Wizerunek Polski i Niemiec: zmiany, ale bez wstrząsów
22 października 2024
Wizerunek Niemiec w Polsce pozostaje dobry, choć coraz więcej Polaków ma wątpliwości wobec zachodniego sąsiada i jego działań w Europie. W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpiła za to wyraźna poprawa wizerunku Polski w Niemczech. Takie wyniki przynosi najnowsza edycja „Barometru Polska-Niemcy”, czyli cyklicznego, reprezentatywnego badania na temat tego, co Polacy i Niemcy myślą o sobie nawzajem.
Aktualny Barometr, opracowany już po ubiegłorocznych wyborach w Polsce, które zakończyły ośmioletnie rządy Prawa i Sprawiedliwości– stwierdza, że antyniemiecka retoryka PiS pozostawiła ślad w polskich opiniach na temat Niemiec. I choć nie widać wyraźnego wzrostu opinii negatywnych na temat zachodniego sąsiada, to jednak mniej jest opinii pozytywnych, a coraz więcej osób wydaje się być niepewnych co do tego, jak oceniać Niemcy.
– Ostra antyniemiecka retoryka i pokazywanie Niemiec w złym świetle przez lata rządów Prawa i Sprawiedliwości trwale wpłynęły na poglądy Polaków i zmiana władzy w Polsce nie zahamowała tego trendu – komentuje wyniki współautor badania, socjolog dr Jacek Kucharczyk z Instytutu Spraw Publicznych w Warszawie.
Autorzy Barometru zastrzegają przy tym, że wpływ na zachwianie wizerunku Niemiec miały zapewne nie tylko wspomniane antyniemieckie tony, ale też coraz częstsze doniesienia o kłopotach niemieckiej gospodarki, trudnościach z integracją imigrantów czy wzroście w siłę skrajnych ugrupowań politycznych.
Jednocześnie widać, że na podatny grunt padło w ostatnich latach koncentrowanie uwagi na trudnej polsko-niemieckiej historii i domaganie się od Niemiec reparacji za zbrodnie drugiej wojny światowej. Wyraźnie wzrósł bowiem odsetek Polaków (aż o 15 punktów proc.) uważających, że kluczowym tematem w relacjach polsko-niemieckich powinna być przeszłość.
Mimo tego wzrostu, blisko połowa Polaków (49%) i dwie trzecie Niemców (64%) jest przekonanych, że we wzajemnych stosunkach należy przede wszystkim koncentrować się na sprawach teraźniejszych i na przyszłości.
Dobra ocena wzajemnych relacji
Po obu stronach granicy poprawie uległa ocena stanu stosunków polsko-niemieckich. Obecnie za dobry uznaje je identyczna grupa dwóch trzecich respondentów w obu krajach.
– Opinia publiczna uwierzyła wyrażanym kilkakrotnie zapewnieniom rządzących polityków, że wzajemne stosunki wrócą na tor współpracy, mimo że w rzeczywistości niewiele konkretnych kroków na rzecz tej wzmocnionej kooperacji udało się wdrożyć – komentuje współautorka badania dr Agnieszka Łada-Konefał z Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt.
W ostatnich latach Polska miała w Niemczech wyjątkowo złą prasę, a negatywne komentarze dotyczyły wielu dziedzin funkcjonowania kraju. Z najnowszego badania wynika, że nastąpiła tu wyraźna poprawa. Oceny funkcjonowania polskiego państwa w różnych dziedzinach poprawiły się o co najmniej cztery aż do czternastu punktów procentowych. „Największą poprawę odnotowaliśmy dla argumentu 'szanuje się zasady demokracji i rządów prawa', czyli temacie najbardziej krytykowanym, także w niemieckich mediach, w ostatnich latach” – piszą autorzy.
Wojna, pierogi, gospodarka, turystyka
Najczęstsze skojarzenia Polaków z Niemcami to wciąż te dotyczące historii, a zwłaszcza tragedii drugiej wojny światowej. W badaniu wymienił je co piąty pytany. Autorzy Barometru zauważają jednak, że inne, neutralne skojarzenia występują niemal tak samo często. 19 procent ankietowanych kojarzyło z hasłem „Niemcy” po prostu kraj albo ludzi, a kolejnym 15 procentom Niemcy kojarzą się z dobrobytem.
