طالبانو د ملګرو ملتونو د عمومي منشي څرګندوني رد کړې
۱۴۰۰ بهمن ۱۱, دوشنبه
په یوه رپوټ کې چې اسوشیتد پريس خبري آژآنس د يکشنبې په ورځ خپور کړی دی، د ملګرو ملتونو د عمومي منشي، انتوني ګوتريش په حواله پکښې راغلي دي چې د دغو ادعاو پر اساس، د قربانيانو «له دوه پر درې څخه ډير» يې بې محاکمې طالبانو وژلي دي، سربیره پر دې چې طالبانو د پخواني حکومت او د امریکا په مشرتوب د پوځي ائتلاف کارکوونکو ته د «عمومي عفوې» اعلان هم کړی دی.
طالبانو نن دوشنبه د جنوري ۳۱مه دغه خبرې رد کړي. د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد پر ټويټر ليکلي دي: «د ملګرو ملتونو د سرمنشي هغه خبرې سمې نه دي چې ګڼي په افغانستان کې د اسلامي امارت تر حاکمیدو وروسته د پخواني حکومت سل تنه غړي وژل شوي.»
مجاهد همدارنګه ويلي دي چې «له عفوې وروسته هيچاته اجازه نشته چې چاته زیان ورسوي.»
خو ګوتریش د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په رپوټ کې ادعا کړې ده چې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي ماموریت هم داسې «معتبرې ادعاوې» ترلاسه کړي دي چې «د داعش خراسان ډلې سره د اړیکو لرلو په تور، لږ تر لږه ۵۰ کسان د محاکمې پرته وژل شوي دي.» ياده ترهګره ډله په افغانستان کې فعالیت لري.
ګوتریش زیاته کړې ده چې د طالبانو د تضمینونو سربیره، د ملګرو ملتونو سیاسي ماموریت همدارنګه د پخواني حکومت او د نړیوال ائتلاف کارکوونکو د «لادرکه کیدو او د تاوتریخوالو د نورو داسې پيښو په اړه چې د ژوند حقوق او جسماني تمامیت نقضوي،» معتبرې ادعاوې ترلاسه کړي دي.
ګوتريش ويلي دي چې د بشري حقونو د مدافعانو او د رسنيو پر کارکوونکو هم د «بریدونو، ډار، آزار او اذیت، خپل سري نیولو، بد رفتاريو او وژنو» پیښې ادامه لري.
د هغه په خبره اته تنه مدني فعالان وژل شوي دي چې په دې ډله کې درې يې د طالبانو او درې نور يې د داعش ډلې له خوا وژل شوي دي. همدا رنګه ۱۰ نور کسان په موقتي توګه نيول شوي چې د طالبانو له خوا وهل ډبول شوي او ګواښل شوي دي.
دوه ژورنالیستان وژل شوي دي، چې په دوی کې یو يې داعش وژلی دی او دوه نور ژورنالیستان بیا د ناپيژاندو وسله والو کسانو له خوا ټپیان شوي دي.
د ملګرو ملتونو عمومي منشي وویل چې د ملګرو ملتونو ماموریت د موقتي توقیفونو، وهلو ډبولو، رعب او ګواښلو ۴۴ پیښې مستند کړي چې ۴۴ واړه يې د طالبانو له خوا شوي دي.
د طالبانو یوه بل ویاند بلال کریمي هم د ذبیح الله مجاهد خبرې پر ټويټر خپرې کړي دي. د دغو څرګندونو په یوه برخه کې ويل شوي: «که د شخصي انتقام جويي له امله داسې کومه پيښه شوي وي، موږ يې پلټنه کړې او عاملین مو مجازات کړي دي.»
طالبانو تر شلن کلنې جګړې وروسته، تیرکال له افغانستان څخه د امریکايي او ناټو قواوو د وتلو په وروستيو شپو ورځو کې د افغانستان ډيري سیمې په خپل کنټرول کې راوستلې. دوی هغه وخت په پر له پسې توګه ولسوالۍ ونيولې او بیا يې د ولایتونو مرکزونه هم یو د بل پسې ونيول او د اګست مياشتې پر ۱۵مه له کوم مقاومت پرته کابل ښار ته دننه شول، په داسې حال کې چې پخوانی ولسشمر محمد اشرف غني له هیواده ووت.
طالبانو په ابتدا کې د پخواني حکومت او د نړیوالو ځواکونو ټولو کارکوونکو ته د عمومي عفوې اعلان وکړ. دوی همدارنګه د ښځو او قومي اقلیتونو په تړاو د زغم او ټول شمولیت ژمنه وکړه. اما طالبانو پر ښځو باندې بندیزونه ولګول او په حکومتي ادارو کې يې ګومارنې په نارینه وو پورې منحصرې کړې، چې دغه کړنې يې د نړیوالې ټولنې د نارضایتۍ سبب شوي دي.
د رپوټونو پر اساس او څرنګه چې طالبان هم وايي په اوس وخت کې افغان میرمنې یوازې د افغانستان په محدودو ادارو له هغې ډلې روغتيا، هوايي ډګر او معارف کې کار کوي.
د طالبانو په راتلو سره په افغانستان کې بشري او اقتصادي وضعیت هم سخت خراب شوی دی. ګوتريش وويل: «په افغانستان کې ناوړه وضعت د طالبانو تر واکمنیدو شپږ میاشتې وروسته هم په خپل حالت کې پاتې دی په داسې حال کې چې د ټول هیواد په سطحه د سیاسي، ټولنیز اقتصاد او بشري ټکانونو پیښې په تکراریدو دي.«
ګوتریش وویل چې افغانستان نن ورځ له ګڼو بحرانونو سره مخ دی؛ لکه: د ودې په حال کې بيړنی بشري وضعیت، یو ستر اقتصادي انقباض، د بانکي او نغدي سیستم فلجیدل، اوږده وچکالي، او د ټولشموله حکومت په جوړیدو او نجونو او ښځو ته د تعلیم او کار حقونو په برخه کې د طالبانو ناکامي.
د ملګرو ملتونو سازمان عمومي منشي د ۲۰۲۲م کال کې تر مارچ مياشتي پورې د ۲۲ اعشاریه ۸ میلیونه افغانانو د «بحراني» وضعیت او د «عاجلو» خوړو د نه خونديتوب وړاندوینه کړې ده.
هغه خبرداری ورکوي چې له دې ډلې به تقریبا ۹ میلیونه کسان د «عاجلو» خوړو له کمښت سره مخ شي کوم چې په خپل ډول کې د نړۍ په سطح تر ټولو لوړ رقم دی. د دې تر څنګ د هغو ماشومانو چې عمرونه يې له پنځو کلونو ښکته دي نیمايي برخه به يې له شدیدې خوارځواکۍ سره مخ وي.
دا لومړی ځل نه دی چې پر طالبانو واک ته تر رسیدلو وروسته د پخواني حکومت د کارکوونکو او امنيتي ځواکونو د محاکمې پرته وژنو تورونه لګول کيږي. طالبانو تر دې مخکې د دا ډول ادعاو په تړاو ويلي دي چې دوی عمومي عفوې ته ژمن دي او د انتقامي او خپلسري وژنو سره یې مخالفت ښودلی دی. ځينې طالب چارواکو دغه ډول قتلونه د شخصي دښمنيو پر اساس بولي او وايي چې دوی يې مخالف دي او دا ډول کړنې دې طالبانو پورې نه تړل کيږي.