За мирот што не го познава светот
24 декември 2018
Мирот, всушност, е секогаш чудо и дар. Тоа станува особено јасно токму во овие дни. Вечерва во Германија се слави Бадник. Германскиот збор за Бадник е „Heiligabend” – „Света ноќ”. По сиот виор на предбожиќните четири недели, со преполни улици и продавници, во кои се‘ блеска од украсеност. Откако увото во тој радосен виор веќе се има навикнато постојано и насекаде да ги слуша традиционалните германски божиќни песни. Кога по некое време, кусо пред Бадник, ќе помислите дека отсекогаш воздухот бил исполнет со мирисот на варено вино и на печени, карамелизирани бадеми. Кога благата арома на вафлите со ванила или вкусот на „рајските јаболка”, оние со црвена шеќерна глазура, кои ги паметам и од детството во Скопје, ќе стане здодевна. По сето тоа, само неколку часа подоцна на овој ден, кога ќе бидат затворени сите продавници. Кога ќе тргнат и последните пладневни возови со последните патници на патот кон своите фамилии. Кога ќе полетаат и последните авиони пред Божиќ, со оние кои повеќе сакаат празниците да ги поминат под сонцето на Карибските острови или во Тајланд. Тогаш светот ќе почне да се преобразува. Тоа е мигот кога мракот ќе се спушти над сета природа уште пред пет часот попладне. Тогаш целиот свет небаре за миг потонува во мир. Тој мир и стишаност не е штама. Онаа што ја знаеме од длабоката ноќ. Кога се‘ е потонато во сон. Напротив, тихоста на Бадната вечер е исполнета со живот. Само што тој сега се случува во јадрото на блискоста и припадноста – во фамилиите, во домовите каде што се собрани роднините, пријателите, соседите. Во германските фамилии на Бадник повторно се пеат истите божиќни песни, кои во четирите недели пред Божиќ одекнуваа во продавниците и на прочуените германски божиќни панаѓури – Weihnachtsmärkte. Тие песни се дел од германската култура. Тие се дел од божиќниот ритуал. Затоа сите ги знаат и сите ги пеат.
Секоја година ја доживувам стишаноста, тихоста на светот пред празникот на Христовото раѓање како тајна. Тој што не го почувствувал тој миг на длабока стишаност на светот, него уште не го има допрено суштината на Бадник. Уште во четвртокот, читајќи го воведникот на неделникот „Ди Цајт” за Божиќ, се потсетив на таа тајна. Тајната на МИРОТ. Новинарката на „Ди цајт”, Сабине Рукерт, со право пишува дека најголемиот од сите подароци, мирот, всушност, „останува тајна, како и љубовта и раѓањето.” Германскиот збор за мир - der Friede – во своето старогерманско и индогерманско потекло ги обединува во себе зборовите радост, пријателство и помиреност. Во зборот Friede е содржан и зборот „frei”, кој, пак, по значењето е роднински со зборовите заштитува, милува и љуби. Сите тие во старогерманскиот го сугерираат тоа што денес го разбираме како мир, помирување, пријателство и заштитеност. Сите само ја навестуваат тајната на мирот. Особено на оној мир и стишаност што е поврзан со настанот што веќе двеилјадииосумнаесет години го слави христијанскиот свет - Раѓањето Христово. Европската историја е длабоко проникната со евангелската порака на тој настан, кој буквално го промени мерењето на времето – пред и по Христа. Тоа што во Витлеемската приказна во светата стишаност на ноќта прозвучува од висините е токму пораката на мирот – на помиреноста на небото и на земјата, на човештвото со Бога. Во ликот на најкревкото, најнежното и најнезаштитеното во овој свет – новороденчето, малечкото дете. Во таа слика е скриен сиот парадокс на мирот. На тој мир, што не го познава светот. Тој мир што го дарува Христовото раѓање. Таа слика е и визијата на мирот воопшто. Тајната на тој мир е сушноста на христијанската порака. Таа е срцето на мистичноста на Бадната вечер. Од мигот на раѓањето Христово во Витлеем тој мир е присутен во светот. Иако светот не го препознава. Само го насетува како можност. Само копнее по него како надеж. Како нов почеток. Како надминување на омразата. Како победа над раздорот и уништувањето.
