Warto wiedzieć. Co dzieli protestantów i katolików
23 grudnia 2022
Adwent, choinka, wigilijne prezenty i uczestnictwo w świątecznym nabożeństwie - najważniejsze tradycje świąt Bożego Narodzenia u katolików i ewangelików dziś prawie się nie różnią. Inaczej jest z pasterką - katolicy odprawiają ją zwykle o północy 24 grudnia, ewangelicy po południu. Inaczej niż ewangelicy, w "drugie święto", 26 grudnia, katolicy wspominają świętego męczennika Szczepana.
Ponieważ w Niemczech jest wiele małżeństw wyznaniowo mieszanych, w trakcie świąt wielu niemieckich protestantów odwiedza kościoły katolickie i na odwrót. Jednak w Niemczech, kraju reformacji, protestanci i katolicy byli przez wieki wrogo do siebie nastawieni. Spory, wzajemne urazy, podziały doktrynalne, konflikty i wojny o podłożu religijnym towarzyszyły tym zmaganiom.
Marcin Luter i reformacja
Wraz z reformacją, na początku XVI wieku, doszło do tzw. schizmy zachodniej i podziału Kościoła na wyznanie katolickie i protestanckie. Pragnienie katolickiego zakonnika Marcina Lutra (1483-1546), by zreformować "swój" Kościół, nie spełniło się. Wedle tradycji (nie ma na to dowodów historycznych) w 1517 roku Luter wywiesił na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze swoje 95 tez zawierających najważniejsze elementy doktryny ewangelickiej. Luter sprzeciwił się m. in. handlowi odpustami. Nabycie odpustu według ówczesnej doktryny katolickiej umożliwiało wiernym odkupienie grzechów.
Dobre 500 lat później Kościoły ewangelicki i katolicki zbliżyły się do siebie. Jednak mimo poszukiwania zbliżenia i pojednania, są między nimi różnice. Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych z nich:
1. Rola Pisma Świętego
Katolicyzm i protestantyzm różnie interpretują znaczenie i autorytet Biblii. Ewangelicy od czasów Lutra wyznają zasadę "Sola Scriptura" ("samo pismo"). Dla nich tylko Biblia jest źródłem Objawienia. Katolicy natomiast uważają, że obok Pisma Świętego źródłem Objawienia jest też tradycja zawarta w nauczaniu Kościoła.
2. Rozumienie Kościoła
Kościół katolicki (z greckiego katholikos = powszechny) uważa się za jedyny prawdziwy Kościół. Ma on charakter globalny, a na jego czele stoi biskup Rzymu - papież.
Natomiast Kościoły powstałe w wyniku reformacji (ewangelickie = zgodne z Ewangelią), mimo różnic doktrynalnych i różnych tradycji uważają się za równorzędne.
3. Papiestwo
Protestanci nie uznają autorytetu i prymatu papieża. W ujęciu protestanckim jest to sprzeczne z przekazem biblijnym. Natomiast katolicy widzą w każdym papieżu kolejnego następcę apostoła Piotra - a więc głowę ich Kościoła wyznaczoną przez Jezusa Chrystusa.
4. Rozumienie funkcji duchownych
W rozumieniu katolickim biskupi, kapłani i diakoni otrzymują przez święcenia specjalną łaskę Boga potrzebną do pełnienia swojej posługi. Dlatego posługa kapłana stoi ponad posługą katolickiego laikatu. Katolicy powołują się przy tym na tzw. sukcesję apostolską, a więc łańcuch święceń ciągnący się od I wieku do czasów współczesnych. Wyświęcani mogą być tylko mężczyźni. Kościół ewangelicki nie uznaje święceń duchownych (zwanych tu ordynacją) za sakrament. Ordynacja to powierzenie funkcji duszpasterskiej. Funkcja ta może być powierzona każdemu wiernemu - również kobietom.
5. Eucharystia i Wieczerza Pańska
Katolicy i protestanci różnie podchodzą do sakramentu komunii (zwanego przez katolików Eucharystią, przez ewangelików Wieczerzą Pańską). Tutaj widać też wyraźnie różnice w pojmowaniu roli duchowieństwa.
