Para basmanın sırrı!

Euro banknotlarının hammaddesi pamuktur. Kâğıt gibi çabuk yıpranmaz, çamaşır makinesinde dağılmaz. Banknot kâğıdı yapımında tekstil fabrikalarından artan kısa lifli pamuk ipliği kullanılır.

Pamuk ağartılır, yıkanır ve kâğıt hamuru haline getirilir. Hamurun terkibi sır gibi saklanır. Özel makineler kâğıt hamurunu işleyip uzun bantlara dönüştürür. Filigran ve filaman gibi güvenlik alametlerinin bir bölümü hamurla birlikte işlenir.

Kalpazanların işini zorlaştırmak için Euro banknotlarında on farklı güvenlik alameti bulunur. Sentetik varak aplikasyonları matbaada banknota basılır.

Matbaada komplike bir yöntemle para kâğıdı boyanır. 200 bin 20 Euro banknotunu boyamak için bir kilo boya yeter. Tifdruk ve ışığa göre renk değiştiren rakamların kâğıda aktarılmasında 80 tonluk basınç veren özel makineler kullanılır.

Euro Banknotlarını Reinhold Gerstetter çizer. Alman grafikçi son Alman Mark’larındaki yüz çizimlerini de yapmıştı. Yeni Euro’lar nominal değerlerine göre Avrupa’nın farklı çağlarını temsil eder. 5 Euro’da antik çağdan kalma kemer resmedilmiştir. Onu sırasıyla Romantik, Gotik, Rönesans, Barok ve Sanayi çağları izler.

Sıra son olarak banknotun numaralandırılmasına gelir. Her banknot numarası bir kez kullanılır. Numara paranın nerede basıldığını gösterir. Banknotlar Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde son derece sıkı güvenlik önlemleri altında basılır. Banknotların basılması sabit bir anahtara göre Euro Bölgesi üyeleri arasında paylaştırılmıştır.

Eskiden devletler ülkelerindeki özel matbaalara banknot sipariş ederdi. Artık paranın basılacağı matbaa Merkez Bankası ihalesiyle belli oluyor. Matbaalar arasındaki fiyat rekabeti maliyet yaratıyor. Geçen yıl bir özel Alman matbaası 700 personelin çalıştığı Münih’teki tesislerini kapattı. Giesecke & Devrient adlı şirket Leipzig ve Malezya’daki matbaalarında daha düşük maliyetle çalışabiliyor.

Baskı tamamlandıktan sonra kâğıt bloklar banknot ölçeğinde kesilir. Çabuk yıpranmaması için yeni banknotlara ikinci kat boya atılır. Bazı Euro Bölgesi ülkelerinde banknot kullanımı azaldı. Teknolojideki ilerleme giderek matbaaların işini zorlaştırıyor. Kalkınma halindeki ülkelerde ise nakit talebi artıyor.

Banknotlar tedavüle girmeden, yüksek hızlı kamerayla taranıp hatalı olup olmadığına bakılır. Kusurlu çıkanlar incecik kıyıldıktan sonra sıkıştırılıp küçük hap şekline sokulur. İyi bir izolasyon maddesi olduğundan kıyılmış kâğıt para sesten korunma duvarlarında kullanılır. Eskiyip yıpranmış banknotlar da parçalayıcıda kıyılarak imha edilir.

Banknotlar destelenip mühürlendikten sonra merkez bankalarına gönderilir. Banknotun üretim maliyeti 7 ile 16 sent arasında değişir. Maliyet banknotun nominal değeriyle birlikte artar. Banknotların büyüyen ebadı ve ek güvenlik alametleri maliyeti arttırır.

Masraflı baskı metoduna rağmen kalpazanlar her yıl yüz binlerce sahte banknot basıp ‘tedavüle’ sokabiliyor. 2015, Euro’nun tedavüle girdiği 2000 yılından bu yana en çok sahte banknotun yakalandığı yıl oldu. Avrupa Merkez Bankası bütün dünyada ele geçirilen sahte banknot adedinin 900 bini aştığını duyurdu.

Yeni banknot basılmasının başlıca nedeni sahtesini yapmanın zorlaştırılmasıydı. 2013 ilkbaharında yeni beşlikler çıktı. 2014’de 10 Euro, 2015’te ise 20 Euro yenilendi. 2017 ilkbaharında yeni 50 Euro’luk banknotlar tedavüle girecek. Onu birer yıl arayla 100’lük ve 200’lükler izleyecek. 2019’da çıkması planlanan 500’lük banknotla ise muhtemelen tanışamayacağız. © Deutsche Welle Türkçe