U Siriji nedostaje svega – samo ne oružja
12. oktobar 2014.
Rat nije samo okrutan i krvav, nego i složen posao. Oružje, municija, vojnici za borbu, logistika – sve to je skupo. Prema navodima američke nevladine organizacije „National Priorities Project“ ograničena američka vojna akcija protiv tzv. „Islamske države“ po satu košta 312.000 dolara.
Bez obzira na visoke troškove i teškoće u nabavci, tri godine nakon izbijanja građanskog rata u Siriji nedostaje svega osim oružja. Zemlja se razvija u centar trgovine i krijumčarenja oružja. Peter Vezeman iz štokholmskog insitituta za mirovna istraživanje (SIPRI) kaže da je teško pratiti puteve i količinu dostave oružja: „Rusija i Iran i dalje snabdevaju oružjem Asadov režim, pri čemu Rusija očito više nema nameru da dostavlja teško oružje i borbene avione“.
Različite pobunjeničke grupe su se na početku naoružavale iz dobro snabdevenih arsenala sirijske vojske. Delom jer su dezertire oružje nosili sa sobom, a delom jer su osvajali skladišta oružja. Pobunjenici su se kasnije počeli snabdevati oružjem nabavljenom na crnom tržištu, kao što je Libanon u kojem se nakon decenijskog konflikta nalazi velika količina oružja. Nakon svrgavanja sa vlasti libijskog vlastodršca, Muamera al-Gadafija, i deo oružja iz te zemlje je završio u Siriji.
Zamršeni putevi
Vezeman kaže da pre svih Saudijska Arabija, Katar, Ujedinjeni Arapski Emirati i Jordan pomažu pobunjeničke grupe. Eliot Higins koji (pod pseudonimom Brown Mosse) aktuelizuje internet stranicu „Bellingcat“, kaže da su protivtenkovske rakete M79 najbolji dokaz za dostavu oružja zamršenim putevima koje brzo menja vlasnika. On kaže da to oružje, bez da to dostavljač želi, završi u rukama boraca „Islamske države“.
Saudijska Arabija je protivtenkovske rakete navodno 2013.godine kupila u Hrvatskoj. Rakete je jordanskim avionom transportovala u Jordan odakle su preko granice prokrijumčarene u Siriju. Tamo su rakete predate u ruke pripadnika Slobodne sirijske armije. U međuvremenu su rakete M79 u rukama kurdskih boraca koji su ih osvojili u borbi protiv boraca IS.
Ispitivanje porekla oružja u ratnim područjima
Stručnjaci londonske nevladine organizacije „Conflict Armament Research“ (CAR) su od sredine juna do početka augusta na severu Sirije i Iraka su ispitivali poreklo oružja koje su kurdski borci zauzeli nakon što su osvojili neke od teritorija koje su bile pod kotrolom „Islamske države“. Džejms Biven, direktor CAR, kaže da borci IS najveći deo oružja zarobe na ratištu: „To se nabolje oslikava kod oružja i municije koju smo dokumentovali. Pritom je najvažniji izvor iračka vojska odakle dolazi mešavina iračke opreme i uređaja koje su SAD stavile na raspolaganje iračkoj vojsci“.
Ono što posebno impresionira stručnjake CAR je brzina kojom IS zaplenjeno oružje dostavlja na druge frontove. Dve sedmice nakon pada Mosula na severu Iraka je zaplijenjeno oružje viđeno kod boraca IS u 500 kilometara udaljenom gradu Kobane na severu Sirije. U izveštaju CAR se pored ostalog navodi da se kod oružja koje je u rukama pripadnika „Islamske države“, sistematski uklanjaju serijski brojevi. Na osnovu toga je nemoguće pratiti dostavu oružja i prepoznati na kojem je mestu oružje od legitimnog dostavljača preusmereno na druga mesta.
Raznolikost izvora
CAR u svom drugom izveštaju navodi rezultate istrage porekla 1.700 komada municije. Kod pronađene municije su patrone poreklom iz 21 zemlje i proizvedene su između 1945 i 2014. godine. To je dokaz da su izvori dosta različiti. CAR navodi da skoro petina municije potiče iz američkih zaliha.
Za stručnjaka SIPRI, Vezemana, to pokazuje jasan rizik isporuke oružja: uvek postoji opasnost da oružje dospe u pogrešne ruke. Džejms Bivan kaže da se opasnost povećava ako se naoružavaju slabe trupe.
Zapadne države su i iz ovih razloga do sada bile suzdržane u isporuci oružja sirijskim pobunjeničkim grupama. SAD su prvo isporučivale uređaje za noćno osmatranje i komunikaciju. CIA je pre godinu dana počela sa isporukom lakog oružja. Bela kuća sada želi da Kogres odobri 500 miliona dolara za naoružanje i obučavanje pobunjeničkih grupa u borbi protiv „Islamske države“.
Napredak IS je podstakao Nemačku i druge zapadne zemlje u spornoj dostavi ružja Kurdima na severu Iraka. Devet evropskih zemalja je obećalo ili je već poslalo oružje pripadnicima Pešmergi. Samo Albanija je dostavila 20 miliona metaka za automatske puške. Budućnost će pokazati gde će završiti to oružje.