W Kościele katolickim Eucharystii może przewodniczyć jedynie wyświęcony kapłan. Według doktryny katolickiej tylko on może przemienić chleb i wino w ciało i krew Chrystusa. Niekatolicy nie mogą przystępować do komunii. W Kościele protestanckim każda osoba ochrzczona jest zasadniczo zaproszona do udziału w Wieczerzy Pańskiej - i każda osoba ochrzczona może jej przewodniczyć. Dlatego Kościół katolicki odrzuca możliwość wspólnoty eucharystycznej z protestantami. W Kościele katolickim Eucharystia jest nieodłącznym i centralnym elementem każdej mszy św. W Kościele ewangelickim Wieczerza Pańska nie jest sprawowana przy każdym nabożeństwie, a w jego centrum znajduje się czytanie Biblii i kazanie.
Ponadto sakrament komunii ma też różne znaczenie dla katolików i ewangelików.
Katolicy widzą w niej ciągłe uobecnienie ofiary Jezusa Chrystusa. W ich interpretacji po przeistoczeniu hostia staje się samym Jezusem i wtedy należy ją czcić.
Dla ewangelików Wieczerza Pańska upamiętnia jedynie śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. W komunikantach (hostia i wino) ewangelicy widzą bardziej symbole niż rzeczywistą obecność Chrystusa.
6. Sakramenty
W Kościele rzymskokatolickim istnieje siedem tzw. sakramentów: chrzest, bierzmowanie, Eucharystia, spowiedź, małżeństwo, święcenia kapłańskie i namaszczenie chorych. W Kościele protestanckim są tylko dwa: chrzest i Wieczerza Pańska. Są one rozumiane jako akty symboliczno-rytualne, poprzez które Bóg okazuje swą łaskę i błogosławi ludzi w ich wierze.
7. Kult Maryi i świętych
Katolicy czczą Maryję, matkę Jezusa, jako "Królową Niebios" i przypisują jej funkcję pośredniczki między ludźmi a Jezusem. Do dogmatów (a więc fundamentalnych prawd wiary głoszonych przez Kościół) maryjnych należy zaliczyć dogmat o niepokalanym poczęciu i wniebowzięciu Maryi. Ewangelicy uważają, że dogmaty te nie mają oparcia w Biblii i dlatego odrzucają je.
Obok kultu maryjnego Kościół katolicki praktykuje kult innych świętych. Święci to osoby po śmierci "wyniesione na ołtarze" (z reguły w tzw. procesie kanonizacyjnym zatwierdzanym przez papieża), stanowiące wzór do naśladowania dla wiernych, którzy mogą prosić ich o pomoc i wstawiennictwo u Boga. Kościół katolicki czci łącznie ok. 4000 świętych. Ich wstawiennictwu przypisywane są różnego rodzaju cuda; katolicy czczą pozostałości po nich jako tzw. relikwie. Kościół protestancki odrzuca kult świętych jako niebiblijny. Według ewangelików jedynym pośrednikiem między wierzącym a Bogiem jest Chrystus.
8. Celibat
Przyrzeczenie życia w celibacie i abstynencji seksualnej znane jest we wszystkich większych religiach świata, w tym w Kościele katolickim i ewangelickim. Jednak w Kościele katolickim istnieje obowiązkowy celibat dla księży, zakonników i zakonnic. Jest on rozumiany jako znak niepodzielnego naśladowania Chrystusa. Obowiązek celibatu nie jest dogmatem, lecz jedynie przepisem wewnętrznym ustanowionym dopiero w średniowieczu i jako taki może zostać zniesiony. Obecnie w Kościele katolickim trwa debata na ten temat.
Kościoły ewangelickie odrzucają obowiązkowy celibat. Marcin Luter już w 1520 roku wzywał do jego zniesienia. Sam dał temu przykład - po zerwaniu z Kościołem katolickim w 1525 roku ożenił się z byłą zakonnicą Kathariną von Bora. Poprzez swoje małżeństwo stworzyli model "rodziny pastora", który na przestrzeni wieków aż do dziś stał się cechą charakterystyczną ewangelickich parafii.