Novi konzervativizam „nove Evrope“

Evropom kruži bauk konzervativizma. U sporu oko izbeglica preti i raspad EU. Ponovo se govori o „jezgru Evrope“. Ne samo zato što su nove članice iz srednje i istočne Evrope jedinstvene u svojim stavovima. One se ograđuju od kursa država koje je bivši američki ministar odbrane Rumsfeld prezrivo nazvao Stara Evropa.

One ne žele izbeglice iako ih skoro nisu ni videle, niti žele takozvane izbegličke kvote. Da, nacionalizam u ovim zemljama ponovo jača i populisti dobijaju veliku podršku za glasne parole protiv stranog i za čvrstu ruku. Osim toga, nakon ateističkog doba pod komunističkom vlašću, širom srednje i istočne Evrope raste značaj crkve. Što ide ruku pod ruku sa sve većom ksenofobičnom i homofobičnom retorikom običnih građana.

Posvuda se mogu videti glavne odlike konzervativizma: nema promena, jaka država sa jakim čovekom na čelu, vera i tradicija, mi protiv drugih. U regionu je već jednom ubrzo nakon pada Istočnog bloka 1989. godine zavladao konzervativizam. Ali samo kao razgraničenje od progresivnih i levih državnih. Paradoksalno je što su tadašnji konzervativci u centralnoj i istočnoj Evropi težili promenama, čak i nakon što su učestvovali u revoluciji. Kroz to su, prema viđenju Zapada, u skoro celom regionu nastale apsurdne političke ideje: od levih do desnih, od konzervativnih do liberalnih, od onih koje zagovaraju slobodno tržište do onih koje traže regulaciju, od komunističkih do antikomunističkih i od proruskih i antiruskih. Nakon što se slegla prašina, danas pred našim očima nastaje autentični istočnoevropski i srednjoevropski konzervativizam.

Autentičan jer crpi energiju iz difuznog straha ljudi u tom regionu. Ne samo izbeglički talas i teroristička opasnost nego i globalizacija, kriza u evrozoni, agresivno držanje Rusije i nepotpuna vladavina prava kod kuće, u istočnim i centralnoevropskim zemljama budi žudnju za stabilnošću, dobro zaštićenim granicama i jednostavnim tradicionalnim sistemom vrednosti.

Novi konzervativizam je pronašao svog lučonošu: mađarskog premijera Viktora Orbana koji se eksplicitno zalaže za konzervativne, hrišćanske i nacionalne vrednosti. I nova poljska vlada je sa sličnom agendom došla na vlast. U drugim zemljama ovog područja su novi konzervativci, za razliku od Mađarske i Poljske, apsolutno proevropski orijentisani: tako je u Bugarskoj, Rumuniji, Hrvatskoj, baltičkim zemljama. Svuda, međutim, koriste strah stanovništva pred novom nepreglednošću.

Tako 25 godina nakon okončanja Hladnog rata nastaje nova i duboka podela Evrope. Ne više na kapitalističku i komunističku, ne više na istočnu i zapadnu, nego pre svega na konzervativnu i liberalnu. Podela koja u sedmicama krize institucija EU i Stare Evrope još nije uzeta za ozbiljno. Podela, ukoliko EU preživi svoje krize, koja će Unijom dominirati još decenijama.