Охрид - лулка на европското земјоделство

Истражувачкиот тим од Универзитетот во Берн за првпат успеа точно да ги датира наколните градби на брегот на Охридското Езеро на југозападот на Балканот: тие настанале во средината на 5 милениум п.н.е. Регионот околу најстарото езеро во Европа одиграл клучна улога во ширењето на земјоделството. 

Истражувачите оценуваат дека остатоците од подводните наоѓалишта се предисториска археологија. Дрвените столбови од кои се изградени нивните темели се сочувани одлично: Во отсуство на кислород, тие не биле кородирани од бактерии или габи. Дрвото сочувано на овој начин е одлично прилагодено за дендрохронолошки прегледи, кои може да се датираат со помош на прстени за раст. Возраста на дрвото, а со тоа и времето во кое се изградени наколните населбите, може да се одреди во комбинација со радиојаглеродно датирање. Овој метод сега се применува надвор од алпскиот регион за првпат. 

-повеќе на темата: Откриени нови тајни на дното на Охридското Езеро

Под раководство на Универзитетот во Берн, околу 800 столбови беа датирани во големиот меѓународен проект EXPLO. Тие потекнуваат од локација на источниот брег на Охридското Езеро. Резултатите беа презентирани неодамна во списанието за археолошка наука. Новите наоди докажуваат дека наколната населба во заливот Плоча Миќов Град, во близина на македонскиот град Охрид, била изградена во различни фази и  илјадници години: од неолитскиот период (средината на 5 милениум п.н.е.) до бронзеното време (2 милениум п.н.е.). Досега се претпоставуваше дека станува збор за населба од периодот околу 1000 година п.н.е. Оваа интензивна градежна активност ја објаснува извонредната густина на дрвени столбови на местото. Населбите биле изградени буквално еден врз друг. 

Лулка на европското земјоделство 

„Прецизните датуми на различните фази на населување на Плоча Миќов Град претставуваат важни временски референтни точки за хронологијата на праисторијата на југозападниот Балкан“, вели Алберт Хафнер. Тој е професор по праисториска археологија на Универзитетот во Берн и член на Ошегер центарот за истражување на климатските промени. 

Прецизната хронолошка класификација, пак, отвори незамисливи можности за толкување на трагите пронајдени од раната окупација на Охридското Езеро. Под денешното езерско корито се наоѓа скриен таканаречениот културен слој. Се состои главно од органски материјал со дебелина до 1,7 метри. Меѓу другото, содржи остатоци од жнеано жито, диви растенија и животни, што може да даде заклучоци за развојот на земјоделството. На Балканот, новопристигнатите земјоделци се соочиле со релативно ладни и влажни климатски услови, што ги принудило соодветно да ги приспособат земјоделските практики. „Интеракциите помеѓу оваа револуционерна иновација и околината во голема мера се непознати“, нагласи Хафнер. Ова е токму истражувачката празнина што проектот EXPLO има за цел да ја пополни. 

-повеќе на темата: Охрид - за секој ден по една црква

Наколните живеалишта во алпскиот регион и археолошкиот локалитет на Балканот се единствените остатоци од населби од неолитскиот период со одлична органска конзервација. Раните наоди се особено интересни, бидејќи областа одиграла клучна улога во ширењето на земјоделството: првите европски земјоделци живееле тука. Раните сточари и земјоделци од Анадолија прво стигнале до Егејскиот Регион, особено северна Грција, а потоа и во Централна Европа преку јужна Италија и Балканот пред повеќе од 8.000 години.

Важно културно наследство на Балканот 

„Нашите истражувања фрлаат светлина врз големиот потенцијал за идно истражување на предисториските населби во регионот“, вели Хафнер. Значењето на населбите на Охридското Езеро е огромно: „Наколните живеалишта околу Алпите се сметаат за светско наследство на УНЕСКО од 2011 година, а мочуришните населби на југозападниот Балкан не се помалку значајни“, рече Алберт Хафнер. 

Регионот нуди ситуација споредлива со областа околу Алпите: Реликвиите на праисториските населби се зачувани во бројни езера во модерна Албанија, северна Грција и Северна Македонија. Меѓутоа, со мали исклучоци, локалитетите во балканскиот регион едвај се проучени досега. 

-повеќе на темата: Охрид се спаси за влакно и доби долга листа „домашни задачи“ од УНЕСКО

Истражувачите од Берн, исто така, се стремат кон други цели на долг рок. „Сакаме да помогнеме да се осигура дека вредноста на овие мочуришни населби ќе биде препознаена на локално ниво и дека овие културни богатства се подобро заштитени“, објасни Хафнер. 

Локалитетите не се лоцирани само на северномакедонскиот брег на Охридското Езеро, каде што тимот ЕКСПЛО спроведе кампањи за теренска работа во 2018 и 2019 година, туку и на албанскиот западен брег на езерото, каде истражувачите беа активни летово на локалитетот Лин 3. На долг рок, планирано е да се прошири соработката со локалните партнери, да се поддржи образованието и обуката на истражувачите од регионот и да се промовираат локалните иницијативи.