Turecka specjalność: wojskowy zamach stanu

27 maja 1960: armia dostrzega "zagrożenie systemu demokratycznego" w Turcji i obala rząd w drodze przewrotu wojskowego. We wrześniu 1961 roku na karę śmierci przez powieszenie zostają skazani premier Adnan Menderes i dwaj ministrowie z jego gabinetu. Wojskowi zarzucili im wprowadzenie karygodnego bałaganu w gospodarce, korupcję i ograniczenie wolności obywatelskich z wolnością prasy i prześladowaniem opozycji na czele. Przeciwko rządom premiera Menderesa zbuntowali się także studenci, którzy wyszli na ulice. Rządy wojskowych po zamachu trwały ponad pótora roku. Dokładniej - siedemnaście miesięcy.

12 marca 1971: drugi przewrót wojskowy w Turcji oceniany jest jako reakcja armii na stale rosnący terror ze strony ugrupowań skrajnej lewicy. Generałowie zmuszają do ustąpienia premiera Süleymana Demirela. W rok później kierownictwo armii przywraca cywilne rządy w kraju.

12 września 1980: wojsko ponownie obala drugi rząd Demirela. Na czele wojskowej Rady Bezpieczeństwa Narodowego staje generał Kenan Evren. Rada wprowadza stan wojenny dla, jak twierdzi, podniesienia autorytetu władzy państwowej zagrożonej przez terror prawicowy i lewicowy. Następuje fala aresztowań, która objęła ok. 650 tys. osób. Ta faza wojskowej dyktatury w Turcji kończy się dopiero w listopadzia 1983 roku.

30 czerwca 1997: tym razem nie jest to ani przewrót, ani nawet jego próba. Właściwiej byłoby mówić o brutalnym wtrąceniu się przez armię do życia politycznego kraju. Wojskowi pod groźbą zamachu stanu zmuszają do ustąpienia z urzędu pierwszego islamistycznego premiera Turcji Necmettina Erbakana z ramienia Partii Dobrobytu. Erbakan uchodzi za duchowego ojca obecnego prezydenta Turcji prezydenta Recepa Tayyipa Erdogana, przeciwko któremu także zbuntowała się część wojskowych, zarzucających mu skrajnie autorytarny styl sprawowania władzy.

dpa / Andrzej Pawlak