Chemnitz, czyli plaga fake newsów

Od dziewięciu lat Torsten Kleditzsch jest redaktorem naczelnym "Freie Presse", największej gazety w Saksonii. Ostatnie dni należały bez wątpienia do najtrudniejszych w jego dotychczasowej karierze dziennikarskiej. Po zabójstwie na festynie miejskim w Chemnitz w sieci od razu pojawiły się pogłoski o usiłowaniu gwałtu i drugim zabitym. Kleditzsch i jego koledzy bez powodzenia usiłowali im zaprzeczyć. Ostatecznie musieli uznać się za pokonanych. - W tej sprawie nic nie mogliśmy zrobić. Okazuje się, że rzetelne dziennikarstwo też ma swoje granice. Zwłaszcza tam, gdzie chodzi o skorygowanie fałszywych wiadomości, które zaczęły już żyć własnym życiem - mówi.

Główna siła fake newsów

W mieście doszło do prawicowych ekscesów, bójek z policją, demonstracji i zamieszek. Okazało się, że przestrzeganie przez redaktorów "Freie Presse" standardów dziennikarskiej rzetelności nie wystarcza do wygrania wyścigu z fake newsami. - Porządnie wykonywaliśmy naszą dziennikarską robotę. Kontaktowaliśmy się ze źródłami w policji, organach ścigania, władzach miejskich i wśród organizatorów festynu. Co więcej, sami wyszliśmy na ulice i widzieliśmy na własne oczy to, co się na nich działo - wyjaśnia Kleditzsch. Niestety, fake newsy okazały się silniejsze od faktów.

Fake newsy mają tę przewagę nad rzetelnymi informacjami opartymi na faktach, że jako pierwsze docierają do odbiorców. I w tym momencie wygrywają z nimi wyścig. - Kiedy dementujesz nieprawdziwe wiadomości podając prawdziwy przebieg wydarzeń, chcąc nie chcąc, rozpowszechniasz równocześnie także fejki. I na koniec to one pozostają w pamięci odbiorców, a nie twoje sprostowanie - przyznaje z goryczą Torsten Kleditzsch.

Jak walczyć z fake newsami

Profesor Stephan Weichert, wykładowca dziennikarstwa i nauki o komunikowaniu na Uniwersytecie Macromedia w Hamburgu jest zdania, że jedyną skuteczną formą walki z fake newsami jest oznaczanie ich w sieci jako fałszywe wiadomości, a następnie usuwanie. Zwłaszcza z portali społecznościowych, takich jak np. Facebook. Należy także występować na drogę prawną przeciwko tym, którzy je rozpowszechniają.

Znaczną część winy za triumf fake newsów w sferze publicznej ponosi - zdaniem Weicherta - nacisk wywierany na dziennikarzy, żeby jako pierwsi podali jakąś wiadomość. - Tak było już 30 lat temu, kiedy w mediach najszybsze były radio i telewizja - mówi. - Problem polega na tym, że solidne dziennikarstwo, podobnie jak każde solidne rzemiosło wymaga czasu. Mimo to dziennikarze nie powinni ulegać pokusie natychmiastowego kolportowania niesprawdzonych wiadomości, ponieważ zaczynają one szybko żyć własnym życiem z wszystkimi tego negatywnymi skutkami - podkreśla Stephan Weichert.

Rzetelność przede wszystkim

Wydarzenia z Chemnitz są dla niego ważnym sygnałem ostrzegawczym, do czego może dojść kiedy plotki trafią do szerokiego grona odbiorców i zachęcą część z nich do działań sprzecznych z prawem. Właśnie dlatego radzi dziennikarzom, żeby bez względu na okoliczności trzymali się zasady "rzetelność i wiarygodność mają zawsze pierwszeństwo przed szybkością, z jaką podajemy coś do wiadomości publicznej". Dziennikarze mają obowiązek starannie badać i weryfikować źródła informacji, które otrzymują, porównywać je z innymi i stale zadawać sobie pytanie, czy to, o czym ich poinformowano rzeczywiście mogło się zdarzyć. A w razie najmniejszych wątpliwości wstrzymać się od publikacji i dalej drążyć temat - mówi Weichert. Można też podać jakąś informację, ale z zastrzeżeniem, że nie została jeszcze zweryfikowana do końca. W ten sposób dziennikarze okazują szacunek odbiorcom podawanych przez siebie treści - podkreśla.

Redaktor naczelny "Freie Presse" Torsten Kleditzsch będzie miał w najbliższych dniach wiele okazji, żeby zastosować te zalecenia w praktyce w walce z falą fejków. Jak zapowiada, będzie trzymał się sprawdzonej metody działania - podawania tylko tak dobrze sprawdzonych informacji, żeby nikomu nie przyszło na myśl z nimi polemizować. Jego dziennik musi, jak podkreśla, być najlepiej poinformowany o wszystkim, co się dzieje w Saksonii i pewnym źródłem starannie sprawdzonych wiadomości. Kleditzsch wierzy, że uda mu się wygrać wojnę z fake newsami.