Кавга за брендот Македонија

Околу пазарот Капани во центарот на Солун се лоцирани локалите за гурмани во градот. Тука ќе ги најдете сите производи на кои се горди Грците- сирење, вино, зачини и прочуената „хелва”, мешавина од сусам, шеќер и мед. Слаткото потекнува од Средниот Исток. Од таму рецептот низ вековите се проширил до денешна Грција и Балканот.
Северно од границата, во соседна Северна Македонија десертот се вика „алва” и е составен дел од тамошната кулинарска традиција. Многу луѓе во Грција тоа го доживуваат како конкуренција. Притоа не се работи за здрава конкуренција, туку просто за право на предност врз една култура. 30- годишниот спор за името кој во 2018 беше решен со Преспанскиот договор, создаде длабок јаз меѓу двата народи. „Немаат право да го користат името Македонија за своите производи”, се жали една продавачка во Солун. За неа македонските производи се грчки, иако во случајот со алвата таа не мисли дека има некој проблем. Македонци доаѓале во Грција за од таму да го купуваат специјалитетот. „Тие не знаат како се прави алва.”

Се нема доверба во политиката

Во едвај 240 километри оддалеченото Скопје, главниот град на Северна Македонија, може само да се смеат на таквите искази. Секако дека и таму се произведува алва, вели една млада жена, иако грчката варијанта била подобра, како што признава смеејќи се. Сепак, главна грижа за називот на потеклото е друг производ, кој за двете земји е од огромна важност за извозот: виното.

„Македонското вино потекнува од Македонија, не од Грција,” се нервира една продавачка во центарот на Скопје. Промената на името на нејзината земја по Преспанскиот договор ја смета за злосторство: „Северна Македонија не постои. Тоа ни е наметнато.” Не мислат сите Македонци толку радикално како неа. Но, и една година по потпишувањето на договорот, луѓето на двете страни од границата не се помирени со новата ситуација. Причината за тоа е длабоката недоверба во политиката.
Откако поранешниот грчки премиер Алексис Ципрас меѓу другото и поради македонското прашање на предвремените избори  претрпе изборен пораз, поддршката се намалува и за македонскиот премиер Зоран Заев. Ги привлече Македонците со ветување за европски пасоши и така го рекламираше и Преспанскиот договор. Но, членство во Унијата изгледа тешко предвидливо.
Истовремено Северна Македонија ја тресе голем скандал со уцена. Македонската обвинителка Катица Јанева, која требаше да постапува против организиран криминал, сега заради истиот контекст е во истражен притвор. Заев вети дека конечно ќе ја сузбие корупцијата. Меѓу другото и поради тоа многу Македонци во процесот на спроведување на Преспанскиот договор сега се сомневаат дали играле на исправната карта.

Политичка идеологија контра бизнис прагматизам

Владата во Атина сега го заострува тонот кон соседната земја. Премиерот Кирјакос Мицотакис во говор во рамки на Меѓународниот саем за трговија во Солун на почетокот на месецов го отвори проблемот околу географската ознака на македонски производи и притоа регионот на северот на Грција го означи како „вистинската Македонија”. На првата средба со неговиот колега од Северна Македонија на маргините на Генералното собрание на ООН во Њујорк, тој појасни дека „тој не би го потпишал Преспанскиот договор, но го прифаќа.”
Многу простор за маневар секако не му останува. Преспанскиот договор е ратификуван и двете земји ги обврзува да го исполнат. Сега се работи за креирање на процесите за негово спроведување, а тука е и решението за користење на називот на географското потекло. „Политичарите си ја завршија својата работа”, вели Ѓорѓи Филипов од Скопје. Тој е заменик претседател на Комисија на претставници од двете земји, како и на Службата на ЕУ за интелектуална сопственост. Тие треба да ги советуваат трговските комори при решавањето на проблемот.

Се работи за приватна сопственост, а не државна и затоа преговорите веќе не се водат на политичко ниво: „Двете страни ги повикавме во следните три години да дојдат до решение,” вели Филипов. Но, тоа нема да се случи со едно единствено решение, бидејќи се работи за повеќе аспекти како географски податоци на производи, трговски марки, заштитени марки и имиња на марки. Битно е да се надминат идеолошките пречки на политиката. И во други делови од светот слични проблеми се решени на задоволство на двете страни. „Бизнисмените се дел од реалниот свет и можеби помудри од политичарите. Ќе најдат решение,” вели Филипов.

Конкуренцијата по Преспа

Можеби има право.  Трговијата меѓу двете земји цвета.  Многу пречки се отстранети и кога е во прашање виното. „По Преспанскиот договор и промената на името во Северна Македонија сите производители на вина ги сменија нивните етикети”, вели Елена Младеновска Јеленковиќ, директорка на здружението „Вина од Македонија“. „Секое шише кое беше етикетирано по промената, го носи новото име на државата. Не може да дојде до забуна.” Според договорите, двете земји може да ги користат називите „Македонија“ и „македонски“ се` додека земјата на потекло е јасно означена. И на грчка страна не се сите производители на вино загрижени за нивниот имиџ во странство. Досега немало проблеми на пазарот за грчки вина, вели Фани Аргиропулу од винаријата Пиерија Ератини. Во странство може да дојде до некои забуни, но таа сепак има доверба во пазарот: „Конкуренцијата треба да ги подобри производите. Во Грција конкурираме со други винарии. Затоа мислам дека секој производител треба да најде начин да биде уникатен.” Само така е можна вистинска заштита од тешките или збунувачките околности.