65 godina nemačkog Osnovnog zakona

Parlamentarni savet, preteča nemačkog parlamenta, doneo je 23. maja 1949. Osnovni zakon za Saveznu Republiku Nemačku (BRD). Taj čin je, četiri godine nakon završetka Drugog svetskog rata, označio rođenje zapadno nemačke države. Ta država je bila poražena i okupirana zemlja, baš kao i nekoliko meseci kasnije nastala Nemačka Demokratska Republika (DDR), koja je, uprkos imenu, bila komunistička diktatura. U prvim godinama samopercepcije i faktički, te dve republike bile su provizorijumi sa ograničenim suverenitetom. To stanje, koje se sa godinama sve više prihvatalo kao normalno, okončano je ponovnim ujedinjenjem Nemačke 3. oktobra 1990.

Tokom 65 godina postojanja, osnovni zakon je često menjan – često na štetu otvorenog društva i često sa sumnjivim obrazloženjima. Tako je bilo 1968. kada su takozvani studentski nemiri bili dobrodošli spoljni uzrok da se dugo planiranim, takozvanim Zakonima o vanrednom stanju, ograniče mnoga osnovna prava. Pogođeni su bili pravo na tajnost lične pismene i tele-komunikacije, kao i pravo na slobodu kretanja.

Pad člana 16.

Još jedan greh bila je odluka doneta 1993. o ukidanju prava na azil bez ikakvih ograničenja, po članu 16. Taj velikodušni član Osnovnog zakona je označavao zahvalnost posle užasnog iskustva nacističkog režima. Milioni ljudi su tokom nacizma našli utočište i spas u mnogim zemljama širom sveta. Kada se situacija preokrenula i kada je sve više izbeglica dolazilo u Nemačku, član 16. je tako pooštren, da je broj potražilaca azilanta naglo pao i broj onih kojima je taj status priznat odjednom bio ispod dva odsto.

Taj sramni uspeh zadovoljio je političare i delove stanovništva koji su mnogim izbeglicama prebacivali čisto ekonomske motive. I mada je to u pojedinačnim slučajevima bilo opravdano, ta promena Osnovnog zakona ima dve ružne mane: tek ujedinjena Nemačka se preko noći pokazala tvrdog srca prema ljudima u nevolji širom sveta. I još gore: do te promene je došlo u atmosferi ksenofobije i rasizma, kada su u Nemačkoj goreli domovi za azilante, a neki njihovi stanovnici čak bili ubijeni.

Statistički gledano, osnovni zakon se menja jednom godišnje

Zakoni o vanrednom stanju, Zakon o azilu i svako sa tim povezano zadiranje u Osnovni zakon, samo su dve od preko 60 izmena od 1949. godine. Na taj neverovatno veliki broj ovih dana je podsetio bivši predsednik Saveznog ustavnog suda, Hans-Jirgen Papir. On to nije učinio na ceremoniji povodom rođendana nemačkog ustava, već usput, kao ekspert istražnog odbora Bundestaga povodom špijuniranja tajne službe NSA. Dakle, njegove opaske dolaze u vreme kada je ugroženo jedno od elementarnih prava i vrednosti: privatnost.

U ovom slučaju reč je o pravu na tajnost telekomunikacija garantovanom članom 10 Osnovnog zakona. To pravo se može ograničiti samo na osnovu posebnog zakona i to u tri slučaja: kada su ugroženi sloboda i demokratija, savezna država ili jedna njena članica. O tome na sreću nema ni govora. Pošto je član 10 time u potpunosti primenjiv, ustavna je dužnost savezne vlade i institucija vlasti kao što su obaveštajne agencije, da svoje građane zaštite od nezakonitog špijuniranja. Pritom nije važno da li su špijuni radili za svoje državu, za firme ili strane sile. Po osnovnom zakonu svi su jednaki – to se odnosi na prava i obaveze.

Savezna vlada ignoriše svoje obaveze

Prema tome, osnovni zakon pruža idealnu zaštitu od kršenja tajnosti telekomunikacija i sada u digitalnom dobu. Nažalost, zaštita je samo teoretska, jer je savezna vlada zapravo kapitulirala pred poznatim nepoštovaocima Osnovnog zakona. Pritom je njena osnovna dužnost da se svim legalnim sredstvima bori protiv svega što je nezakonito i neustavno.

Osnovno pravo na privatnost je ljudsko pravo koje samo po sebi treba da ima veću vrednost od diplomatskog obzira prema najvažnijem savezniku. To bi trebalo da bude tako i u Sjedinjenim Američkim Državama. Oni su 1945. došli kao oslobodioci i zajedno sa drugim demokratskim silama pobednicama, Velikom Britanijom i Francuskom, inicirale izradu Osnovnog zakona. Na njegov 65. rođendan, treba ga braniti, više nego ikada – protiv svih neprijatelja i ravnodušnih u ovoj zemlji i širom sveta.