د امریکا د ولسمشر د واک حدود چيري پای ته رسيږي؟

په امریکا کې ولسمشر د څلورو کلونو له پاره ټاکل کیږي، خو حد اکثر تر دوو قانوني دورو وروسته یې وخت پای ته رسیږي. نوموړی هم د حکومت او هم د دولت د مشرۍ چارې پر مخ وړي. له کانګرس څخه د تائید شوي قانون عملي کول د هغه مسئولیت دی. په مجموع کې نږدې ۴ میلیونه کسان د هغه تر لاس لاندې کار کوي.

په امریکا کې دری لویې ادارې د یو بل په پریکړو کې د شریک کیدو حق لري او په دې توګه د یو بل واک یا اختیارات محدودوي. ولسمشر خلکو ته د بخښنې اعلان کولی شي او د فدرالي ادارې له پاره قاضیان نومولی شي، خو یوازې د سنا مجلس په خوښه. د سنا د مجلس په خوښه خپل د کابینې وزیران او سفیران هم ټاکلی شي. په دې توګه نو مقننه قوه چارواکي هم کنترولی شي.

ولسمشر باید د هیواد د وضعیت په اړه کانګرس ته معلومات ورکړي او دا کار هغه دواړو شوراګانو ته د وینا پر مهال کوي. که څه هم ولسمشر کانګرس ته د قوانینو مسودې نه شی وړاندې کولی، خو دغو دواړو شوراګانو ته د وینا پر مهال موضعات ور په ګوته کوي. په دې توګه هغه د ولس په ملاتړ سره پر کانګرس فشار واردولی شي، خو تر دې زیات د ولسمشر په اختیار کې څه نه وي.

ولسمشر واک لري چې یوه قانوني مسوده بې له لاسلیک څخه بیرته کانګرس ته واستوي او هغه ویټو کړي. کانګرس په دواړو شوراګانو کې د رایو په اکثریت یعنې د دوه پر دریو رایو سره دغه ویټو بې اغیزې کړي. د سنا د مجلس په حواله د امریکا په تاریخ کې ولسمشر ۱۵۰۰ ځله خپل د ویټو له حق څخه استفاده کړې چې یوازې ۱۱۱ ځله بیا دغه ویټو رد شوې.

د اساسي قانون او لویو محکمو په پریکړو کې دا خبره په بشپړ ډول واضح نه ده چې په اصل کې ولسمشر تر کومې اندازې واک لري. ولسمشر له یوه بل ډول ویټو څخه هم کار اخیستلی شي، هغه دا چې د کانګرس له خوا یوه قانوني مسوده بې له تائید څخه له ځان سره وساتي او له ياده یې وباسي. بیا نو دغه قانون نه هم عملي کیږي او نه هم کانګرس دا ډول ویټو ردولی شي. دا سیاسي چال د امریکا په تاریخ کې تر ۱۰۰۰ زیات وارې استعمال شوی دی.

ولسمشر حکومتي چارواکو ته امر کولی شي چې هغوي باید څنګه خپلې دندې ترسره کړي. دا د«ایګزیکټیو آرډرز» یا اجرایې امر د قانون درجه لري او د کومې بلې ادارې له خوا منضورۍ ته اړتیا نه لري. خو سره له دې هم ولسمشر خپل په خوښه هر څه نه شي کولی. داسې حکم یا د محکمې له خوا منسوخ کیږي او یا هم کانګرس د دا ډول یو حکم پر ضد یو نوی قانون جوړولی شي. بل ولسمشر بیا دغه احکامات په یو لاسلیک سره ختمولی هم شي.

ولسمشر له نورو حکومتونو سره مختلف تړونونه کولی شي، چې باید د سنا مجلس د دوه پر دریو سناتورانو له خوا تائید شي. د دې له پاره چې ولسمشر د سنا مجلس سره په ټکر کې واقع نه شي ولسمشر د تړون پر ځای د حکومتي موافقو لاره خپلوي چې د کانګرس تائید ته اړتیا نه پیدا کیږي. دغه موافقې تر هغه وخته پورې د اجرا وړ وي تر څو چې کانګرس یې پر وړاندې اعتراض نه وي کړی.

ولسمشر د امریکایې پوځ سر اعلی قوماندان دی، خو د جګړې اعلان کول د کانګرس د اختیاراتو په دایره کې شاملیږي. دا خبره واضحه نه ده چې ولسمشر تر کومې اندازې د کانګریس له تائید پرته خپل پوځي قطعات په یوه جګړه کې ښکیل کولی شي. د ولسمشر له خوا د یتنام په جګړه کې د شاملیدو تر پریکړې وروسته کانګرس قانون جوړ کړ. دا په دې معنی چې ولسمشر تر هغې وخته پورې خپله پریکړه عملي کولی شي، تر څو کانګرس یې پر ضد نه وي.

که ولسمشر له واک څخه ناوړه استفاده وکړي او یا د کوم جرم مرتکب شي، نو د استازو مجلس د هغه له دندې څخه د ګوښه کولو هڅې پيلولی شي. تر اوسه پورې له دې امکان څخه دوه واره کار اخیسل شوی چې دواړه ځل له ناکامۍ سره مخامخ شوی دی. خو کانګرس یوه بله وسله هم په اختیار کې لري چې هغه د بودیجې د تصویب موضوع ده. کانګرس بودیجه منصوروي او که وغواړي ولسمشر ته د بودیجې په اختیار کې ورکولو لړۍ بندولی شي.