Premiera: Historia polsko-niemieckiego sąsiedztwa na przestrzeni 1000 lat

Pięciotomowa seria historii relacji polsko-niemieckich jest pierwszą próbę pokazania dziejów stosunków polsko-niemieckich na przestrzeni tysiąclecia w nowoczesny, popularnonaukowy sposób. Już po lekturze tomu poświęconego polsko-niemieckim relacjom we wczesnej epoce nowożytnej, który ukazał się jako pierwszy, można stwierdzić, że będą to książki historyczne, których lektura stanowi samą przyjemność. Autorzy pięciotomowej historii polskiego sąsiedztwa wydanej nakładem WBG (Wissenschaftliche Buchgesellschaft) pochylają się nie tylko nad faktami historycznymi, ale przede wszystkim nad bogactwem kontaktów Polaków i Niemców na przestrzeni 1000 lat, ich powiązaniami politycznymi, gospodarczymi, społecznymi i kulturowymi, wzajemnym oddziaływaniem na siebie Polaków i Niemców oraz przenikaniem się w wielu obszarach. -To jest historia wymiany kulturowej podejmowana od ok. 20 lat na gruncie niemiecko-francuskim, tłumaczy niemiecki historyk Peter Oliwer Loew w rozmowie z Deutsche Welle. – Badamy jak dana kultura wpływa na inną, jak impulsy jednej kultury są adaptowane przez drugą, jak tworzy się z tego nowa jakość. Prof. Rita Süssmuth jest przekonana, że nowa seria wpływie na pogłębienie wzajemnego zrozumienia – W Europie potrzebujemy tak opowiadanej historii – powiedziała orędowniczka polsko-niemieckich relacji w Niemczech, była przewodnicząca Bundestagu w rozmowie z Deutsche Welle na konferencji polonoznawców w Gießen.

Polacy i Niemcy najściślej powiązani w Europie

Stosunki polsko-niemieckie były i są bardzo ścisłe, zauważa Loew, jeden z autorów piątego tomu historii polsko-niemieckiego sąsiedztwa. Wicedyrektor Deutsches Polen-Institut w Darmstadzie podkreśla, że nie ma w Europie tak ścisłych związków jak między Niemcami i Polakami. Loew tłumaczy to migracją Niemców na Wschód, na tereny Polski i migracją Polaków w XVII i XX wieku na Zachód. – Przez to powstała duża wspólna przestrzeń - wyjaśnia w rozmowie z Deutsche Welle. Każdy z pięciu tomów historii polsko-niemieckich relacji ma liczyć nie więcej niż 220 stron. Ukazują się one pod redakcją Dietera Bingena, Petera Olivera Loew i Hansa-Jürgena Blömelberga. Jak podkreślają wydawcy, seria historyczna jest adresowana do szerokiego grona czytelników w Niemczech i w Polsce. W planach jest bowiem przetłumaczenie pięciu tomów na język polski. Podobnie jak w przypadku pisania kilkutomowej historii związków francusko-niemieckich, która też ukazała się nakładem WBG, każdy tom poświęcony pewnej epoce polsko-niemieckich stosunków pisany jest przez polskiego i niemieckiego historyka. – Oni muszą się dogadać – zauważa Peter Oliwer Loew.

Od średniowiecza po dzień dzisiejszy

Inicjatorem tego edytorskiego przedsięwzięcia jest Deutsches Polen-Institut.

Pierwszy tom historii polsko-niemieckich relacji obejmuje okres średniowiecza, napisany przez polsko-niemiecki tandem: Norberta Kerskena i Przemystawa Wiszewskiego.

Drugi tom, który ukazał się jako pierwszy, poświęcony jest wczesnej epoce nowożytnej. O okresie 300-letniej pokojowych relacji Polaków I Niemców w latach 1500-1806 pisali Hans-Jürgen Blömelberg i Edmund Kizik.

