Vosskuhle: Polski Trybunał Konstytucyjny to atrapa

Krytyczne słowa Andreasa Vosskuhle pod adresem polskiego Trybunału Konstytucyjnego padają w obszernym wywiadzie, opublikowanym w najnowszym wydaniu tygodnika „Die Zeit”. Niemiecki sędzia ocenia, że trybunały konstytucyjne od zawsze są instytucjami narażonymi na niebezpieczeństwo. „Jeśli chcesz zdobyć absolutną władzę w kraju, to szybko musisz podporządkować sobie niezawisły sąd konstytucyjny, bo potem możesz łatwo wyłączyć także prasę, która w przeciwnym razie byłaby chroniona przez sąd konstytucyjny. To można właśnie zaobserwować w wielu krajach, w których próbuje się ustanowić trwałą władzę partii” – ocenił Vosskuhle, który w maju kończy swą kadencję na stanowisku przewodniczącego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. 

Na pytanie dziennikarzy, czy sąd taki, jak Trybunał Konstytucyjny w Polsce, jest jeszcze dla niego partnerem, Vosskuhle odparł: „Nie. To nie jest już sąd, który należy traktować poważnie, to jest atrapa”. 

„Bardzo delikatne instytucje”

Według niemieckiego sędziego w Niemczech wszystkie sondaże pokazują, że obywatele darzą Federalny Trybunał Konstytucyjny dużym zaufaniem. Uważa on, że potrzeba przynajmniej jednego pokolenia, aby zbudować instytucję taką, jak Federalny Trybunał Konstytucyjny, który cieszy się zaufaniem. „Ale prawdopodobnie wystarczyłoby tylko kilka miesięcy, aby je zniszczyć” – powiedział Vosskuhle. „Sądy konstytucyjne to bardzo delikatne instytucje. Nie mają żołnierzy, nie mają nawet komorników. Mają tylko swój autorytet, siłę swoich argumentów. Dlatego jest tak ważne, by sądy konstytucyjne trzymały się prawa, a nie ducha czasu”– dodał.

Vosskuhle broni także niedawnego wyroku Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skupu obligacji przez Europejski Bank Centralny. Wyrok wywołał ogromne kontrowersje w samych Niemczech i za granicą, a w Polsce spotkał się z przychylnymi komentarzami ze strony przedstawicieli polskich władz. Sędziowie w Karlsruhe nie tylko uznali, że EBC przekroczył uprawnienia, ale też przeciwstawili się orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości UE w tej sprawie. 

„Polacy robią, to co robią, niezależnie od nas”

„Oczywiście było dla nas jasne, że ta decyzja będzie czytana z dużą uwagą także za granicą” – powiedział Vosskuhle. Zastrzegł, że nie może jednak być mowy o „strofowaniu” Europejskiego Banku Centralnego, zaś analiza, czy doszło do przekroczenia kompetencji nie oznacza ignorowania decyzji TSUE. „A przed oklaskami z niewłaściwej strony nie da się uchronić” – powiedział Vosskuhle, pytany, czy sędziowie z Karlsruhe byli świadomi, iż wyrok wywoła aplauz ze strony „półautorytarnych rządów”. 

„Widzimy, że wyrok ten wielu przygnębił i to nas nie cieszy. Ale jesteśmy zobowiązani przez ustawę i prawo – dodał. – Jesteśmy głęboko przekonani, że ta decyzja jest dobra dla Europy, bo wzmacnia przywiązanie do prawa, o czym przekonamy się w średniej i dłuższej perspektywie”  – ocenił niemiecki sędzia.

Na uwagę dziennikarzy, że Polacy uradowali się, iż Federalny Trybunał Konstytucyjny potwierdził prymat prawa krajowego nad unijnym, Vosskuhle odparł: „Polacy robią to, co robią, niezależnie od tego, co my robimy”. „A poza tym nasz wyrok akurat mówi, że Trybunał Sprawiedliwości UE powinien kontrolować więcej i bardziej intensywnie. Nie wydaje mi się, że to odpowiada stanowisku polskiego rządu” – powiedział Vosskuhle.

Dialog trybunałów

„Czy naprawdę chcemy kierować się tym, jak polscy albo inni politycy mogą zareagować na naszą decyzję? Czy to powinno być kryterium dla sądu konstytucyjnego?” – dodał. Nie uważa on też, by wskutek wyroku sędziów z Karlsruhe zagrożony był autorytet unijnego Trybunału. Jak tłumaczy, wszyscy zdają sobie sprawę, że toczy się spór o kompetencje EBC, a niemiecki wyrok ma być także „wkładem w dialog” pomiędzy trybunałami. 

Vosskuhle wskazał też, że zgodnie z orzecznictwem niemieckim i innych krajów UE, krajowe sądy konstytucyjne mają prawo i obowiązek, by w bardzo rzadkich i wyjątkowych przypadkach, i w sytuacji ciężkiego naruszenia kompetencji przez instytucje europejskie wkraczać, jeżeli się do nich odwołano.