Letërsia shqipe në Leipzig

Politike, lirike, femërore, erotike - do të jetë letërsia shqipe që do të njohin këtë vit lexuesit në Panairin e Librit në Leipzig. Shoqata e Botuesve Shqiptarë (SHBSH) ka shfrytëzuar festimet e 100 vjetorit të Pavarësisë për ta forcuar praninë e saj të dytë në këtë panair, i cili me rubrikën “Leipzig liest” ("Leipzigu lexon") konsiderohet si festa më e madhe e lexuesve në Evropë. 2600 aktivitete në 350 pika të ndryshme mbahen në kuadër të panairit, e ndër to ka edhe një seri aktivitetesh me autorët shqiptarë. “Pjesëmarrja jonë e parë në vitin e kaluar na shërbeu të njihemi më mirë me natyrën e veprimtarive në Panairin e Librit të Leipzigut, prandaj edhe arritëm të bënim një negociim më të mirë të temave”, thotë për Deutsche Wellen drejtuesi i SHBSH-së, Petrit Ymeri.

Helena Kadare me orë letrare

Në krye të autorëve shqiptarë këtë vit është një grua: Helena Kadare, e cila në Panairin e Tiranës 2011 u shpall “Autorja e vitit”. Ajo është e vetmja që në Leipzig prezantohet para publikut në një orë letrare solo me “Një grua nga Tirana” (17 mars). Përkthimi i Basil Schaderit me titullin “Eine Frau aus Tirana” ka dalë në treg në vitin 2009 në shtëpinë botuese vjeneze “Residenz”. Kadare merr pjesë më 16 mars edhe në një diskutim të udhëhequr nga përkthyesja Elvana Zaimi për rolin e femrës në letërsinë e sotme shqipe. Me të diskutojnë Lindita Arapi, e cila me debutimin e saj në prozë të gjatë “Vajzat me çelësat në qafë” u shpall më 2011 po shkrimtarja më e mirë e vitit nga Akademia Kult, docentja e letërsisë në Universitetin e Tiranës Persida Asllani dhe autoren e re nga Kosova, Blerina Rogova Gaxha.

Me gra përfaqësohet Shqipëria edhe në një diskutim të shtunën (17 mars) me titullin “homo politicus – homo poeticus” për ndikimin e politikës në letërsi, ku dy docentet e Universitetit të Tiranës, Dhurata Shehri dhe Lili Sula do të bisedojnë me kolegë nga Bullgaria dhe Rumania. Gratë diskutojnë paradite për politikën, burrat pasdite për lirikën: Agron Tufa, Ermir Nika dhe Romeo Çollaku do ta njohin publikun të shtunën me veçoritë e këtij zhanri në shqip. Pika kulmore e prezantimit të Shqipërisë mendohet të arrihet në mbrëmjen e së shtunës, pak para mesnate, në Natën Ballkanike, me një shfaqje të kuartetit të harqeve të TVSH-së dhe një temë që i përshtatet orës së vonë: Erotika në letërsinë shqipe.

Më shumë fonde zyrtare
Ndryshe nga vitet e mëparshme, kur programi ishte financuar në një pjesë shumë më të madhe nga të huajt, këtë radhë është Shqipëria ajo që ka dhënë kontributin kryesor, thotë për Deutsche Wellen, bashkëpunëtorja e TRADUKI-t dhe hartuesja e programit të Evropës Juglindore, Alida Bremer. Kryetari i SHBSH-së Petrit Ymeri thotë se një pjesë e fondeve vijnë nga Ministria e Kulturës. “Ne kemi premtime, kemi edhe një marrëveshje bashkëpunimi trevjeçar me këtë institucion, dhe besoj se ata do t'i realizojnë këto premtime. Kjo pjesëmarrja jonë e organizuar në Leipzig nuk është biznes, por është në shërbim të kulturës shqiptare, është një përpjekje për të paraqitur një pjesë të saj në këtë dritare të bukur, siç është Panairi i Librit."

Kosova alternative

Mbështetja institucionale zyrtare, që ndihet tek prezenca e Shqipërisë në panair mungon tek ajo e Kosovës, e cila merr pjesë për herë të parë me një stendë të vetën. Kryetari i Unionit të Botuesve, Behxhet Bici, i tha Deutsche Welles, se deri në momentin e fundit nuk ka qenë e qartë se a do të merrnin ndihmë nga shteti apo jo. “Ndaj edhe stenda jonë do të jetë e vogël, afro tetë metra katrorë, por të paktën jemi prezent”, thotë Bici, që është botuesi i shoqatës Elta BS. Bici thotë se shuma e premtuar nga Ministria e Kulturës nuk kishte mjaftuar as për stendë. Ndihmë, thotë Bici, shpresojmë të marrim pak edhe nga Ambasada e Kosovës në Berlin.

