Rozwiązanie dwupaństwowe na Bliskim Wschodzie. Utopia?
19 maja 2021
Skąd wzięła się idea rozwiązania dwupaństwowego?
Rozwiązanie dwupaństwowe pojawiło się po raz pierwszy w tak zwanej Komisji Peela. Komisja ta została powołana w czasie rządów Mandatu Brytyjskiego w Palestynie (1922-1947). Po raz pierwszy zaproponowała podział Palestyny na państwo żydowskie i arabskie 7 lipca 1937 roku.
W tym czasie członkowie komisji przeprowadzili ponad sto wywiadów z Żydami i Palestyńczykami - i doszli do trzeźwego wniosku. Pomiędzy obiema grupami żyjącymi w bliskim sąsiedztwie istniał „konflikt nie do przezwyciężenia". Uznano, że grupy te nie mają ze sobą nic wspólnego oraz że „ich aspiracje narodowe są nie do pogodzenia". Dlatego komisja zaproponowała podział kraju na dwa państwa.
Plan pozostał w szufladzie, ale stanowił wzór dla wszystkich późniejszych prób rozładowania konfliktu między Izraelczykami a Palestyńczykami. W 1947 r. został również podjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, ale upadł z powodu oporu państw arabskich, które nie chciały mieć nic wspólnego z państwem Izrael.
Przystępując w następnym roku do wojny, obie strony chciały zapewnić sobie jak najwięcej terytorium. De facto konflikt położył podwaliny pod wypędzenie Palestyńczyków. Po wojnie sześciodniowej w 1967 roku, w której Izrael zajął Zachodni Brzeg Jordanu i Jerozolimę, rozwiązanie dwupaństwowe nie wydawało się już wykonalne.
Kiedy uznano prawo Palestyńczyków do samostanowienia?
Plan ten powrócił na agendę dopiero w 1980 r., kiedy to ówczesna Wspólnota Europejska opowiedziała się za prawem Palestyńczyków do samostanowienia i zaproponowała rozwiązanie dwupaństwowe. Musiały jednak upłynąć ponad dwie dekady, zanim Rada Bezpieczeństwa ONZ zaczęła operować tym pojęciem w marcu 2002 r.
George W. Bush był pierwszym prezydentem USA, który je przyswoił. W 2003 roku negocjatorzy izraelscy i palestyńscy również podjęli ten plan w tak zwanym „porozumieniu genewskim".
Podstawą zbliżenia był fakt, że Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP) w 1988 r. uznała – wprawdzie nie w sposób dosłowny, lecz implicite – istnienie Izraela. Uczyniła to, porzucając ogłoszony wcześniej zamiar utworzenia państwa palestyńskiego na całym terytorium Mandatu i ograniczając się do terenów zajętych w 1967 roku.
Stanowisko to poparł również islamski Hamas – przynajmniej w pojedynczych wypowiedziach swoich przywódców, takich jak premier Ismael Hanijeh. Inni wysocy rangą politycy Hamasu poparli je pod warunkiem przeprowadzenia referendum wśród Palestyńczyków.
Rozwiązanie dwu- czy jednopaństwowe?
W nowym tysiącleciu poparcie dla rozwiązania dwupaństwowego początkowo wzrosło zarówno wśród Izraelczyków, jak i Palestyńczyków. Jednak w wyniku kontynuacji budowy osiedli żydowskich poparcie Palestyńczyków ponownie spadło. W 2014 r. nieco ponad połowa społeczeństwa była przeciwna takiemu rozwiązaniu.
Tendencja ta utrzymywała się w kolejnych latach. Wielu ankietowanych stwierdziło również, że w obliczu zaawansowanej urbanizacji kraju, rozwiązanie dwupaństwowe nie jest już w żadnym wypadku wykonalne.
Z drugiej strony, w obliczu palestyńskiego terroru, poparcie w Izraelu również się załamało. W 2015 r. tylko nieco mniej niż połowa Izraelczyków nadal opowiadała się za takim rozwiązaniem. Nie wiadomo jednak, jakie inne rozwiązanie mogłoby się pojawić. Większość Izraelczyków również odrzuca rozwiązanie jednopaństwowe. Ich zdaniem, podważyłoby to tożsamość Izraela jako państwa żydowskiego.