شرکت‌کننده در بخش رقابتی نباشد. آغازگر هفتادمین دوره از جشنواره سینمایی برلین فیلم "سال سلینجر من" به کارگردانی فیلیپ فالاردو، سینماگر کانادایی است.
این فیلم که محصول مشترک کانادا و ایرلند است، داستان زنی جوان را روایت می‌کند که نویسنده است و دستیار یکی از مدیران یک آژانس ادبی. سیگورنی ویور ، بازیگر صاحب‌نام آمریکایی، از نقش‌آفرینان اصلی این فیلم است. ویور از جمله ستارگانی است که پا به فرش قرمز برلیناله خواهند گذاشت. "سال سلینجر من" نیز مانند "درس فارسی" در بخش ویژه برلیناله اکران می‌شود.
۷) حضور پررنگ سینمای آلمان
سینمای آلمان همواره حضوری پررنگ در جشنواره فیلم برلین داشته است. دستاوردهای سینماگران و فیلمسازان آلمانی در تمامی بخش‌های جشنواره دیده می‌شوند. در میان این فیلم‌ها همچنین آثاری به چشم می‌خورند که پردازشی تازه از سوژه‌ای قدیمی هستند.
در این راستا می‌توان به فیلم "میدان آلکساندر" به کارگردانی برهان قربانی، فیلمساز آلمانی-افغانی اشاره کرد که در بخش رقابتی حضور دارد. این فیلم اقتباسی ادبی است از اثر معروفی به همین نام از آلفرد دوبلین که در سال ۱۹۲۹ انتشار یافت.
فیلم "اوندینه" به کارگردانی کریستیان پتزولد نیز از تازه‌ترین آثار سینمای آلمان است که بر سر کسب جوایز اصلی جشنواره برلین رقابت می‌کند.
۸) جشنواره‌ای سیاسی
جشنواره فیلم برلین در مقایسه با دو فستیوال سینمایی دیگر یعنی کن و ونیز، سیاسی‌ترین جشنواره محسوب می‌شود. این رویکرد با آمدن مدیران جدید نیز تغییری نکرده است. نگاهی به برنامه برلیناله ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که آثار سینمایی و مستند متعددی با مضامین سیاسی در جشنواره اکران می‌شوند که به موضوعات و جریانات روز می‌پردازند یا به مسایل و سوژه‌های تاریخی.
برای نمونه در فیلم "شیطان وجود ندارد"، اثر محمد رسول‌اف فیلم، به مسئله مجازات اعدام پرداخته شده است. در کانون فیلم "اشپر به هالیوود می‌رود"، زندگی و فعالیت‌های آلبرت اشپر سیاستمدار و آرشیتکت معروف دوران نازی قرار دارد. ریثی پان، کارگردان اهل کامبوج در فیلم مستند Irradiés به کشتار جمعی در این کشور می‌پردازد.
۹) حضور پررنگ سینماگران زن
دست‌اندرکاران برلیناله رسما اعلام کرده‌اند که این جشنواره می‌کوشد که شفافانه حضور زنان در فیلم‌های شرکت‌کننده در فستوال فیلم برلین را برجسته کند. برای نمونه در کارگردانی۳۴۰ فیلمی که در برلیناله اکران می‌شوند، ۳۶۲ نفر نقش داشتند که ۱۳۷ تن از آنها زن بوده‌اند.
خرس‌های افتخاری این دوره نیز نصیب دو زن شده‌اند. هلن میرن، بازیگر مشهور بریتانیایی خرس افتخاری یک عمر فعالیت هنری را دریافت خواهد کرد. میرن تا کنون در ده‌ها اثر سینمایی و تلویزیونی نقش‌آفرینی کرده و تا کنون جوایز سینمایی متعددی دریافت کرده است، از جمله جایزه اسکار، جایزه گلدن گلوب و جایزه بفتا. "ملکه" و "جنون شاه جورج" از فیلم‌های معروف هلن میرن محسوب می‌شوند. جایزه دوربین برلیناله نیز به اولریکه اوتینگر، فیلمساز آلمانی اهدا می‌شود.
۱۰) بحث‌های داغ در باره سوءپیشینه اولین مدیر برلیناله
سه هفته پیش از آغاز برلیناله در پی تحقیقات تازه فاش شد که آلفرد باوئر، نخستین مدیر برلیناله، وابستگی‌هایی به حزب ناسیونال سوسیالیسم (نازی) رایش سوم داشته و آن را پنهان کرده است. باوئر از ۱۹۵۱ تا ۱۹۷۶ مدیریت جشنواره را به عهده داشت. نشریه دی تسایت با انتشار گزارشی افشاگرانه از نقش آلفرد باوئر در اداره امور سینمایی رایش سوم پرده برداشته و نوشته بود که به اسناد این وابستگی در آرشیوهای رسمی دسترسی یافته است.
مدیریت جشنواره برلین نیز اعلام کرد، "مطالعه دقیق اسناد یادشده نشان می‌دهد که آلفرد باوئر نقش بارزی در مدیریت امور سینمایی رژیم نازی (۱۹۳۳ - ۱۹۴۵) داشته، و بدین لحاظ، برلیناله جایزه خرس نقره‌ای را که به اسم آلفرد باوئر نامیده شده، از برنامه خود حذف می‌کند". جایزه آلفرد باوئر پس از مرگ او در سال ۱۹۸۶ بنیاد نهاده شد و هر سال از سوی هیئت داوران جشنواره به فیلمسازان برجسته اعطا می‌شد.
۱۱) فرش قرمز
برلیناله بر خلاف جشنواره‌های ونیز و کن جشنواره‌ای مردمی است. دست‌اندرکاران این جشنواره با وجود این همیشه به فرش قرمز توجه داشته‌اند. هفتادمین دوره برلیناله نیز از این قاعده مستثنی نیست. خاویر باردم، سلما هایاک، ویلیام دافو و سیگورنی ویورو از جمله ستارگانی هستند که پا بر فرش قرمز برلیناله خواهند گذاشت.