ټرمپ به د طالبانو د ادارې پر وړاندې څه ډول سیاست غوره کړي؟
۱۴۰۳ آبان ۱۷, پنجشنبه
ډونالد ټرمپ یو له هغو کسانو ګڼل کیږي چې په سملاسي ډول لوی پریکړې کوي. ټرمپ په خپلې لومړۍ دوره کې له طالبانو سره د څو ځلو مذاکراتو وروسته د دوحې تړون لاس لیک کړ. هغه تړون چې له افغانستانه د امریکایې ځواکونو وتلو ته یې لاره هواره کړه. خو په دغه تړون کې داسې موارد هم ول چې د ټرمپ په وینا طالبانو هغه عملي نه کړل.
اصلي پوښتنه دا ده چې ایا ټرمپ به د افغانستان او طالبانو په اړه د جو بایدن د حکومت سیاست تعقیب کړي او که بیا کتنه به ورته وکړي؟
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویلې، هیله لري چې د متحده ایالاتو راتلونکې اداره به د دواړو هیوادنو د اړیکو د ښه کولو له پاره واقعبینانه ګامونه پورته کړي.
د طالبانو یو شمیر مخالفین بیا هیله مند دي چې ټرمپ به د طالبانو پر وړاندي سخت سیاست غوره کړي او ځینو یې آن د ټرمپ له پاره کمپاین هم کاوه.
جنرال سمیع سادات چې د افغانستان له پخوانیو ځواکونو څخه دی او په امریکا کې یې د طالبانو پر ضد جبهه جوړه کړې ده، د افغانستان په هکله متحده ایالاتو د سیاست د بدلونو په اړه هیله من دی.
سادات چې د متحده ایالاتو د ولسمشرۍ په ټاکنو کې یې د ټرمپ د بریا له پاره یې کمپاین کاوه، دویچه ویله ته وویل: «موږ د افغانستان له پاره د ښاغلي ټرمپ له پروګرامونو ملاتړ کوو او د هغه له ټیم سره مو د افغانستان او امریکا تر منځ د نوي مشارکت په اړه خبري هم کړې دي. د هغه په بریالې کیدو سره د افغانستان او امریکا تر منځ د نوي مشارکت احتمال ډیر دی.»
ټرمپ د خپل کمپاین پر مهال له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو پر څرنګوالي سختې نیوکې کړې وې او دا یې د امریکا په تاریخ کې تر ټولو شرمونکې شیبه بللې وه.
نوموړي د ډیموکرات ګوند له کاندیدې کاملا هریس سره په مناظره کې دا هم وویل چې طالبانو د دوحې د موافقې شرایط نه دي عملي کړي.
د نړیوالو اړیکو کارپوه صادق امیني وايي، د امریکا نوې اداره به د افغانستان په اړه په خپلو سیاستونو کې بدلون راولي: »په تېرو درو کلونو کې ستونزه دا وه چې په سپينه ماڼۍ کې يو داسې ټيم او رهبري موجوده وه چې د افغانستان اړونده مسايلو او حتی د افغانستان له نوم اخیستو سره یې چندان لیوالتیا نه درلوده، او د حاکمیت په تغیر سره...به په دې اړه د یوه جدي بدلون شاهد واوسو.«
امیني زیاتوي چې سپینې ماڼۍ ته د نوي ټیم په ورتګ سره به له طالبانو سره د تعامل فصل پای ته ورسیږي او پر طالبانو به د بندیزونو او فشارونو انتخابونه پر میز وي.
ددې تر څنګ ټرمپ په کراتو د کابل په شمال کې د بګرام اډې اهمیت ته اشاره کړې او ویلي یې دي چې له دې اډې څخه د امریکایې ځواکونو د ایستلو پلان نه وو. ایا دا څرګندونې د افغانستان ته د بېرته ورګرځیدو په معنا دي؟
د افغانستان د »متحدې جبهې« د سیاسي څانګې مشر قیوم رحیمي چې د طالبانو سیاسي مخالف دی، د دویچه ویله پخلاینې خپرونې که دا په ډاګه کړه چې افغانستان ته د امریکايي ځواکونو د ورتګ امکان ډېر کم دی او دا په شرایطو پورې تړلې ده. هغه زیاته کړه چې امریکا داسې انتخابونه هم لري چې په افغانستان کې د نظامي حضور پرته هم کولی شي د ګواښونو پر وړاندې په دغه هیواد کې مقابله وکړي.
رحیمي وویل: «په یو صورت کې که چیرې ثابته شي چې په اروپا یا امریکا کې د یوې سترې امنیتي پېښې منشا په افغانستان کې ده، نو طبیعي ده چې هلته د هر کا ترسره کول خپل حق ګڼي، خو زه فکر کوم چې امریکا او ناټو په افغانستان کې نور کارتونه لري او د دې اړتیا نه شته چې هلته سرتیري واستوي.»
د جو بایدن ادارې که څه هم د طالبانو پر سیاست تل نیوکه کوله خو په عین وخت کې یې د دغې ډلې د مخالفینو ملاټړ هم نه کاوه.
د ترمپ په اداره کې دواشنګتن او د طالبانو د مخالفینو تر منځ د احتمالي اړیکو د جوړیدو په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې قیوم رحیمي وویل، چې داسي یو څه امکان لري: «د ټرمپ پالیسي او ستراتیژي داسې ده چې په سیمه کې یعنې په منځني ختیځ کې غواړي بدلونونه راشي او وضعیت بدلون ومومي، او مخکې له دې د ټرمپ له ټیم سره د افغانستان په اړه په بیلا بیلو مسائلو خبرې اترې شوي دي زه فکر کوم چې ټرمپ به تغییرات راولي.»
خو په ورته وخت کې د اوکراين پر وړاندې د روسيې د جګړې او د منځني ختيځ د جګړې په څېر سترو بحرانونو ته په پام سره، د افغانستان مسله په امريکا او نړيواله کچه ډېره نه مطرح کیږي.