„SZ” o geście Brandta: pojednanie, spory i handel
5 grudnia 2020
„Pojednanie Niemiec z Polską, po upływie 50 lat od symbolicznego uklęknięcia Willy Brandta w Warszawie, nie straciło nic ze swego znaczenia, jednak spór o praworządność i (polska) krytyka pod adresem Berlina zakłócają wzajemne relacje” – piszą Daniel Broessler i Florian Hassel w sobotnim wydaniu „Sueddeutsche Zeitung”.
Milowy krok
„Przed uklęknięciem (pod Pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie), które stało się symbolem znanym na całym świecie, Willy Brandt zwrócił się do Niemców: Układ z Warszawy ma zakończyć okres cierpienia i ofiar złej przeszłości. Słowa ten kanclerz RFN wygłosił w przemówieniu 7 grudnia 1970 r. w Warszawie, a skierowanym do narodu w jego ojczyźnie” – czytamy w opiniotwórczej liberalno-lewicowej gazecie.
Pół wieku później przetrwała nie tyle tęsknota za grubą kreską, lecz sam gest, uhonorowany w tym tygodniu wydaniem okolicznościowego znaczka. Uklęknięcie Brandta stanowi „krok milowy w europejskim procesie pojednania, a także w trudnym procesie rozliczeń Niemiec z narodowosocjalistyczną przeszłością” – cytują autorzy fragmenty z uzasadnienia Ministerstwa Finansów, wydawcy znaczka.
Brandt prosi o przebaczenie
Willy Brandt, sam przeciwnik nazizmu, „prosił w imieniu swoich rodaków o przebaczenie za niezliczone zbrodnie dokonane w czasie wojny przez Niemców, przede wszystkim w Polsce” – czytamy w uzasadnieniu resortu finansów.
Broessler i Hassel przypominają, że nie wszyscy Niemcy chcieli, aby w ich imieniu prosić Polaków o wybaczenie. 48 proc. ankietowanych uważało wtedy ten gest za przesadę, a tylko 41 proc. za odpowiedni. Umowa o normalizacji wzajemnych stosunków z 1970 r. była elementem „Polityki wschodniej” Brandta, ostro zwalczanej wówczas przez CDU. Traktat nie rezygnuje z niczego, co nie byłoby już dawno temu stracone – bronił się Brandt.
Komunistyczne władze nieufne
Autorzy zaznaczają, że także strona polska nie była zdecydowana, jak potraktować gest Brandta. „Komunistycznym władzom gest wydawał się podejrzany; zaledwie dwa lata wcześniej wyrzucili z kraju w ramach antysemickiej kampanii 13 tys. Żydów” – piszą niemieccy dziennikarze.
Uklęknięcie Brandta kojarzone jest w Polsce nie tyle z późniejszym przezwyciężeniem konfliktu Wschód-Zachód, co z początkiem końca pielęgnowanego przez polskich narodowych komunistów stereotypu niemieckich odwetowców, a tym samym „kamieniem milowym polsko-niemieckiego pojednania” – powiedział „SZ” polityk Zielonych Manuel Sarrazin.
Broessler i Hassel podkreślają, że praca nad pojednaniem trwa. Przypominają, że Bundestag niedawno opowiedział się za utworzeniem w Berlinie miejsca pamięci poświęconego polskim ofiarom niemieckiej okupacji.
Powrót do wizerunku Niemca jako przeciwnika
Autorzy zwracają uwagę, że okrągła rocznica gestu Brandta nie jest w Polsce wielkim wydarzeniem. „W czasie, gdy narodowo-populistyczny rząd PiS broni się w związku z demontażem państwa prawa przed utratą w przyszłości miliardów (euro) przekazywanych przez europejskich, a więc także niemieckich podatników, wspomnienie o geście pokory Brandta nie pasuje do wizerunku niemieckiego przeciwnika, który PiS raz po raz odnawia” – czytamy w „SZ”.
Szef gabinetu prezydenta RP Krzysztof Szczerski złoży w sobotę przed południem wieniec. Ten sam Szczerski jeszcze kilka dni temu oskarżał Niemcy o stosowanie mieszanki „szantażu, lobbingu i medialnej presji” w celu złamania sprzeciwu Polski i Węgier przeciwko mechanizmowi praworządności. Autorzy przypominają wypowiedzi ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, że mechanizm praworządności jest „gwałtem na europejskim prawie” dokonanym przez Komisję Europejską, kierowaną przez niemiecką polityk Ursulę von der Leyen, razem z prezydencją Niemiec. Niemcom chodzi, zdaniem ministra, nie o praworządność, lecz o „polityczne, kulturowe i gospodarcze skolonizowanie” Polski i Węgier.
„SZ" przypomina, że autorem hasła o grożącej kolonizacji jest szef PiS Jarosław Kaczyński. Propagandową kampanię przeciwko rzekomemu szantażowi ze strony Niemiec prowadzi kontrolowana przez PiS telewizja państwowa PiS. Kapitulacja przed tym dyktatem oznaczać będzie „mordowanie nienarodzonych, przyznanie praw gejom i lesbijkom czy też handel dziećmi” – ostrzegają telewizyjne „Wiadomości".
Antyniemiecka propaganda pozostawia ślady
Autorzy piszą, że pisowska propaganda nie pozostaje bez echa w polskim społeczeństwie. Sympatia Polaków do Niemców, wzrastająca w latach 2008–2018 z 30 do 56 proc., spadła w lecie 2020 do 42 proc. Równocześnie, dwie trzecie Polaków popiera uzależnienie funduszy unijnych od praworządności.
Broessler i Hassel zwracają uwagę, że niezależnie od politycznych turbulencji, polsko-niemiecki handel kwitnie. Premierzy Mateusz Morawiecki i Angela Merkel chwalili „wielostronne więzy” łączące oba kraje podczas jubileuszowych uroczystości zorganizowanych niedawno przez Niemiecką Izbę Handlu. Polska jest trzecim, po Holandii i Francji, a przed Włochami, największym europejskim partnerem handlowym Niemiec.