Zawartość tomu trzeciego to historia polsko-niemieckich powiązań w XIX w, w latach 1806-1918. Autorami tomu są Jörg Hackmann i Marta Kopij-Weiß.

Czwarty tom przedstawia „trochę pokoju i wiele wojen” w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1918-1948, a jego autorami są Jerzy Kochanowski oraz Peter Oliver Loew.

Piąty tom obejmuje historię relacji polsko-niemieckich w okresie powojennym od roku 1945 po dzień dzisiejszy, a piszą go wspólnie Stefan Garsztecki i Krzysztof Malinowski.

Jeden tom tej serii historycznej kosztuje w Niemczech 24,95 euro

Długie oczekiwanie na podręcznik historii

W 2012 ministrowie oświaty niemieckich krajów związkowych zlecili opracowanie czterotomowego polsko-niemieckiego podręcznika historii. Koordynatorami projektu ze strony polskiej jest Robert Traba, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, a ze strony niemieckiej Hans-Jürgen Blömelberg, dyrektor interdyscyplinarnego Centrum Badań Kultury i Języków Europy Środkowej i Wschodniej w Gießen.

- Powstawanie nowego podręcznika nie jest łatwym procesem. Na to potrzeba co najmniej 10 lat - odpowiada Hans-Jürgen Blömelberg w rozmowie z Deutsche Welle na pytanie, dlaczego to tak długo trwa? Pierwszy tom podręcznika, obejmujący okres do średniowiecza, ma trafić do szkół w obu krajach w 2016 roku, informuje niemiecki historyk. Treść, struktura i szata graficzna podręcznika ma być identyczna w obu językach. Poszczególne tomy, podobnie jak serię historii relacji polsko-niemieckich piszą tandemy autorów z Polski i z Niemiec. W Niemczech autorami podręczników są tradycyjnie uczący w szkołach nauczyciele, w Polsce są nimi też historycy – wyjaśnia Blömelberg. Narracja jest wspólna. Po napisaniu rozdziału przez jednego z autorów, odbywa się krytyczna dyskusja z drugim autorem piszącym inny rozdział. W ten sposób powstają wspólne teksty, wspólna narracja. Prace nad polsko-niemieckim podręcznikiem odbywają się według ustalonego harmonogramu, zapewnia niemiecki historyk.

Błędy francusko-niemieckiego projektu

Koordynatorzy prac nad polsko niemieckim projektem podręcznika do historii chcą uniknąć błędów popełnionych przy tworzeniu podręcznika francusko-niemieckiego, mówi Hans-Jürgen Blömelberg w rozmowie z Deutsche Welle. A za takie niemiecki historyk uważa np. ukazanie się najpierw tomów poświęconych XIX w. oraz czasom współczesnym. Tomy poświęcone wcześniejszym epokom historycznym pojawiły się dużo później, dlatego nie używano ich w niemieckich szkołach. Niemieccy nauczyciele pracują z reguły z jednym podręcznikiem, wyjaśnia historyk. Francusko-niemiecki podręcznik nie spełniał ponadto innych wymogów. Autorami podręcznika byli też naukowcy. Nauczyciele uskarżali się potem na podniosły styl i skomplikowany język, co utrudniało pracę z podręcznikiem w klasach z uczniami w wieku od 13 do16 lat.

Autorzy polsko-niemieckiego podręcznika mogą czerpać z doświadczeń Deutsches Polen Institut zdobytych przy realizacji pierwszego opracowania materiałów uzupełniających do nauki historii. Wzorem może być też projekt polsko-niemieckiego podręcznika o jednakowej treści dla uczniów szkół w Saksonii i na Dolnym Śląsku. Centrum Badań Niemcoznawczych i Europejskich im. W. Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego było jednym z partnerów w realizacji tego projektu o relacjach polsko-niemieckich w latach 1933-1949.

Barbara Cöllen

red, odp.: Andrzej Pawlak