Jerzy Stępień w „taz”: „UE nie mogła nas niestety ustrzec”
15 lipca 2021
Były sędzia Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień uważa, że obecna sytuacja, gdy Trybunał Konstytucyjny ma orzec o wyższości prawa krajowego nad unijnym, przypomina wydarzenia w roku 2006. TK zdecydował wówczas, że Europejski Nakaz Aresztowania jest niezgodny z polską konstytucją.
„Co mieliśmy zrobić? Opuścić Unię? Prosić UE i wszystkie inne państwa członkowskie o zmianę ich prawa? Czy zmienić polską konstytucję? Zmieniliśmy ją. Wyjście z Unii byłoby absurdalne” – powiedział w wywiadzie dla dziennika „die tageszeitung” („taz”).
Totalny chaos
Tym razem jednak – jak zaznaczył prawnik – szef polskiego rządu Mateusz Morawiecki złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o orzeczenie, czy część traktatów unijnych nie jest dla Polski wiążąca, ponieważ nasza konstytucja mówi inaczej i stoi ponad prawem UE. „Rządzący obecnie w Polsce narodowi populiści zdają się zakładać, że jednostronnie odstąpią od części prawa unijnego; że wyroki europejskich sądów będą mogli respektować lub nie, i nic się nie stanie” – wyjaśnia rozmówca „taz”.
Jak uważa Jerzy Stępień, jeśli Trybunał Konstytucyjny orzeknie, że Polska powinna wyjść z unijnego systemu prawnego, UE nie mogłaby się bezczynnie temu przyglądać, ponieważ oznaczałoby to koniec unijnego prawa wspólnotowego. Każde z 27 państw członkowskich mogłoby postawić swoją konstytucję ponad prawem UE, czasem ją uznać, a czasem nie. „Wybuchłby totalny chaos” – przewiduje rozmówca „taz”.
Ostateczna rozgrywka
Jego zdaniem przełożenie posiedzenia TK oznacza „w pewnym sensie ostateczną rozgrywkę".
„Wyborcom PiS trzeba też pokazać, że szef PiS Jarosław Kaczyński jest silnym politykiem i unijny sąd nie będzie nim dyrygował. W postępowaniu przed 'sądem im. Julii Przyłębskiej' – jak my, zwolennicy praworządności, nazywamy upolityczniony Trybunał Konstytucyjny pod obecnym przewodnictwem – ludzie PiS będą prężyć przed kamerami ideologiczne muskuły“ – czytamy w „taz”.
Jerzy Stępnień podkreśla, że wyrok sądu w Luksemburgu jest tak ważny dla PiS, ponieważ „na mocy tego wyroku cała ‘reforma’ Prawa i Sprawiedliwości może się zachwiać w posadach”. (Dziś TSUE już orzekł, że polski system dyscyplinarny dla sędziów łamie prawo Unii, red.).
„I wtedy do głosu może dojść sąd Julii Przyłębskiej i oświadczyć: Tutaj wyższość ma polska konstytucja?” – pyta prowadząca wywiad Gabriele Lesser.
„Dokładnie tak, chociaż osobiście uważam, że zarówno Izba Dyscyplinarna jak i nowa KRS ją naruszają” – odpowiada polski sędzia.
Jerzy Stępień przewiduje, że w sytuacji, gdy w Warszawie i Luksemburgu zapadną sprzeczne wobec siebie wyroki, Komisja Europejska będzie musiała zwrócić się do TSUE i zażądać nałożenia na Polskę kar finansowych za nierespektowanie przez Polskę jego orzeczeń. „Doświadczenia z innymi państwami dowodzą, że to działa” – podkreślił.
Podwójne państwo
Pytanie o to, jak PiS rozumie prawo, były sędzia TK kwituje: „Prawo i Sprawiedliwość wychodzi jednak z założenia, że prawo jest instrumentem sprawowania władzy, przy pomocy którego rządzący mogą rozwiązać każdy problem po swojej myśli”. Jako przykład podał ustawę „lex TVN”: „jest przykrojona na tę stację, ponieważ PiS przed następnymi wyborami do Sejmu chce się pozbyć niewygodnego krytyka jego poczynań. Nie ma to nic wspólnego z ideą prawa. Gorzej: jest jej zaprzeczeniem. Byliśmy przekonani, że takie prymitywne rozumienie prawa, które było powszechne w Europie od lat 30. do 50. ubiegłego wieku, zostało przezwyciężone, ale w Polsce ono powróciło”.
Jerzy Stępień zgodził się z opinią byłej rzeczniczki praw obywatelskich Ewy Łętowskiej, według której obecna sytuacja w Polsce to „podwójne państwo”: „Rządzący i opozycja w Polsce żyją w dwóch całkowicie różnych światach, podobnie jak ich zwolennicy w społeczeństwie. W Sejmie opozycja w zasadzie nie ma już prawa głosu i musi znosić tak niewiarygodne obelgi, jak ‘zdradzieckie mordy’ z ust szefa PiS Jarosława Kaczyńskiego. PiS wymyślił własną mowę dla zdyskredytowania tych wszystkich, którzy nie są zwolennikami tej partii. Mam na myśli ‘ludzi gorszego sortu’ czy mówienie o sędziach jako ‘kaście’”.
„Niestety UE nie mogła nas ustrzec przed tym, że musimy dzisiaj żyć w państwie autorytarnym” – podsumował były sędzia TK Jerzy Stępień w rozmowie z „die tageszeitung”.