Niemcy po wakacyjnej przerwie. Trudne wyzwania dla Merkel

Chodzi szczególnie o konflikty mające miejsce w sąsiedztwie geograficznym Europy i Niemiec: wojna w Syrii, walki na Ukrainie Wschodniej, relacje z Turcją. Przez ostatnie tygodnie sytuacja nigdzie się nie poprawiła, wręcz przeciwnie.

Za przykład posłużyć może kryzys ukraiński. Sytuacja na Półwyspie Krymskim, który Rosja anektowała w roku 2014 łamiąc prawo międzynarodowe, znów zaogniła się. Rosja zarzuca obecnie Ukrainie, że przy pomocy „sabotażystów” Ukraińcy planowali tam rzekomo zamachy. Kijów odrzuca te zarzuty, których nie były w stanie udowodnić żadne niezależne czynniki. Rosja grozi odwetem, Ukraina postawiła swoje wojsko w stan gotowości bojowej i temat ten trafił na agendę Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Czy dyplomacja coś zaradzi?

W tak zaognionej sytuacji prezydent Ukrainy Petro Poroszenko szukał wsparcia u swoich najważniejszych europejskich partnerów: Niemiec i Francji. To właśnie Angeli Merkel wraz z francuskim prezydentem Francois'em Hollande'm udało się w lutym 2015 wynegocjować w Mińsku porozumienie między Rosją i Ukrainą, zawierające niezbędne kroki na rzecz zakończenia wojny na Ukrainie Wschodniej. Realizacja tego porozumienia jednak zamarła.

Prezydent Rosji Władimir Putin w każdym razie uważa spotkania w tym tak zwanym „formacie normandzkim” za „całkiem bezsensowne”. Merkel będzie prawdopodobnie nalegała na dyplomatyczne rozwiązanie – wywieranie nacisku na Rosję i dialog. Minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier po powrocie z Moskwy będzie mógł ewentualnie w poniedziałek przedstawić możliwe formaty rozmów między Rosją i Ukrainą.

Nieobliczalny Erdogan

Bardzo skomplikowane i zadrażnione są obecnie relacje z Turcją, partnerem Unii Europejskiej w ramach paktu ws. relokacji uchodźców. Od czasu próby wojskowego zamachu stanu w Turcji prezydent Erdogan wszystkimi możliwymi środkami rozbudowuje swoją władzę. Każdą nadarzającą się okazję wykorzystuje do krytykowania Niemiec i niemieckich polityków. Nie jest więc pewne, jak długo w tej atmosferze zadrażnień uda się utrzymać w mocy pakt z Turcją, którego Merkel zawsze broniła. Wobec nasilających się walk w Syrii i nowej fali uchodźstwa, ten element polityki zagranicznej ma dla Angeli Merkel istotne znaczenie w polityce wewnętrznej.

Czy uda się utrzymać w ryzach kryzys imigracyjny?

Głównym zadaniem Angeli Merkel będzie z pewnością zadbanie o to, by znów nie zaczęła rosnąć liczba uchodźców dążących do Niemiec. Większość niemieckiego społeczeństwa nie jest bowiem zadowolona z jej polityki w kryzysie uchodźczym. Nie ma ona więc zbyt dużych możliwości manewru.

Do Niemiec wciąż napływa prawie 16 tys. uchodźców miesięcznie. To co prawda dużo mniej, niż jeszcze na początku roku, kiedy miesięcznie przybywało 90 tys. uchodźców. Jednak w pierwszym półroczu do Niemiec przybyło ponad 238 tys. imigrantów. Federalny Urząd Migracji i Uchodźców będzie musiał pewnie zrezygnować z ambitnego celu, by jeszcze w tym roku rozpatrzyć wszystkie zaległe i nowe wnioski azylowe. Teraz mowa jest o 200 tys. wniosków, których załatwienie przełożyć trzeba będzie na rok 2017.

Merkel musi więc opracować plan, co będzie jeśli z Turcji i Syrii znów ruszyłaby fala uchodźców. Nie ma ona co liczyć na szerokie poparcie innych unijnych partnerów. Jak już wczesnym latem zaznaczył szef niemieckiego MSW, Thomas de Maiziere, „będzie niezwykle trudno” uzyskać większość, który poparłaby równomierny rozdział uchodźców na wszystkie kraje UE. „Niezbyt pewne są także alternatywne mechanizmy relokacji” - zaznaczył de Maiziere.

Paradoksem jest właściwie, że niemiecka kanclerz może właściwie liczyć jeszcze tylko na kraje szlaku zachodnio-bałkańskiego, które obstawały przy swojej polityce zamkniętych granic, czyli robiły to, co Merkel wykluczała w przypadku Niemiec.

Jak załagodzić spory z CSU?

Z kryzysem uchodźczym wiąże się kryzys w relacjach z siostrzaną partią chadecką, bawarską CSU i jej przewodniczącym Horstem Seehoferem. Bawarscy chadecy od samego początku byli sceptyczni co do polityki otwartych drzwi, propagowanej przez Merkel. Na przestrzeni kilku miesięcy sceptycyzm ten kulminował w publicznym napiętnowaniu polityki Merkel na konwencji CSU i w groźbie skierowania skargi do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. Ostatnio sprawy poszły jeszcze dalej - szef CSU napomknął o możliwości kandydowania do fotela kanclerskiego jako kandydat wszystkich chadeków.

W sondażach popularności polityków ma on bardzo dobre notowania, w przeciwieństwie do Merkel, której popularność po zamachach w Niemczech znowu spada. Ale te kłótnie siostrzanych partii są jednak przeciwskuteczne, ponieważ obie partie potrzebują siebie nawzajem. Jesienią odbyć ma się cały szereg merytorycznych konferencji na rzecz ponownego zbliżenia. Merkel musi budować tematyczne pomosty i strategicznie starać się przekonać CSU do opcji, by po wyborach powszechnych być otwartym nawet na koalicję z Zielonymi.

Jak powstrzymać AfD?

Przez ostatnie 12 miesięcy popularność Merkel spadała i chadecy mogą aktualnie liczyć tylko na 35-procentowe poparcie. Coraz większym poparciem cieszy się natomiast populistyczna, antyimigrancka AfD.

Angela Merkel musi więc przekonać wyborców, że lepsze rozwiązania, np. na polu wewnętrznego bezpieczeństwa w Niemczech mają jednak chadecy. Planowany jest cały pakiet ustaw, które muszą poprzeć także socjaldemokraci.

Właśnie temat wewnętrznego bezpieczeństwa ma posłużyć dla odzyskania utraconego zaufania tradycyjnego elektoratu chrześcijańskich demokratów. Chodzi nie tylko o nowe inicjatywy ustawodawcze, ale także wymagający dyskusji problem polityki azylowej i integracyjnej. Tych tematów CDU Angeli Merkel absolutnie nie chce pozostawić AfD. Stąd np. temat zakazu noszenia burek i nikabów, który w ostatnich dni dniach rozgrzał opinię publiczną.

W pewnym momencie Angela Merkel musi także wyjawić, czy w ogóle ma zamiar jeszcze raz kandydować. W tym względzie do niej należy ostatnie słowo, czy i kiedy to powie.

Kay-Alexander Scholz, Nina Werkhaeuser / Małgorzata Matzke