Dramatyczny apel ekspertów: Unia Europejska może się rozpaść

"60 lat po zawarciu Traktatów Rzymskich oraz ćwierć wieku po pokojowych rewolucjach w Europie Środkowo-Wschodniej żądamy ochrony dotychczasowych osiągnięć i śmiałego rozwoju dalszej integracji” – napisali autorzy apelu. Cennym instrumentem dla realizacji tych celów jest, jak podkreślają, współpraca w ramach Trójkąta Weimarskiego. Eksperci podają jako przykład rewolucję na Majdanie w 2014 roku, kiedy Trójkąt Weimarski dowiódł swej skuteczności w zakresie unijnej polityki wschodniej. Obecnie wyzwania dla Niemiec, Polski i Francji w ramach trójstronnej współpracy znajdują się, w ich opinii, wewnątrz Unii.Apel pt. "Wspólnie podjąć inicjatywę – uczynić Europę ponownie silną” zawiera wnioski z posiedzenia polskich, niemieckich i francuskich ekspertów tzw. Grupy Kopernika i Niemiecko-Francuska Grupy Refleksyjnej. Ich członkowie spotkali się na zamku Genshagen koło Berlina z okazji 25. rocznicy powołania Trójkąta Weimarskiego.

Zagrożenia dla projektu europejskiego

Niemiecko-Francuska Grupa Refleksyjna oraz polsko-niemiecka Grupa Kopernika stanowczo sprzeciwiają się „jednostronnie krytycznemu obrazowi UE w dyskursie publicznym i politycznym”. Uczestnicy niemiecko-polsko-francuskiego spotkania przypominają, że "integracja europejska w swej historii spełniła w dużym stopniu najistotniejsze obietnice projektu cywilizacyjnego”. Zapewniła państwom członkowskim UE pokój po stuleciach wojen. Wspólny rynek poszerzył dobrobyt, a cztery unijne swobody rozszerzyły wolność, humanitaryzm i solidarność – przypominają autorzy apelu. Obecnie te osiągnięcia są zagrożone – zaznaczają. Zagrożone są przez: tendencje renacjonalizacyjne, sukcesy wyborcze partii prawicowo-populistycznych, kryzys gospodarczy, masowe bezrobocie w Europie południowej oraz bezsilność UE wobec wojen w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Pomimo to „projekt europejski pozostaje jednak dla szerokiej większości Europejczyków (łącznie z państwami kandydującymi do UE), mimo Brexitu, w dalszym ciągu atrakcyjny” – przypominają eksperci z Polski, Niemiec i Francji.

Obecny kryzys jest groźny

Niemniej obecne zjawiska uważają oni za groźniejsze niż dotychczasowe unijne kryzysy, które, jak podkreślają, „przyczyniały się zawsze do rozwoju UE”. Obecny kryzys dotyczy podstaw integracji europejskiej i wybuchł na dobre podczas referendów w sprawie konstytucji europejskiej we Francji i Holandii – przypominają.

Eksperci zwracają też uwagę na deficyty odgrywające niebagatelną rolę w obecnym kryzysie, takie jak brak „poparcia dla dokonania dużego kroku naprzód i przekazania instytucjom unijnym dalszych kompetencji”, zarówno wśród elit politycznych, jak i pośród społeczeństw. Ale przy wszystkich brakach istnieje „konsensus wśród państw członkowskich, by w dalszym ciągu współpracować nad dużymi projektami politycznymi i gospodarczymi UE”. Dlatego uczestnicy spotkania w Genshagen apelują do przedstawicieli Niemiec Polski i Francji, aby poprzez wspólne inicjatywy wzmocnili więzi UE szczególnie w pewnych obszarach i zostawili otwarte drzwi dla osiągnięcia koniecznych postępów w dziedzinie integracji politycznej.

Priorytet: wspólna polityka zagraniczna

Absolutnym priorytetem jest dla polskich, niemieckich i francuskich ekspertów „dokładne sformułowanie wspólnej polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obrony w obliczu wojen i zagrożeń na wschodzie (w szczególności wobec pogwałcenia status quo w Europie przez Rosję) i na południu od UE oraz niebezpieczeństw, wynikających z terroryzmu islamskiego”. Szczególnego znaczenia wyzwanie to nabrało po wyborze Donalda Trumpa na prezydenta Stanów Zjednoczonych, co w ocenie autorów apelu, prawdopodobnie „wzmocni tendencje izolacjonistyczne w USA i ich strategiczne ukierunkowanie na obszar Pacyfiku, oddalając ten kraj tym samym od Europy”.

Drugim priorytetowym obszarem zacieśnienia współpracy powinna być ochrona granic zewnętrznych UE, przekonująca wspólna polityka azylowa oraz ustanowienie europejskiej polityki imigracyjnej. Te trzy kwestie są ściśle ze sobą związane – zaznaczają eksperci.

W ich opinii, bez unii walutowej nieuniknione będą turbulencje walutowe wewnątrz Unii, z którymi strefa euro musiała się już zmierzyć w latach 80-tych ubiegłego stulecia. Nie do uniknięcia byłoby też, ich zdaniem, załamanie się rynku europejskiego. Ta konsolidacja strefy euro jest także warunkiem wstępnym, by Polska przystąpiła do unii walutowej – podkreślają autorzy apelu.

Utrzymaniu pokoju społecznego i solidarności

Znacznie większej troski należy, zdaniem Niemiecko-Francuskiej Grupy Refleksyjnej oraz polsko-niemieckiej Grupy Kopernika, poświęcić utrzymaniu pokoju społecznego i solidarności. „Mimo, iż wytyczne dotyczące systemów socjalnych nie należą do zadań wspólnotowych, to wobec masowego bezrobocia w południowej Europie oraz rosnących tendencji populistycznych, UE powinna dołożyć więcej starań, by powstrzymać utratę pozycji społecznej całych grup społeczeństwa i zaoferować młodemu pokoleniu perspektywę na przyszłość”. Eksperci z Niemiec, Polski i Francji podkreślają, że to „fundamentalne ryzyko rozłamu społecznego należy traktować bardzo poważnie”.

W tym kontekście wskazują oni na kluczowe znaczenie pozytywnej konotacji idei integracji europejskiej i solidarności szczególnie na poziomie regionalnym i lokalnym. Tam bowiem, podkreślają eksperci, istnieje w krajach unijnych opór wobec „systemu" UE nazywanego "projektem elit". Receptą na zapobieżenie temu jest, w ich opinii, znaczące zwiększenie wsparcia „dla dwu- i wielostronnych projektów gospodarczych, społecznych i kulturowych na poziomie regionalnym i lokalnym”.

W konkluzji apelu eksperci piszą: Jesteśmy przekonani, że integracja europejska wymaga przywrócenia idei wspólnotowej odpowiedzialności i politycznego przywództwa przez kraje członkowskie oraz silnej Komisji Europejskiej w połączeniu z pasją dla unikatowej i bezkompromisowej idei pokoju, wolności i solidarności".

Barbara Cöllen