Jednocześnie obserwowany jest wzrost negatywnych ocen niemieckich cech charakteru czy też wzrost negatywnych emocji wywoływanych wśród Polaków przez Niemców. „Można tu zaryzykować tezę, że choć skojarzenia wojenne mniej dominują niż pięć lat temu, to ich obecność w debacie publicznej skutecznie wywarła wpływ na negatywny wydźwięk innych polskich skojarzeń z Niemcami“ – czytamy w Barometrze.
Co ciekawe, Niemcom Polska i Polacy kojarzy się przede wszystkim z turystyką, dobrą kuchnią, kulturą i gościnnością. Warto jednak odnotować, że aż 18 procent badanych Niemców nie miało żadnych skojarzeń z Polską (to aż trzy razy więcej niż w przypadku Polaków pytanych o skojarzenie z Niemcami). Brak jakichkolwiek skojarzeń można chyba interpretować jako całkowity brak zainteresowania sąsiadem u tej dość znacznej grupy ankietowanych.
Nieduża jest grupa Niemców, u której hasło „Polska” wywołuje skojarzenia z historią. W najnowszym badaniu to 6 procent (przy czym tylko 2,5 procent dotyczy drugiej wojny światowej czy tematu reparacji). Śladowe są, rozpowszechnione w przeszłości, skojarzenia z Polską jako krajem nieporządku czy Polakami jako złodziejami. Negatywnego wydźwięku nie mają już także skojarzenia z Polakami podejmującymi pracę w Niemczech, co także wyglądało inaczej w przeszłości. Jak czytamy w raporcie, obecnie odpowiedzi z tego zakresu albo jednoznacznie chwalą Polaków, uznając ich za dobrych pracowników, albo są neutralne. Już prawie wcale nie ma mowy o zabieraniu Niemcom pracy czy zaniżaniu płac.
Niemcy z problemami
Większość Polaków (65 proc.) wciąż uważa Niemcy za kraj nowoczesny, z dobrze rozwijającą się gospodarką, choć wobec pojawiających się coraz częściej doniesień o nie tylko sezonowych, ale wręcz strukturalnych problemach niemieckiej gospodarki, widać tu pewien trend spadkowy. „Zaledwie dwa lata temu, w badaniu z 2022 roku, aż 74% polskich respondentów uważało, że niemiecka gospodarka dobrze się rozwija” – czytamy.
Tak jak w poprzednich latach widać wyraźnie, że opinia Polaków na temat Niemców mocno zależy od sympatii politycznych. Zwolennicy Koalicji Obywatelskiej udzielali wyraźnie bardziej pozytywnych odpowiedzi na temat Niemiec niż wyborcy Prawa i Sprawiedliwości. „Warto jednak tutaj odnotować, że także uśrednione opinie zwolenników Prawa i Sprawiedliwości są w każdym wypadku wyższe od wartości 3,00, czyli oceny neutralnej. Można więc powiedzieć, że przeciętny zwolennik Prawa i Sprawiedliwości ma na temat Niemiec jako kraju opinię neutralną lub umiarkowanie pozytywną” – podkreślają autorzy.
Wsparcie dla Ukrainy
Tak jak w ubiegłych latach Polacy w większym stopniu niż Niemcy domagają się stanowczych działań w odpowiedzi na rosyjską agresję na Ukrainę. Nakładania kolejnych sankcji gospodarczych chce w Polsce 75 proc. badanych. W Niemczech jest ich 58 proc. Jeśli zaś chodzi o kontrowersyjny temat dostaw broni, to w Polsce popiera je 63 proc. pytanych, a w Niemczech 49 proc. Zarówno w Polsce jak i w Niemczech widać jednak spadek poparcia dla kroków podejmowanych po rozpoczęciu wojny. Równocześnie można zaobserwować, że Polacy i Niemcy niemal w równym stopniu uznają Rosję za zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa. (68% Polaków i 60% Niemców).
„Barometr Polska-Niemcy" przeprowadzany jest cyklicznie od 2000 roku. Jest to wspólny projekt Instytutu Spraw Publicznych w Warszawie i Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt realizowany przy wsparciu Fundacji Konrada Adenauera i Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Za realizację badań odpowiadała firma Ipsos. Badanie zostało przeprowadzone metodą CAWI (za pomocą panelu internetowego) na reprezentatywnej grupie 1 tysiąca mieszkańców Polski i 1 tysiąca mieszkańców Niemiec.