Wojna w Ukrainie i zboże: pięć faktów

Co z umową zbożową między Ukrainą a Rosją?

Zgodnie z porozumieniem zawartym w Turcji, zablokowane w Ukrainie zboże powinno móc zostać bezpiecznie wyeksportowane. Umowa ta przewidywała m. in. utworzenie zabezpieczonych korytarzy na Morzu Czarnym między Ukrainą i Bosforem. Nie wolno było atakować statków znajdujących się w tych korytarzach oraz portów uczestniczących w eksporcie ukraińskiego zboża.

Rosja w ten weekend jednak ogłosiła, że zawiesza swój udział w tej umowie. Powód: Ukraina i Wielka Brytania podobno zaatakowały rosyjską flotę czarnomorską za pomocą dronów. Tak twierdzi Moskwa. Ucierpiały na tym również statki zabezpieczające korytarz zbożowy. Między innymi lekko uszkodzony został trałowiec.

Ukraina i Wielka Brytania podważają tę wersję zdarzeń i twierdzą, że Rosja sfingowała atak. Pomimo wycofania się Moskwy z porozumienia, statki przewożące ważny ładunek zboża mają nadal pływać korytarzem czarnomorskim. Czy Rosja je przepuści, tego jeszcze nie wiadomo.

Jaką rolę odgrywa Ukraina w globalnym bezpieczeństwie żywnościowym?

Ukraina jest jednym z najważniejszych producentów zbóż na świecie; uprawia i eksportuje głównie pszenicę, kukurydzę i jęczmień. Według Komisji Europejskiej, na Ukrainę przypada 10 procent światowego rynku pszenicy, 15 procent rynku kukurydzy i 13 procent rynku jęczmienia. Jest też najważniejszym graczem na rynku oleju słonecznikowego (ponad 50 proc. światowego handlu).

Kukurydza (pierwsze miejsce) i pszenica (drugie miejsce) są najczęściej uprawianymi zbożami na świecie. Jeśli ich tak ważny eksporter, jakim jest Ukraina, wypadnie z rynku, może to mieć poważny wpływ na światowe bezpieczeństwo żywnościowe.

Kto jest największym producentem pszenicy, kukurydzy i jęczmienia?

Według statystyk Departamentu Rolnictwa USA, w sezonie 2021/22 Ukraina była siódmym co do wielkości producentem pszenicy na świecie, z wynikiem 33 mln ton. Tylko Australia, USA, Rosja, Indie, Chiny oraz UE na pierwszym miejscu, jeśli zsumować produkcję pszenicy wszystkich państw wchodzących w jej skład, wyprodukowały jej więcej.

W przypadku kukurydzy Ukraina jest na szóstym miejscu. Więcej kukurydzy od połowy 2021 do połowy 2022 roku uprawiano tylko w Argentynie, UE, Brazylii, Chinach i – najwięcej – w USA. W przypadku jęczmienia Ukraina jest miejscu czwartym. Przed nią znajdują się Australia, Rosja i na pierwszym miejscu – kraje UE.

Kto głównie importuje te zboża?

Największymi importerami pszenicy w 2020 roku, według Observatory of Economic Complexity (OEC), witryny do wizualizacji danych dotyczących handlu międzynarodowego, były: Egipt (5,2 mld dolarów), Chiny (3,47 mld dolarów), Turcja (2,44 mld dolarów), Nigeria (2,15 mld dolarów) i Indonezja (2,08 mld dolarów). Największym nabywcą pszenicy, zwłaszcza z Ukrainy, także był Egipt, co widać na poniższym wykresie.

Jeśli chodzi o kukurydzę, czołowymi importerami w 2018 roku były Meksyk (3,14 mld dolarów), Japonia (2,94 mld dolarów), Korea Południowa (1,92 mld dolarów), Wietnam (1,85 mld dolarów) i Hiszpania (1,72 mld dolarów). W tej chwili OEC nie dysponuje bardziej aktualnymi danymi na ten temat. Głównymi odbiorcami kukurydzy z Ukrainy były między innymi Holandia, Hiszpania i Chiny.

W przypadku jęczmienia do głównych jego odbiorców w 2020 roku należały Chiny (1,77 mld dolarów), Arabia Saudyjska (1,38 mld dolarów), Holandia (512 mln dolarów), Belgia (369 mln dolarów) i Niemcy (307 mln dolarów). Największym odbiorcą ukraińskiego jęczmienia także były Chiny.

Jak wojna Rosji z Ukrainą wpływa na światowy rynek zbóż?

Transport ukraińskiego zboża został zawieszony wskutek blokady ukraińskich portów przez Rosję. Na całym świecie podsyciło to obawy o niedobór zbóż i doprowadziło do gwałtownego wzrostu ich cen.

Do połowy maja ceny eksportowe pszenicy i kukurydzy osiągnęły rekordowy poziom, co – według ONZ – grozi poważnymi konsekwencjami, zwłaszcza w Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji, gdzie pandemia koronawirusa i jej skutki i tak już trwale pogorszyły sytuację żywnościową.

Od tego czasu sytuacja na rynku zbóż uległa jednak odprężeniu. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) ocenia, że mimo wojny na Ukrainie światowe zbiory zbóż w tym roku będą prawdopodobnie tylko nieznacznie mniejsze niż w roku 2021. W tej chwili można jedynie czekać, czy i jak wypowiedzenie przez Rosję umowy zbożowej wpłynie na sytuację na światowym rynku zbóż.

Chcesz skomentować ten artykuł? Zrób to na Facebooku! >>

Uwaga redakcji: niniejszy artykuł został zaktualizowany 31.10.2022 roku i uzupełniony o informacje dotyczące wycofania się Rosji z porozumienia zbożowego oraz nowy wykres cen pszenicy.