Sa i rrezikshëm është TikTok?

TikTok është në qendër të vëmendjes së shumë autoriteteve dhe organeve monitoruese. Ligjvënësit në mbarë botën po debatojnë se si të kufizojnë, ose ta shpallin të jashtëligjshëm, përdorimin e shërbimit kinez të publikimit të videove, i cili është bërë një nga aplikacionet më të njohura mes adoleshentëve në mbarë botën. 

Ndërsa Bashkimi Evropian është gati të zbatojë legjislacionin që do të detyrojë TikTok të kontrollojë në mënyrë agresive përmbajtjen e dëmshme, vendet nga SHBA-ja në Japoni po mendojnë se si ta rregullojnë aplikacionin – ose madje të ndjekin shembullin e Indisë dhe ta ndalojnë atë plotësisht. 

Frika e tyre është se qeveria e Kinës mund të ndikojë tek TikTok për të nxitur interesat e saj. Ashtu si kali i Trojës në mitologjinë greke, ata paralajmërojnë se Pekini mund të përdorë aplikacionin për të fituar akses në të dhënat e ndjeshme të përdoruesve dhe për të përhapur informacione të rreme. 

"Ka shqetësime legjitime për mbikëqyrjen e mundshme nga regjimi kinez," tha për DW, Estelle Masse nga organizata jofitimprurëse e të drejtave dixhitale me bazë në Bruksel, Access Now. TikTok gjithashtu meriton vëmendje të madhe, "sepse është media sociale me rritjen më të shpejtë në botë dhe demografia e saj është shumë e re," shtoi ajo. 

Kompania amë e aplikacionit, konglomerati kinez i teknologjisë ByteDance, ka qenë prej kohësh nën shqyrtim për mënyrën se si mbledh dhe përpunon të dhënat e përdoruesve. Por presioni ndaj rregullatorëve për të frenuar platformën është rritur që kur u zbulua në dhjetor se punonjësit e ByteDance kishin akses në të dhënat e gazetarëve perëndimorë për të hetuar rrjedhjet në shtyp. 

Një zëdhënëse e TikTok tha për DW, se incidenti ishte "sjellje e pahijshme e individëve të caktuar që nuk janë më të punësuar në ByteDance", duke shtuar se protokollet për ata që mund të kenë akses në të dhënat e përdoruesve që atëherë "janë ngurtësuar ndjeshëm". Ajo argumentoi se ndërsa të dhënat e përdoruesve të TikTok ruheshin në qendrat e të dhënave jashtë Kinës, "një akses i kufizuar i punonjësve" në informacionin nga brenda Kinës ishte i nevojshëm "për të mbështetur komunitetin tonë global". 

Në të njëjtën kohë, zëdhënësja këmbënguli se "nuk na është kërkuar kurrë t'i ofrojmë qeverisë kineze të dhënat e përdoruesve të TikTok dhe kurrë nuk i kemi dorëzuar asnjë të dhënë asaj".  

Si u bë kaq i madh TikTok? 

Ngjitja e shpejtë e aplikacionit është e paprecedentë në historinë e internetit. Brenda pak vitesh, ai u ngrit nga një aplikacion i veçantë për fëmijë që bëjnë sinkronizimin e buzëve në një nga platformat kryesore të mediave sociale në botë, të cilit përdoruesit i drejtohen gjithnjë e më shumë për të drejtuar pyetjet e kërkimit ose për të ndjekur lajmet. 

Në vitin 2018, ByteDance lançoi në tregun global TikTok, i cili është modeluar sipas aplikacionit të tij kinez Douyin. Në shtator 2021, platforma njoftoi se kishte arritur një miliard përdorues aktivë mujorë, një moment historik që Facebook-ut iu deshën mbi tetë vjet për ta arritur. Statistikat e shkarkimit sugjerojnë se numri ka vazhduar të rritet që atëherë. TikTok nuk jep informacion në lidhje me numrin aktual të përdoruesve, duke cituar politikën e kompanisë. 

Çelësi i suksesit të aplikacionit, sipas analistëve, është faqja "Për ty" e TikTok, një rrjedhë e individualizuar videosh që duket ndryshe për çdo përdorues. Fillon automatikisht sapo hapet aplikacioni dhe analizon gjithçka që tërheq vëmendjen e përdoruesve, si p.sh. sa kohë ata shikojnë një klip përpara se të kalojnë te tjetri. Kështu, me kalimin e kohës, softueri mëson gjithnjë e më shumë rreth tyre dhe i përshtat videot që ata shohin me interesat e tyre. 

"Në fund të ditës, algoritmi i faqes 'Për ty' ka një objektiv mjaft të qartë," tha Martin Degeling i fondacionit Neue Verantwortung, një Think Tank me qendër në Berlin, i cili ka analizuar sistemin e rekomandimeve të TikTok. "Ka të bëjë me vlerësimin se çfarë do të zgjojë interesin e përdoruesve pikërisht në atë moment dhe synon t'i mbajë ata në platformë për aq kohë sa të jetë e mundur. 

A mund të rrëmbehet TikTok? 

Ndërsa përdoruesit e përdorin gjithnjë e më shumë aplikacionin si burim lajmesh, me mediat kryesore duke përfshirë DW që postojnë rregullisht në platformë, kritikët paralajmërojnë se algoritmi i tij i fuqishëm mund të abuzohet për të përhapur qëllimisht disinformim. 

