Nobel dla Tokarczuk. Niemieccy krytycy: wspaniała pisarka
10 października 2019
Nobel dla Olgi Tokarczuk to po latach najwyższa nagroda dla twórczyni polskojęzycznej prozy. Skutecznie obala stereotyp, że literatura polska to przede wszystkim liryka.
Iris Radisch, opiniotwórcza krytyczka literatury, szefowa felietonu w tygodniku „Die Zeit", w rozmowie z DW podkreśla świetny wybór sztokholmskiego jury. Przyznając wyróżnienie za 2018 rok Oldze Tokarczuk i za 2019 Peterowi Handke Nagroda Nobla odzyskuje swoją renomę po ostatnich zawirowaniach. Zdaniem Radisch jury noblowskie nagradza dwóch pierwszorzędnych, rdzennych literatów.
Dla wtajemniczonych
Książki Olgi Tokarczuk były dotąd w Niemczech lekturą dla wtajemniczonych, wskazuje „Süddeutsche Zeitung" w komentarzu do Nobla. „Inspirowane są Carlem Gustavem Jungiem i często uciekają w metafizykę". Autor wskazuje na powieść „Prawiek i inne czasy" z 1996 roku jako na najbardziej znaną dziś w Niemczech książkę Tokarczuk. Podkreśla sukces „Biegunów", nagrodzonych ubiegłoroczną nagrodą „Man-Booker". W niemieckich komentarzach do Nobla prawie nie pojawiają się jeszcze „Księgi Jakubowe". Dopiero kilka dni temu to obszerne opus magnum Olgi Tokarczuk dotarło do niemieckich księgarń.
Z „Księgami Jakubowymi" autorka trafiła do nowego wydawnictwa – Kampa Verlag – w Zurychu. Oficyna ta dopiero rozpoczyna działałność, a może już święcić Nobla dla swej autorki.
Olga Tokarczuk dotąd współpracowała w Niemczech z kilkoma wydawnictwami, co kilka lat przechodząc do nowego. Stale jednak z tą samą tłumaczką – Esther Kinsky. mistrzynią słowa, która w międzyczasie sama stała się cenioną i nagradzaną autorką. „Księgi Jakubowe" przełożył natomiast na niemiecki duet innych renomowanych tłumaczy: Lothar Quinkenstein i Lisa Palmes.
Niepowtarzalny głos Europy środkowo-wschodniej
Tokarczuk uwodzi czytelników w światy, w których słowo pisane ma swój ciężar gatunkowy. Czasem pozornie lekka gra, intelektualna przygoda, finalnie jest wymagającą, duchową strawą. – Olga Tokarczuk jest wspaniałą pisarką – podkreśla w rozmowie z DW dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt, dr Peter Oliver Loew. To jeden z tych niepowtarzalnych głosów z Europy środkowo-Wschodniej, który wzbogaca naszą wiedzę nie tylko o Polsce, lecz o całym świecie. W niezwykle misterny i finezyjny sposób Tokarczuk ukazuje wielowarstwowość, sąsiedztwo i przenikanie się kultur. Zachowuje jednak swój własny, specyficzny głos. Według Loewa Olga Tokarczuk jest autorką, która te światy łączy, a nie dzieli. Różnorodne wizje przeszłości przenikają się w jej książkach z teraźniejszością. światy odległych, polskich tradycji z rzeczywistością nam współczesną.
Zaprzyjaźniona noblistka
Od ponad 20 lat Olga Tokarczuk przyjaźni się z Instytutem Spraw Polskich w Darmstadt. Do jego przyjaciół zaliczali się także wcześniejsi nobliści – Czesław Miłosz i Wisława Szymborska. Częstym prezenterem spotkań z Olgą Tokarczuk w regionie Renu-Menu jest pracownik instytutu Manfred Mack. W pierwszych godzinach po werdykcie w Sztokholmie telefon Macka nieustannie dzwonił. Mimowolnie stał się on w regionie niemieckim głosem nowej noblistki.
Najwyższe wyróżnienie literackie to nobilitacja dla tłumaczy książek polskiej autorki i jej wydawnictw. Niemieckie Schöffling&Co od razu po werdykcie zapowiedziało dodruk „Biegunów". Lawinowo przybędzie Oldze Tokarczuk czytelników. Tymczasem Manfred Mack podkreśla, że niezwykle ceni tę renomowaną autorkę także jako człowieka. Po ostatnim spotkaniu długo jeszcze podpisywała książki, z zainteresowaniem rozmawiając ze szkolną młodzieżą.
Olgę Tokarczuk w Niemczech ceni się za finezyjne pisarstwo. Jednocześnie pamięta się o jej obywatelskim zaangażowaniu. W Niemczech i innych krajach wiadomo, że Olga Tokarczuk od lat w swych publicznych wypowiedziach zwraca uwagę na prawa człowieka i swobody obywatelskie. Apeluje o poszanowanie tych praw zarówno w Polsce, jak i w konkretnych sytuacjach na całym świecie. W pierwszej linii w obronie mniejszości oraz wolności słowa.
Jak podkreślają niemieccy komentatorzy, laureaci literackich Nagród Nobla – Tokarczuk i Handke – to świetne pióra, a jednocześnie kongenialnie niedopasowani, krytyczni intelektualiści.