Дијабетес - болест со предрасуди

1. Дијабетес? Тоа е онаа безопасна шеќерна болест.

Точно и неточно. Вистина е дека дијабетесот е познат како шеќерна болест. Името доаѓа од фактот дека нелекувани дијабетичари од урината, која има сладок мирис, лачат шеќер. Метаболичките болести можат да се лечат; сепак, тие не се безопасни. Последиците од дијабетесот можат да бидат висок крвен притисок, срцев или мозочен удар, како и оштетување на бубрегот или видот. Секои шест секунди во светот некој умира од последиците на оваа болест. Меѓународниот сојуз на дијабетичарите објави дека во текот на 2014 година речиси пет милиони луѓе починале од последиците на дијабетесот. А Светската здравствена организација предвидува дека до 2030 година дијабетесот ќе биде седма од водечките причини за смрт.

2. Дијабетес добива оној кој јаде премногу шеќер - или?

Не буквално. За почеток мора да се прави разлика меѓу различните типови на дијабетес. Кај типот 1 телото не произведува доволно инсулин поради генетско нарушување, а кај типот 2 инсулинот не се преработува правилно. Покрај тоа, постојат уште неколку поретки форми, како што е гестациски дијабетес. Типот 2, кој е „стекнат облик“, го имаат 90 отсто од дијабетичарите: дијабетес мелитус. Оваа болест често се појавува поради недостиг од движење и прекумерна тежина, која е последица од исхрана полна со масти, јагленохидрати и шеќери. Шеќерот, значи, не е единствената причина за појава на дијабетес ни кај типот 2, туку комбинација од сите тие фактори, а кај автоимуниот дијабетес тип 1 шеќерот не игра никаква улога.

3. Само луѓето со прекумерна тежина можат да добијат дијабетес

Неточно - иако ризикот од заболување од дијабетес тип 2 кај луѓето со прекумерна тежина е двапати поголем отколку кај луѓето со нормална тежина, посебно кај дебелите луѓе, кај кои ризикот е три пати поголем. Меѓутоа, повеќе од една четвртина дебели луѓе има здрав метаболизам. Тоа значи дека и други фактори се причина за дијабетес. На пример, наследниот ген или возраста. Но, тоа не е истражено во целост. Минатата година научниците откриле дека и одредени ензими играат важна улога: луѓето со недостиг на ензимот хемоксигеназе-1, и покрај дебелината, не заболуваат од дијабетес. Накратко: колку е некоја личност подебела, толку е поголема веројатноста дека ќе добие дијабетес тип 2. Сепак, и слабите и оние со просечна телесна тежина исто така можат да заболат.

4. Дијабетес е „болест на богатите општества“

Потполно неточно. Бројот на заболени од дијабетес во светот се зголемува, особено од типот 1. Причините за тоа се’ уште не се познати. Во 2014 година, според Меѓународниот сојуз на дијабетичарите, во светот имало 387 милиони дијабетичари, 80 отсто од нив живеат во земјите во развој и земјите на прагот на индустријализацијата. Сојузот проценува дека во следните 20 години од дијабетес ќе заболат 24 милиони Африканци. Бројот на непријавени дијабетичари е голем: во Субсахарска Африка околу 90 отсто, а во Југоисточна Азија околу половина дијабетичари не се ни свесни за својата болест.

5. Дијабетесот ги напаѓа само старите луѓе

Неточно. Иако дијабетес мелитус е почест кај старите луѓе, сепак обата типа дијабетес напаѓаат луѓе од сите возрасти. Повеќе од 30.000 деца и млади до 19 години имаат дијабетес тип 1, а за најмалку 2.000 годишно расте бројот на заболени деца до 14 години. Се’ повеќе млади заболуваат од дијабетес тип 2. Бројот на заболени од дијабетес тип 2 последните десет години петкратно е зголемен.

