Polsko-niemieckie tematy w literaturze. Jest zainteresowanie

Jörg Becken założył w 2012 roku w Berlinie oficynę KLAK po przeszło 20 latach pracy przy różnych projektach wydawniczych m.in. przewodnikach krajoznawczych po polsko-niemieckim pograniczu. - Interesuje mnie cała Europa i jej wschodnie regiony, ochrona środowiska, kulturowe krajobrazy, tematy związane z dyktaturami i z migracjami. Interesuje mnie polsko-niemieckie sąsiedztwo, nasze wspólne doświadczenia historyczne, to, co nas dzieli i sposób podejścia do tego, mówi w rozmowie z Deutsche Welle. Na przykład temat Auschwitz odgrywa ważną rolę w programie wydawniczym oficyny KLAK. Kluczowe są też relacje Polski i Niemiec.

Opowieść o polsko-niemieckich relacjach

W oficynie KLAK ukazują się nie tylko polskie tytuły, ale też książki, w których wątkiem jest Polska i aspekty polsko-niemieckiego życia na pograniczu w przeszłości i teraz. Na przykład „Krakowiak” Ruth Fruchtmann jest opowieścią o Polakach, Niemcach i Żydach, o ich wspólnej historii w mieście K., za którym kryje się Kraków. Udaną edycją oficyny KLAK jest niemiecka seria kryminalna z pogranicza Sörena Bollmanna. Zna on na wskroś polsko-niemieckie relacje na pograniczu, ponieważ we Frankfurcie kieruje Słubicko-Frankfurckim Centrum Kooperacji. Właśnie ukazał się drugi tom bardzo udanej kryminalnej serii, której bohaterami jest polsko-niemiecki duet komisarzy. – Nasze tytuły opowiadają bardzo wiele o naszych społeczeństwach, o nowej jakości naszych wzajemnych relacji – twierdzi wydawca.

Nowością jest też książka o Katyniu mieszkającego w Warszawie Szweda Petera Johnsona. Oficyna KLAK planuje też wydanie reportaży Włodzimierza Nowaka. Będzie to seria wydawnicza poświęcona temu gatunkowi w polskim ujęciu.

Wydawca Jörg Becken postanowił założyć własne wydawnictwo kiedy poznał osobiście wielu autorów, struktury rynku wydawniczego w Niemczech i w Polsce. – Pewne tematy są dla mnie bardzo ważne – zaznacza wydawca. O otwarciu oficyny KLAK dwa lata temu przesądziło też, jak podkreśla, szczęście i szansa dane mu po latach życia w dyktaturze NRD zakończonej upadkiem muru.

„Polen Plus” oficyny Vliegen

Antje Ritter-Jasińska zadebiutowała jako wydawca w Berlinie kwartalnikiem „Polen Plus” dla Niemców. To przedsięwzięcie służące lepszemu poznaniu Polski i rozbudzeniu sympatii do wschodniego sąsiada tchnie od pierwszej edycji w 2007 roku świeżością, humorem i duchem europejskim – wyróżnia się też ciekawą szatą graficzną. Popularny kwartalnik zmienił dwa lata później tytuł na „P+”, ale pozostał awangardowym magazynem europejskim przedstawiającym współczesną Polskę na tle Europy. – Trudno jest opisywać nie porównując. Okazało się po pewnym czasie, że lepiej można zrozumieć Polskę, jeśli porównuje się ją z krajami sąsiednimi, a przede wszystkim z krajami byłego bloku wschodniego, bo tam widać podobieństwa – tłumaczy swój zamysł Antje Ritter-Jasińska. Jest ona nie tylko wydawcą, ale i tłumaczką literatury polskiej z dużym dorobkiem. W 2008 roku otrzymała za swój magazyn prestiżową Nagrodę Viadriny, którą honoruje się wkład w rozwój polsko-niemieckich relacji. Czasopismo wychodzi nakładem utworzonego w 2006 roku wydawnictwa Vliegen.

Po „Polen Plus”, oficyna wydała trzy przewodniki po Polsce: po największych miastach oraz festiwalach. Ponadto nakładem Vliegen ukazał się „Kieszonkowy atlas kobiet” Sylwii Chutnik. Nowością jest zaprezentowany na Lipskich Targach Książki zbióru reportaży z Turcji Witolda Szabłowskiego „Zabójca z miasta moreli”. Turcja ze względu na liczną społeczność turecką w Niemczech i serię zabójstw honorowych jest ważnym tematem. Dlatego został zmieniony tytuł książki nawiązujący do tej kwestii.

Książka Szabłowskiego ma zapoczątkować całą serię reportażu literackiego z Polski, a może i innych krajów. – Reportaż jako gatunek literacki jest arcyciekawy. Wydaliśmy książkę Szabłowskiego, bo jest to spojrzenie na Turcję nieznane Niemcom. I ważne jest, że w tych reportażach mówią zwykli ludzie, których Witold nie ocenia. Niektóre z tych historii są wstrząsające, jest w nich wiele empatii. Niemiec by tego tak nie napisał. Napisałby inaczej – zaznacza Antje Ritter-Jasińska. Najnowszy numer „Polen Plus” też będzie poświęcony reportażowi literackiemu. A najnowsze plany wydawnicze to kolejna książka Witolda Szabłowskiego.

Oficyna FREIRAUM z Greiswaldu

Oficyna FREIRAUM jest mocno wpisana w to, co w obszarze literatury dzieje się na polsko-niemieckim pograniczu. Greifswald w Meklemburgii-Pomorzu Przednim jest miejscem spotkań młodych autorów z Europy. W tym regionie odbywają się dorocznie aż cztery międzynarodowe wydarzenia literackie m.in. Dni Literatury na wyspie Uznam. Szczecińskie Wydawnictwo Pomorskie po drugiej stronie Odry jest partnerem wydawcy Erika Münnicha. Oficyna FREIRAUM powstała w 2011 roku z zamysłem wydawania literatury, "która nie jest omawiana w dziale felietonów czołowych gazet". Młody wydawca jest pragmatykiem. – Z działalności wydawniczej musi utrzymać się wydawnictwo, ale i autorzy i tłumacze, a takim najlepszym miejscem są spotkania z czytelnikami – zaznacza. Teraz wydawnictwo zamierza wprowadzić do programu serię polskiej literatury współczesnej prezentując jej różnorodność – powieści, reportaże, kryminały i książki dziecięce. – Mamy siedzibę w Greifswaldzie, który ma partnerstwo miast ze Szczecinem i znajduje się w regionie Pomerania – wylicza Erik Münnich zainteresowany pogłębieniem polsko-niemieckiej współpracy literackiej na pograniczu. Serię Nowa Literatura Polska oficyna FREIRAUM realizuje z tłumaczką literatury polskiej Pauliną Schulz. – Polska i Niemcy są sobie bliskie także w obszarze literatury. Na tym poziomie można zrozumieć, co nas dzieli, łączy i różni. Nasza seria nie jest żadnym pionierskim dokonaniem, lecz kontynuacją zapoczątkowanych wcześniej projektów – zaznacza wydawca. Erik Münnich ma nadzieję, że wprowadzanie przez oficynę FREIRAUM tytułów i autorów polskich na niemiecki rynek wydawniczy będzie możliwe także w drugą stronę.

Barbara Cöllen