Други колумни од Кица Колбе:
-„Меката моќ“ на Горановото слово
-За заминатите и за домаостанатите
Иако, за волја на вистината, христијанската црква во историјата често не се раководеше според заветот на мирот.Тајната на мирот тешко може да се препознае и во актуелниот миг на националните православни цркви, кои небаре се во постојана борба за превласт и моќ. Доволен доказ за тоа е прекинот на односите на московскиот патријархат со константинополскиот. Секако, причината за тоа не е само случајот на украинската црква. Тоа е резултат на еден постар феномен во православниот свет. Феноменот на симбиозата на православната црква и нацијата. Само така дојде до тоа речиси сите национални православни цркви најчесто пожестоко да ја бранат сопствената национална идеологија отколку Христовиот завет: „љубете се еден со друг како што јас ве љубев”(Јован 15, 12). Православниот свет денес гради силни национални идеологи и со помош на црквата. Понекогаш, како во Грција или во Србија, но и во Русија, црквата е длабоко инволвирана во националната и политичка борба. Ниту МПЦ не се однесува поинаку. Доволно е да се потсетиме на демонстрациите во врска со името Македонија и Договорот од Преспа во последната половина година и во Солун и во Скопје. Трагично, притоа, е дека затоа што националната определба станува се‘ поистакната, националните православни цркви често ја забораваат суштината на пораката на Христовото раѓање: „Слава на Бога во висините и мир на земјата.”
Таа порака би требало христијаните многу повеќе да ги инспирира на миротворство и на пријателство меѓу народите. За светот при Хриството раѓање, оној свет на моќ и власт, на сила и владеење, на војни и раздори, пораката на мирот, на љубовта беше скандал. Тој свет не го познаваше мирот што му го дари на светот Христовото раѓање. Но, се чини дека таа порака останува тајна и за сите оние денес, за кои е скандал да се љуби непријателот, врагот, како себеси. Да се љуби ближниот како себеси. А да се љуби значи и да се биде во мир со ближниот. Да не му се посакува ништо лошо. А Евангелието покажува дека Ближниот, пред се‘, е Туѓиот. Тој што не припаѓа на нашиот род или на нашиот народ. Да се љуби тој што е наш, тој што е поврзан со нас по потекло и род, тоа не е ништо ново. Тоа не е парадоксот на христијанската љубов. Таа љубов што не ја познаваше светот пред Христа. Токму за неа говори Евангелието. Само кога ќе се спореди со Христовата заповед за љубовта кон ближниот, за непријателот, фиксираноста за својата нација, за својот народ кај многу православни народи денес станува трагична и погубна.
Кога се работи за Македонија и Грција, за Македонија и Бугарија – сите одред горди народи на својата „библискост” или на својата древна христијанска култура – тогаш парадоксот на балканската заробеност во предхристијанското или христијанското минато, и тоа во слава на својот модерен национален наратив, станува симптом на регресија или, кажано со термините на богословието, пропаѓање во ново „паганство”. Тоа не може да се прикрие ниту со повикување на „библискоста” на Македонија. Само затоа што името Македонија било неколкупати споменато во Светото писмо. Ниту повикувањето на тоа дека сме потомци на Св.Климент и Св.Наум. Без духот на мирот и љубовта за ближниот за кои говори Евангелието, денешните Македонци не можат да бидат нивни потомци во вистинската мисла.
На Балканот во мигов има многу горди нации кои, очигледно, малку ги допира визијата за мирот и миротворството за кое говори пораката на Христовото раѓање. Иако сите тие се горди на својата православна традиција. Да не е притисокот од ЕУ, во Македонија денес не ќе беше толку познат еден збор, кој само пред половина година повеќе се поврзуваше со измирување на скарани соседи или фамилии – зборот помирување. Иако малкумина разбираат што тој, всушност, значи. Македонците небаре изгубиле чувство за тоа колку е скапоцен токму мирот. Можеби затоа што државната самостојност помина без војна. А мирот секогаш бара жртви и компромиси. Тоа е јасно и од помирувањето во приватниот живот. Притоа, пак, не треба да се заборави дека суштината на европското обединување е, пред се‘, визијата за мир. ЕУ не е само можност за субвенции и кредити, нови работни места, отворени граници, висок животен стандард – нешта со кои најчесто во Македонија се поврзува европската визија. Идејата од која се роди ЕУ е визијата за мир и пријателството меѓу народите. Влијателните политичари се застапуваа за помирување и обединување на народите во Европа токму затоа што по катастрофата на Втората светска војна им беше станало јасно дека не постојат успешни стратегии на војните и омразата. Постојат само успешни стратегии на миротворството и на пријателството. Колку тие, на почетокот, и да им се чинат на граѓаните нереални и кревки. Стремежот за мир е единствената сила која едно општество го прави цивилизирано, отворено и демократско. Годинава што завршува во Македонија беше поврзана со таква визија за мир со соседите. За жал, по Договорот од Преспа, Македонците не покажаа само способност за помирување и миротворство. Тие покажаа и дека можат жестоко да го мразат другиот Македонец. Тој што е „за”, а не е „против”, како тој самиот. Тој што за него е „предавник”, а не „патриот”. Да ја вложеа оваа половина година сета енергија од омраза на едните кон другите во работа и создавање чувство на заедништво, кое, всушност, е единствениот пат кон мирот, Македонците навистина ќе поместеа планини.