6. Во Германија дијабетесот ги напаѓа сите - без оглед дали се богати или сиромашни

Тоа е точно. Алберт Плак од Германскиот сојуз на дијабетичарите објаснува дека предрасудата за „дебели и глупави“ дијабетичари едноставно е неточна. Но, студиите покажуваат дека одредени ризични фактори можат да влијаат за појава на дијабетес тип 2 кај децата - на пример, условите во кои детето расте: ако има стабилни емоционални врски, помалку е изложено на опасност од заболување. Истражувањата на Институтот Роберт Кох исто така покажуваат дека кај предебелите деца постои поголем ризик за заболување отколку кај нивните послаби врсници. Проблемот е често во семејството во кое детето расте, односно во нискиот социјален статус. Но, тоа нема врска со приходите, туку со образованието. На пример, конкретните знаења за минералите или растителните влакна во исхраната. Досега речиси нема студии за влијанието на образованието и приходите за појавата на дијабетес тип 1, па затоа и постоечките резултати од истражувањата не можат лесно да се толкуваат.

7. Дијабетичарите мораат секој ден да земаат инсулин

Точно и неточно. Дијабетичарите со тип 1 во секој случај мораат да земаат инсулин, бидејќи телото не е способно само да произведува хормон инсулин. За тип 2 тоа барем на почетокот не е така. Телото и натаму може да го надомести недостигот на инсулин со производство на големи количини хормони. Дури по многу години панкреасот е исцрпен и произведува се’ помалку и помалку. Во еден момент производството на инсулин може во целост да престане. Тогаш и дијабетичартите со тип 2 мораат да ја почнат терапијата со инсулин.

8. ...и навистина станува драматично кога веќе нема инсулин

Во филмски сцени дијабетичарите се препотуваат и колабираат ако немаат инсулин некаде во близина. Недостигот на инсулин, сепак, не предизвикува толкава драма. Потењето со грчеви, како што е прикажано во филмовите, е знак на хипогликемија, односно недостиг на гликоза во крвта. Тоа се случува кај вишокот, а не кај недостигот на инсулин, кој тогаш го намалува нивото на шеќер во крвта. Кај хипергликемија, односно зголемено ниво на шеќер во крвта, дијабетичарите се жедни, имаат главоболка, уморни се, имаат мачнина во желудниот и грчеви. Но, тоа на филмската индустрија можеби не и’ е доволно драматично. Меѓутоа, дијабетичната кетоацидоза, тешко нарушување на метаболизмот, може да биде многу драматична. Таа главно се појавува кај дијабетичарите со тип 1, брзо се развива и може да биде опасна по живот.

9. Дијабетичарите би требало да јадат посебни дијабетички намирници

Неточно. Ни посебни дијабетички, ниту диетални намирници не се добри за дијабетичарите. Од крајот на 2012 година намирниците не смеат да се произведуваат како посебни дијабетички, ниту пак тоа смее посебно да се означува, бидејќи ги води во заблуда пациентите: поради етикета „се препорачува за дијабетичари“, потрошувачите мислат дека можат да ги земаат тие производи без последици за својата терапија. Исто така, дури и кај дијабетичките кекси мора да се внимава на количината на јагленохидратите и енергетската содржина. Се’ на се’, за дијабетичарите важат истите правила како и за оние кои немаат дијабетес: што помалку масти, шеќери и сол, толку повеќе овошје и зеленчук.

10. Дијабетесот е неизлечив

Точно. Лицата со дијабетес тип 1 се зависни од инсулин во текот на целиот живот. Сепак, кај дијабетичарите со тип 2 е различно. Дебелината и недостигот од движење ја поттикнуваат болеста, а здравата исхрана и движењето можат да го запрат влошувањето или пак да ја подобрат состојбата. Меѓутоа, лекувањето со помош на лекови или операција не е возможно.

11. Животните се заштитени од заболување со дијабетес

Неточно. Дури ни животните не се имуни. Дијабетесот најчесто погодува кучиња-женки и мачори. Кај кучињата, кои особено ги погодува типот 1, често станува збор за генетска предиспозиција поради која клетките од панкреасот, кои произведуваат инсулин, се уништени. Кај мачорите, кои имаат тендеција кон типот 2, причините се најчесто дебелината или лекови. Како и кај луѓето, и ним мора да им се дава инсулин и да им се смени начинот на исхрана. Во првите 12 месеци на тој начин може да им се стабилизира болеста на 10 до 30 отсто од мачорите и да се доведе до „фаза на мирување“.