Zyrtarët amerikanë si drejtori i FBI-së, Chris Wray, kanë paralajmëruar në mënyrë specifike se qeveria në Pekin mund të "manipulojë përmbajtjen" në aplikacion për të ndikuar në opinionin publik ose për të mbjellë trazira sociale jashtë vendit. 

"Rreziku që TikTok po përdoret për të përhapur qëllimisht disinformimin është real”, sipas studiuesit Degeling, por ai "nuk e konsideron atë të jetë dukshëm më i madh se në platformat e tjera të mediave sociale”. 

Zëdhënësja e TikTok hodhi poshtë akuzat, duke argumentuar se platforma po përpiqej "të kufizonte në mënyrë proaktive përhapjen e informacionit të rremë". Ajo vuri në dukje partneritetet me organizatat e verifikimit të fakteve dhe një nismë të re që tani paralajmëron përdoruesit kur videot ngarkohen nga "llogari të drejtuara nga entitete prodhimi editorial i të cilave ose procesi i vendimmarrjes i nënshtrohet kontrollit ose ndikimit të një qeverie". 

A ka një 'tru TikTok'? 

Dhe pastaj lind pyetja se çfarë ndikimi mund të ketë përdorimi i aplikacionit në shëndetin mendor të përdoruesve të tij, kryesisht të rinj. Në SHBA, për shembull, mbi dy të tretat e të gjithë adoleshentëve përdorin aplikacionin, sipas një studimi të vitit 2022 nga qendra kërkimore Pew Research Center. 

Disa ekspertë të kujdesit shëndetësor kanë paralajmëruar se dizajni i TikTok promovon sjellje varësie. Të tjerë kanë thënë se shumë kohë e shpenzuar në aplikacion mund të ndikojë në aftësitë njohëse duke ulur kapacitetin e vëmendjes apo edhe duke shkaktuar ankth ose depresion, një fenomen që tashmë është etiketuar "truri TikTok". Në këtë sfond, Kina ka miratuar rregulla që kufizojnë përdorimin e ekuivalentit të TikTok Douyin për fëmijët nën moshën 14 deri në 40 minuta në ditë. 

Por deri më tani, nuk ka prova të mjaftueshme shkencore, sipas Philipp Lorenz-Spreen, një shkencëtar kërkimor në Institutin Max Planck për Zhvillimin Njerëzor me qendër në Berlin. "Ne thjesht nuk e dimë ende se çfarë bën TikTok me psikologjinë dhe sjelljen e përdoruesve të tij”, tha ai për DW. 

"TikTok është një platformë e re dhe nuk ka asnjë precedent historik nga i cili mund të mësojmë", tha ai. Në të njëjtën kohë, shtoi ai, TikTok "e bën të vështirë për studiuesit të hetojnë ndikimin e tij, sepse u jep atyre vetëm pak akses në të dhënat e tij". 

Rregullorja po afrohet 

Në Bashkimin Evropian, të paktën, kjo mund të ndryshojë kur ligjet e reja të fillojnë këtë vjeshtë dhe në fillim të vitit të ardhshëm. Ata do të detyrojnë platformat veçanërisht të mëdha sociale që, ndër të tjera, t'u ofrojnë studiuesve të verifikuar nga BE-ja informacion rreth funksionimit të tyre të brendshëm. BE-ja nuk ka specifikuar ende nëse do të llogarisë TikTok-un në ato platforma të mëdha, por pritet gjerësisht ta bëjë këtë. 

Ndërkohë, ligjvënësit amerikanë në Dhomën e Përfaqësuesve po mbajnë një votim këtë muaj mbi një projektligj që synon ndalimin e aplikacionit. Nëse miratohet, ai mund t'i japë Shtëpisë së Bardhë të Presidentit Biden mjetet ligjore për të nxjerrë jashtë ligjit platformën në të gjithë vendin për shqetësimet e sigurisë kombëtare. 

TikTok po përpiqet të parandalojë që kjo të ndodhë. Lobistët e ByteDance kanë grumbulluar zyrat e ligjvënësve nga Uashingtoni DC në Bruksel për t'i bindur ata të minimizojnë rregulloret e ardhshme. 

Kjo iniciativë vjen pas vitesh përpjekjesh të TikTok për të shtrirë kufijtë se si mbledh dhe përpunon të dhënat e përdoruesve, tha eksperti i privatësisë Masse nga Access Now. Në të njëjtën kohë, ajo vuri në dukje se grumbullimi i masës së të dhënave është bërë prej kohësh praktikë e zakonshme me platformat e mediave sociale në shkallë të gjerë. 

"Fakti që ne kemi ende pyetje rreth TikTok është një lloj standard i zakonshëm dëshpërues në këtë industri,” tha ajo. Kjo është arsyeja pse, ndërsa ata po monitorojnë TikTok, qeveritë nuk duhet të harrojnë atë që po bëjnë platformat e tjera si Instagram me bazë në SHBA, paralajmëroi ajo. 

"Është e drejtë që TikTok është tani në qendër kritikës, por mund të jetë gjithashtu e përshtatshme që platformat e tjera të fshihen pas TikTok, ndërkohë që ata po ndjekin të njëjtat praktika ose të ngjashme”, tha Masse. Njëkohësisht, shefi ekzekutiv i TikTok, Shou Zi Chew, ka qenë në turne në kryeqytetet botërore për t'u takuar me vendimmarrësit politikë.