„Znowu będzie pożar“. Lesbos nie chce drugiego obozu

Patrique patrzy z niedowierzaniem przez ogrodzenie z siatki. Agencja ONZ ds. Uchodźców UNHCR stawia namioty kilkaset metrów dalej, oddzielone kilkoma ogrodzeniami z drutu kolczastego. Po wielkim pożarze, który strawił obóz Moria, grecki rząd obiecał szybką pomoc. Jak dotąd prawie żadna pomoc nie dotarła. – Niewiele rzeczy, które posiadałem, straciłem w płomieniach – mówi Patrique. 42-letni Angolczyk jest na Lesbos od 11 miesięcy. Dla niego to prawie rok w piekle. – Rząd musi nam teraz pomóc. Muszą nas zabrać do Aten, Niemiec lub innego kraju w Europie – mówi.

Powstający teraz obóz namiotowy nie jest dla niego rozwiązaniem. – Za dwa tygodnie stanie się to samo. Znowu ktoś podłoży ogień.

Jak mówi, w Angoli członkowie jego rodziny byli prześladowani i zginęli. – Mnie też by zabili. Dlatego tu jestem. Potrzebuję ochrony – mówi. Nie znalazł jest jednak w Grecji. – Nie mam tu przyszłości.

Bez dachu nad głową i żywności

W pobliżu stoją opancerzone niebieskie autobusy policyjne. Za nimi, na środku głównej drogi prowadzącej do stolicy wyspy Mityleny, stoją tysiące bezdomnych. Rodziny, matki z małymi dziećmi, a nawet noworodkami, szukają cienia. W południe temperatura przekracza 30 stopni. Niektórzy mają namioty, które dostali od organizacji pozarządowych. Inni zbudowali z bambusa i dużych liści prowizoryczne szałasy. Ucieczka i nieraz lata pobytu w Morii sprawiły, że potrafią improwizować. Mimo miliardów płynących z Brukseli do greckiego rządu są przyzwyczajeni do radzenia sobie samemu.

Dwóch chłopców gra w siatkówkę. Z uszkodzonego węża tryska woda. Szereg ludzi czeka, by napełnić plastikowe butelki. Kobiety powiązały liściaste gałęzie w miotły i zamiatają ziemię pod prowizorycznymi dachami. Nie ma toalet. Ludzie muszą załatwiać się w naturze. Na razie władze i wolontariusze rozdzielili już przynajmniej wodę, ale brakuje jedzenia. – Zjadłem dziś tylko jedno ciastko – mówi młody Afgańczyk.

– Wojsko przyjedzie o 14:30 i przywiezie jedzenie – zapewniała poprzedniego wieczoru wolontariuszka rozdająca przygotowane przez siebie i innych posiłki. – Jedzenia nie starcza dla wszystkich. Wydawanie żywności jest chaotyczne. Nie wystarczy jeść raz dziennie – mówi. Greckie władze muszą wreszcie coś zrobić – dodaje.

Znienawidzone organizacje

Również dla organizacji pomocowych sytuacja jest trudna. Od starć w marcu tego roku, kiedy to przemoc wobec pracowników organizacji pozarządowych i dziennikarzy wymknęła się spod kontroli, wielu opuściło wyspę. Presja wzrosła nawet w przypadku Lekarzy bez Granic. Lokalne władze zamknęły niedawno klinikę leczącą COVID-19 u uchodźców, którą organizacja założyła w pobliżu obozu. Nałożono też grzywnę w wysokości 35 tys. euro, bo klinika znajdowała się na terenie przemysłowym.

Po pożarze sytuacja jest szczególnie krytyczna – wyjaśnia Faris Al Jawad z organizacji Lekarze bez Granic. – Właśnie teraz jesteśmy potrzebni – mówi.

Jednak w trosce o ataki ze strony miejscowych trzeba zachować szczególną ostrożność. – Teraz chodzi o zdefiniowanie położenia. Ludzie się rozproszyli. Nasi pracownicy chodzą w terenie, rozmawiają z nimi i wyjaśniają, że klinika jest otwarta.

Ale nawet teraz kontakt z niektórymi jest utrudniony. – Pięć minut temu ktoś jechał na motocyklu za naszą kliniką i krzyczał na nas.

Niemcy mają przyjąć uchodźców

Erik Marquardt, poseł niemieckich Zielonych do Parlamentu Europejskiego nie rozumie takiego nienawistnego zachowania. Ale wie, że Europa obarcza mieszkańców Lesbos ogromnym balastem. – Dobrze pamiętam rok 2015, kiedy tutejsza ludność była chętna do pomocy. Potrzebne były struktury, o których wcześniej nikt nie pomyślał, by przygotować się na takie sytuacje – mówi. Teraz, po wielu podróżach na Lesbos, sytuacja jest inna: – UE nie zdołała zbudować systemu gwarantującego zakwaterowanie, edukację szkolną, zaopatrzenie w żywność, ale także ochronę przeciwpożarową.

Tylko w ten sposób było możliwe podłożenie ognia i doszczętne spalenie największego obozu dla uchodźców w Europie. Zdaniem Marquardta polityka całkowicie zawiodła. – Na granicach zewnętrznych uczyniliśmy z ludzi ofiary.

Dla niego, po pożarze w Morii chodzi teraz o zapewnienie strukturalnej i trwałej pomocy. Przez powstanie nowego obozu na Lesbos powróci ten sam problem. – Musimy teraz zyskać trochę czasu, aby ludzie już nie cierpieli. W tym czasie trzeba znaleźć polityczne rozwiązania, ale na podstawie analizy, która pokazuje, że przepełnione obozy na zewnętrznych granicach co rusz prowadzą do katastrofy – mówi polityk Zielonych. Proponuje, by do natychmiastowej pomocy wykorzystać statki wycieczkowe, które od miesięcy stoją puste i nie wyruszają w trasy ze względu na pandemię koronawirusa.

W tym czasie państwa UE musiałyby wreszcie uświadomić sobie swoją odpowiedzialność, w tym Republika Federalna, która obecnie przewodniczy Unii Europejskiej. – Nie możemy szukać europejskiego rozwiązania, zachowując europejski problem – stwierdza Erik Marquardt. – Niemiecki rząd federalny zgodził się w umowie koalicyjnej, że co roku przyjmie 180-200 tys. osób. Od dwóch lat nie wywiązuje się z tego zobowiązania. W zeszłym roku złożono 139 tys. wniosków o azyl, w tym roku nawet mniej. Nawet jeśli przyjmie się wszystkich 27 tys. uchodźców przebywających obecnie na greckich wyspach, wielka koalicja w Niemczech nie osiągnęłaby granicy, którą sama sobie wyznaczyła.