Një shans të mirë për të promovuar skenën letrare të vendit Kosova e humbi vitin e kaluar, kur në fokus të panairit ishte Serbia. Shkak për këtë ishte mungesa e interesimit të botuesve kosovarë, çka duket se u shkoi për shtat disa instancave në Gjermani që të mos “i trazonin ujërat e qeta” e të hapnin telashe diplomatike me Serbinë. Këtë vit fokusi i panairit është drejtuar nga “Polonia, Ukraina e Bjellorusia” dhe Kosova duhet të bëjë shumë zhurmë për të rënë në sy.

“Edhe ne po shkruajmë!”

Ndaj edhe prezantimi i vetëm i Kosovës në këtë panair është ai i Qendrës Multimedia në bashkëpunim me KulturKontakt Austria dhe mban titullin apelues “Kosova – edhe ne po shkruajmë!”(17mars). Dramaturgu dhe shkrimtari kosovar Jeton Neziraj do të prezantojë aty së bashku me menaxheren kulturore të Fondacionit Robert Bosch në Prishtinë, Elisabeth Destran, shkrimtarin Beqë Cufajn e poeten Blerina Rogova Gaxha një katalog që mban titullin "Letërsia e re e Kosovës". Ai është në anglisht dhe gjermanisht dhe përfshin 18 autorë, tetë përkthyes nga shqipja në gjuhë të tjera dhe shtatë botues.

Synimi është që botuesit në Evropë ta kenë më të lehtë të njihen me jetën letrare të Kosovës. “Është një punë pioniere që po e realizojmë për herë të parë në Kosovë. Fatkeqësisht nuk kemi pasur kapacitete as teknike e as financiare t'i grumbullojmë të dhënat për të gjithë krijuesit. Disa nuk kanë dashur të jenë pjesë e kësaj broshure, sepse edhe në Kosovë ekzistojnë grupe e klane të ndryshme, të cilat s'komunikojnë me njëra-tjetrën”, thotë Neziraj për Deutsche Wellen.

Katalogu, i cili është financuar pjesërisht nga TRADUKI, është fokusuar më tepër tek jeta anësore e skenës letrare të Kosovës. “Ne këtu kemi përfshirë vetëm botuesit e vegjël, botuesit alternativë, të cilët ndonjëherë kanë botime shumë interesante, por e kanë të vështirë ta gjejnë tregun, sepse nuk u takojnë mekanizmave të shtetit ose nuk janë të lidhura me partitë politike”, thotë Neziraj. Kështu për shembull, krahas disa shtëpive të vogla, si Koha apo Edicion Zëri, në katalog është prezantuar edhe ndonjë shoqatë me aktivitet botues, si Gani Bobi apo Qendra Multimedia. “Shtëpitë botuese të tjera që kanë pushtet në Kosovë nuk na kanë interesuar, sepse ato mund të organizohen vetë”, vëren Neziraj.

Vendtakim për bashkëpunimin kulturor

Ideja për këtë katalog Nezirajt i lindi në Leipzig. Drejtori i Qendrës Multimedia vjen për herë të tretë në këtë panair dhe çdo vit me nga një detyrë të re: Në vitin 2010 për të prezantuar një letërkëmbim me autoren e mirënjohur gjermane Katrin Röggla ku diskutonte rreth marrëdhënieve mes “ndërkombëtarëve" dhe "vendorëve" në Kosovën e pasluftës. Në vitin 2011 për të prezantuar projektin e përbashkët me botuesin e revistës Beton, shkrimtarin serb Sasha Iliq, dy antologjitë "Nga Beogradi me dashuri" dhe "Iz Prištine, s ljubavlju", një ide, që gjithashtu lindi në Leipzig.

Që ide të tilla lindin dhe realizohen në Leipzig, kjo nuk është çudi. Panairi ndërkohë është bërë një nga ngjarjet kryesore të botës së librit në Evropën Lindore e Juglindore. Kjo falë edhe rrjetit të përkthimeve TRADUKI, i cili që prej disa vjetësh financon përkthime ndërmjet 12 vendeve të rajonit dhe gjermanishtes. Kryetari i SHBSH-së dhe botuesi i “Dituria”-s Petrit Ymeri, i cili ka vite që bashkëpunon me këtë rrjet, është i mendimit se kjo është një mundësi shumë e mirë për të bashkuar shkrimtarët shqiptarë jo vetëm me botuesit gjermanishtfolës, por edhe ata të rajonit. Një zhvillim që sipas Ymerit ka efektin e vet të tërthortë edhe në polikë: “Ky këmbim kulturor i shërben pa dyshim harmonizimit të interesave e krijimit të një situate bashkëpunuese në rajon”.

Më shumë informacione për aktivitetet e autorëve shqiptarë në Panairin e Leipzigut:

http://leipzigshqip2012.blogspot.com/p/lexime.html

Autor: Anila Shuka

Redaktoi: Auron Dodi