Niemcy kontrolują tankowiec Eventin. Pływał pod flagą Panamy

Na uszkodzonym statku Eventin został przywrócony prąd i tankowiec może manewrować, ale od czwartku, 16 stycznia, ma zakaz opuszczania portu w niemieckim Sassnitz. Służby celne sprawdzają, czy załadowana ropa pochodzi z Rosji. Statek pływa pod panamską banderą, ale jest zaliczany do rosyjskiej „floty cieni”. Niemieckie władze podejrzewają, że ropa znajdująca się na pokładzie jest towarem objętym embargiem. Początkowo tankowiec miał zostać odholowany do Skagen w Danii. 

Eventin był w drodze z Rosji  do Egiptu z prawie 100 tys. ton ropy na pokładzie. W ubiegły czwartek wieczorem zawiodły wszystkie jego systemy. Ponieważ w tym czasie znajdował się na niemieckich wodach terytorialnych, Centralne Dowództwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych na Morzu interweniowało, aby zapobiec potencjalnemu wyciekowi ropy i koordynować dalsze działania.

Dwa zajścia z tankowcami w krótkim czasie

Krótko po operacji ratunkowej z udziałem tankowca Eventin inny tankowiec płynący z Rosji zgłosił w weekend problemy u wybrzeży Rugii. Załoga tankowca Jazz zgłosiła awarię silnika. Jak informowały agencje prasowe, załoga sama rozwiązała problemy po kilku godzinach. Jazz jest obecnie zacumowany u wybrzeży Skagen na północy Danii, dokąd miał dopłynąć również Eventin.

W przeciwieństwie do tankowca Eventin Jazz nie znajduje się na liście sporządzonej przez organizację ekologiczną Greenpeace statków floty cieni, czyli około 190 statków wykorzystywanych przez Rosję do transportu ropy naftowej. Możliwe, że Rosja używa tankowców pływających pod obcą banderą, aby obejść międzynarodowe embargo na ropę nałożone z powodu agresji przeciwko Ukrainie. Oba statki, które znalazły się w okolicy Rugii, mają wspólną cechę: pływają pod banderą Panamy. Ale dlaczego flaga tego środkowoamerykańskiego kraju jest tak ważna?

Łatwa rejestracja statku w Panamie

Jednym z możliwych powodów jest łatwość rejestracji: Panama  prowadzi tak zwany otwarty rejestr. Oznacza to, że każda osoba fizyczna lub prawna może zarejestrować statek pod tamtejszą banderą – niezależnie od kraju, z którego pochodzi jednostka. Liczba zarejestrowanych statków również nie jest ograniczona.

Panama, kraj z 4,4 mln mieszkańców, przoduje w liczbie rejestrowanych statków. Według organu UNCTAD (Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju) w 2023 r. około 16 procent statków handlowych na całym świecie pływało pod banderą Panamy. Portal internetowy The Maritime Executive również stawia kraj na rekordowej pozycji. W 2023 r. liczba statków wzrosła do 8540, co stawia Panamę na pierwszym miejscu.

Oszczędność kosztów

– Panama jest typowym państwem taniej bandery – mówi w rozmowie z DW Alexander Proelss, profesor międzynarodowego prawa morskiego na Uniwersytecie w Hamburgu. – Takie państwa umożliwiają firmom żeglugowym rejestrację swoich statków za stosunkowo niskie opłaty, a tym samym pływanie pod ich banderą – wyjaśnia. Ponadto możliwe jest obejście pewnych standardów płacowych i rygorystycznych przepisów żeglugowych. Z drugiej strony, dla Panamy liczne rejestracje są lukratywnym biznesem.

Niezależnie od rosyjskiej wojny przeciw Ukrainie, jest to problem znany od dziesięcioleci i w związku z zasadą suwerenności bandery w prawie morskim trudno go zmienić, mówi Proelss. Dodaje, że wszystkie dotychczasowe próby zakończyły się niepowodzeniem.

Serwowanie alkoholu zamiast prohibicji

Rekordowa liczba rejestracji w Panamie ma bogatą historię. Pierwsza duża fala wycofywania flagi, tj. zmiany flagi narodowej – bez zmiany struktury własności – rozpoczęła się już pod koniec pierwszej wojny światowej.

Podczas amerykańskiej prohibicji amerykańskie statki nie mogły serwować alkoholu, ale mogły to robić pod banderą panamską. To właśnie w tym czasie wprowadzono otwarty rejestr statków, co pomagało Amerykanom omijać także standardy w dziedzinie płac i warunków pracy obowiązujące w USA. Jako pierwsza otwarty rejestr wprowadziła Panama, następne były Honduras i Liberia. Według bloga prowadzonego przez Uniwersytet w Bremie praktyka ta szczególnie się nasiliła w latach 80-tych ubiegłego stulecia.

Spotkało się to z dużą krytyką: kraje europejskie próbowały temu przeciwdziałać za pomocą rejestrów offshore, które wprowadzano na obszarach zależnych od większego państwa konkretnej bandery. Miały one oferować firmom żeglugowych korzystne warunki, w tym mniej rygorystyczne przepisy i niższe podatki, przy czym nadrzędne państwo bandery zachowywało kontrolę administracyjną.

Chcesz skomentować ten artykuł? Zrób to na facebooku! >>

Prawo daje ograniczone pole manewru

Zasadniczo nie można zapobiec ani żegludze pod „obcą banderą”, ani podróżom przez określone wody. – Ogólny zakaz podróżowania podejrzanych tankowców nie byłby zgodny z międzynarodowym prawem morskim – wyjaśnia Proelss. – Tylko Rada Bezpieczeństwa ONZ mogłaby zdecydować inaczej, ale to by się nie udało z powodu weta Rosji i Chin – twierdzi i dodaje, że właśnie z tego powodu nie podjęto żadnych wysiłków w tym kierunku. Jego zdaniem Unia Europejska mogłaby jednak wdrożyć takie rozwiązanie w odniesieniu do statków pływających pod rosyjską banderą.

Rejestr żeglugowy Panamy deklaruje, że stara się zapewnić bezpieczeństwo. Według portalu The Maritime Executive władze ogłosiły, że około 160 statków zostało usuniętych z rejestru w 2022 roku. Ich średni wiek miał wynosić około 17 lat. Wśród usuniętych statków było 78 statków rybackich związanych z nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami.